Από τον Τζο Μπάιντεν και τους Ευρωπαίους ηγέτες έως τον ΓΓ του ΟΗΕ, όλοι επισημαίνουν σε κάθε τόνο πως δεν πρέπει να ταυτίζει κανείς τη Χαμάς με τον παλαιστινιακό λαό και πως η απάντηση στην φριχτή τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου με τους 1.400 νεκρούς δεν μπορεί να είναι η συλλογική τιμωρία των Παλαιστινίων.
Τι είναι η Χαμάς; Τρομοκρατική οργάνωση για το μεγαλύτερο μέρος του πολιτισμένου κόσμου. Οι ενέργειές της δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης επί τούτου, όσο και αν χαρακτηρίζεται «απελευθερωτική δύναμη» και «ομάδα αντίστασης», από τους συνήθεις υπόπτους: Ιράν, Τουρκία κτλ. Αυτά είναι πια γνωστά.
Η στάση της διεθνούς κοινότητας είναι λίγο – πολύ γνωστή. Πώς όμως βλέπουν οι ίδιοι οι Παλαιστίνιοι τη Χαμάς; Το Arab Barometer, ένα ερευνητικό δίκτυο στο οποίο συμμετέχει το Foreign Affairs ως συν- ερευνητής, είχε διεξάγει έρευνα στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη λίγες μέρες πριν από ξεσπάσει ο πόλεμος Ισραήλ – Χαμάς.
Η μέθοδος και η ταυτότητα της έρευνας
Να σημειωθεί ότι το Arab Barometer έχει πραγματοποιήσει οκτώ κύματα ερευνών που καλύπτουν 16 χώρες στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική από το 2006. Όλες οι έρευνες έχουν σχεδιαστεί για να είναι αντιπροσωπευτικές σε εθνικό επίπεδο, οι περισσότερες από αυτές (συμπεριλαμβανομένων των τελευταία έρευνα στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα) διεξάγονται με συνεντεύξεις πρόσωπο με πρόσωπο στους τόπους διαμονής των ερωτηθέντων και τα δεδομένα που συλλέγονται δημοσιοποιούνται.
Οι πιο πρόσφατες συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 28 Σεπτεμβρίου και 8 Οκτωβρίου, με 790 ερωτηθέντες στη Δυτική Όχθη και 399 στη Γάζα. (Οι συνεντεύξεις στη Γάζα ολοκληρώθηκαν στις 6 Οκτωβρίου.)
Απογοητευμένοι και απορριπτικοί στην ιδεολογία της
Τα ευρήματα, που δημοσίευσε για πρώτη φορά το Foreign Affairs, αποκαλύπτουν ότι αντί να υποστηρίζουν τη Χαμάς, η συντριπτική πλειoνότητα των κατοίκων της Γάζας έχει ουσιαστικά απογοητευτεί από τη διακυβέρνησή της, καθώς υπομένει ακραίες οικονομικές δυσκολίες.
Οι περισσότεροι κάτοικοι της Γάζας δεν ευθυγραμμίζονται επίσης με την ιδεολογία της Χαμάς. Σε αντίθεση με τη Χαμάς, της οποίας ο στόχος είναι να καταστρέψει το ισραηλινό κράτος, η πλειονότητα των ερωτηθέντων στην έρευνα τάχθηκε υπέρ μιας λύσης δύο κρατών με μια ανεξάρτητη Παλαιστίνη και το Ισραήλ να συνυπάρχουν δίπλα – δίπλα.
Χαμηλά ποσοστά εμπιστοσύνης, υψηλή διαφθορά
Οι κάτοικοι της Γάζας είχαν πολύ μικρή εμπιστοσύνη στην ηγεσία της Χαμάς. Ερωτηθέντες να προσδιορίσουν το βαθμό εμπιστοσύνης που είχαν στις αρχές της Χαμάς, το 44% απάντησε «καμία» και ένα επιπλέον 23% «όχι μεγάλη εμπιστοσύνη». Μόνο το 29 τοις εκατό των κατοίκων της Γάζας εξέφρασαν «μεγάλη» ή «αρκετή» εμπιστοσύνη.
Επιπλέον, το 72% είπε ότι υπήρχε μεγάλου (34%) ή μεσαίου βαθμού (38%) ποσοστό διαφθοράς στους κυβερνητικούς θεσμούς.
Μόνο το 24% θα ψήφιζε Χανίγιε
Όταν ρωτήθηκαν πώς θα ψήφιζαν εάν γίνονταν προεδρικές εκλογές στη Γάζα και στο ψηφοδέλτιο εμφανίζονταν ο Ισμαήλ Χανίγιε, ο ηγέτης της Χαμάς, ο Μαχμούντ Αμπάς, ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής και ο Μαρουάν Μπαργκούτι, ένα φυλακισμένο μέλος της κεντρικής επιτροπής της Φατάχ, κόμμα υπό την ηγεσία του Αμπάς, μόνο το 24% δήλωσε ότι θα ψήφιζε τη Χανίγια.
Ο Μπαργκούτι έλαβε το μεγαλύτερο μερίδιο υποστήριξης με 32 τοις εκατό και ο Αμπάς έλαβε το 12 τοις εκατό. Το 30% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι δεν θα συμμετείχε σε εκλογές.
Οι απόψεις των κατοίκων της Γάζας για την Παλαιστινιακή Αρχή, που κυβερνά τη Δυτική Όχθη, δεν είναι πολύ καλύτερες. Η πλειοψηφία (52%) πιστεύει ότι η Παλαιστινιακή Αρχή είναι βάρος για τον παλαιστινιακό λαό και το 67% θα ήθελε να δει τον Αμπάς να παραιτείται. Ο λαός της Γάζας είναι απογοητευμένος όχι μόνο από τη Χαμάς αλλά και από ολόκληρη την παλαιστινιακή ηγεσία.
Ζοφερή η οικονομική κατάσταση
Η σημασία των οικονομικών προβλημάτων της Γάζας προέκυψε επίσης ξεκάθαρα στα αποτελέσματα της έρευνας. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το ποσοστό απόλυτης φτώχειας στη Γάζα αυξήθηκε από 39% το 2011 σε 59% το 2021. Πολλοί κάτοικοι της Γάζας δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν είδη πρώτης ανάγκης τόσο λόγω της σπανιότητας όσο και του κόστους.
Μεταξύ των ερωτηθέντων στην έρευνα, το 78% είπε ότι η διαθεσιμότητα φαγητού ήταν ένα μέτριο ή σοβαρό πρόβλημα στη Γάζα, ενώ μόνο το 5% είπε ότι δεν ήταν καθόλου πρόβλημα. Ένα παρόμοιο ποσοστό (75%) ανέφερε μέτρια έως σοβαρή δυσκολία να προσφέρει φαγητό ακόμα και όταν ήταν διαθέσιμο, μόνο το 6% είπε ότι η προσιτή τιμή των τροφίμων δεν ήταν πρόβλημα.
Τα νοικοκυριά της Γάζας αισθάνονταν έντονα τον αντίκτυπο της έλλειψης τροφίμων και πριν τον πόλεμο. Το 75% των ερωτηθέντων ανέφεραν ότι είχαν ξεμείνει από τρόφιμα και δεν είχαν τα χρήματα για να αγοράσουν περισσότερα κάποια στιγμή τις προηγούμενες 30 ημέρες.
Συγκριτικά, σε έρευνα του Arab Barometer του 2021, μόνο το 51% είχε πει το ίδιο. Αυτή η μεταβολή σε μόλις δύο χρόνια είναι ανησυχητική. Οι κάτοικοι της Γάζας αναγκάστηκαν να προσαρμόσουν τις συνήθειές τους για να τα βγάλουν πέρα, με το 75% να λέει ότι είχε αρχίσει να αγοράζει λιγότερο επιθυμητά ή φθηνότερα τρόφιμα και το 69% να έχει μειώσει το μέγεθος των γευμάτων του.
Οι περισσότεροι κάτοικοι της Γάζας απέδωσαν την έλλειψη τροφίμων σε εσωτερικά προβλήματα και όχι σε εξωτερικές κυρώσεις. Το Ισραήλ και η Αίγυπτος έχουν επιβάλει αποκλεισμό στη Γάζα από το 2005, περιορίζοντας τη ροή ανθρώπων και αγαθών προς και έξω από το έδαφος. Η ισχύς του αποκλεισμού ποικίλλει, αλλά έγινε αισθητά πιο αυστηρή αφότου αφού η Χαμάς ανέλαβε τον έλεγχο της Γάζας το 2007.
Υπεύθυνη η Χαμάς και όχι οι κυρώσεις για την επισιτιστική κρίση
Ωστόσο, πολλοί ερωτηθέντες (31 τοις εκατό) αναγνώρισαν την κακοδιαχείριση της κυβέρνησης ως την κύρια αιτία της επισιτιστικής ανασφάλειας στη Γάζα και το 26 τοις εκατό κατηγόρησε τον πληθωρισμό . Μόνο το 16% απέδωσε την κατάσταση στις εξωτερικές οικονομικές κυρώσεις. Εν ολίγοις, οι κάτοικοι της Γάζας ήταν πιο πιθανό να χρεώσουν τη δεινή οικονομική τους κατάσταση στην ηγεσία της Χαμάς παρά στον οικονομικό αποκλεισμό του Ισραήλ. Από την εποχή της έρευνας, ωστόσο, αυτή η αντίληψη μπορεί να έχει αλλάξει, παρατηρεί το Foreign Affairs.
Και τούτο γιατί το Ισραήλ διέκοψε τις προμήθειες νερού, τροφίμων, καυσίμων και ηλεκτρισμού στη Γάζα μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, βυθίζοντας την περιοχή σε βαθιά ανθρωπιστική κρίση. Κάποια διεθνής βοήθεια εισήλθε στη Γάζα έκτοτε, «αλλά τα δεινά που έχουν βιώσει οι Παλαιστίνιοι πιθανότατα θα σκληρύνουν τη στάση τους με τρόπους που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν τη μακροπρόθεσμη ειρήνη και σταθερότητα» επισημαίνεται.
Επιθυμία πολιτικής αλλαγής
Συνολικά, οι απαντήσεις της έρευνας δείχνουν ότι οι κάτοικοι της Γάζας επιθυμούν πολιτική αλλαγή. Σε μια πτώση οκτώ μονάδων από το 2021, μόλις το 26 τοις εκατό είπε ότι η κυβέρνηση ανταποκρίνεται πολύ (3%) ή σε μεγάλο βαθμό (23%) στις ανάγκες του λαού. Όταν ρωτήθηκε ποιος είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για τους απλούς ανθρώπους να επηρεάσουν την κυβέρνηση, πολλοί απάντησαν «τίποτα δεν είναι αποτελεσματικό».
Η επόμενη πιο δημοφιλής απάντηση ήταν να χρησιμοποιήσουμε προσωπικές διασυνδέσεις για να επικοινωνήσουμε με έναν κυβερνητικό αξιωματούχο.
Οι περισσότεροι κάτοικοι της Γάζας δεν έβλεπαν κανένα μέσο για να εκφράσουν δημόσια τα παράπονά τους με την κυβέρνηση της Χαμάς.
Μόνο το 40 τοις εκατό είπε ότι η ελευθερία της έκφρασης ήταν εγγυημένη σε μεγάλο ή μέτριο βαθμό και το 68 τοις εκατό πίστευε ότι το δικαίωμα συμμετοχής σε μια ειρηνική διαδήλωση δεν προστατεύεται ή προστατεύεται μόνο σε περιορισμένο βαθμό υπό την κυριαρχία της Χαμάς.
Πώς πιστεύουν ότι θα λυθεί η ισραηλινο – παλαιστινιακή διαμάχη
Όταν παρουσιάστηκαν τρεις πιθανές λύσεις στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση (καθώς και μια επιλογή επιλογής «άλλου»), η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (54 τοις εκατό) τάχθηκε υπέρ της λύσης των δύο κρατών που περιγράφεται στις συμφωνίες του Όσλο του 1993.
Σε αυτό το σενάριο, το κράτος της Παλαιστίνης θα βρισκόταν δίπλα στο κράτος του Ισραήλ, με τα σύνορά του να βασίζονται στο de facto όριο που υπήρχε πριν από τον Πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967. Το επίπεδο υποστήριξης για αυτό το ψήφισμα δεν έχει αλλάξει πολύ από το 2021. Σε εκείνη την έρευνα, το 58% των ερωτηθέντων στη Γάζα επέλεξε τη λύση των δύο κρατών.
Είναι κάπως εκπληκτικό το πόσο μικρή έλξη είχαν κερδίσει εναλλακτικές πολιτικές διευθετήσεις μεταξύ των κατοίκων της Γάζας πριν από την έναρξη των πρόσφατων εχθροπραξιών, δεδομένου του πόσο απίθανη φαίνεται τώρα μια λύση δύο κρατών.
Η έρευνα παρουσίασε δύο άλλες επιλογές: μια Ισραηλινο-Παλαιστινιακή συνομοσπονδία—στην οποία και τα δύο κράτη είναι ανεξάρτητα αλλά παραμένουν βαθιά συνδεδεμένα και επιτρέπουν την ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών—και ένα ενιαίο κράτος τόσο για τους Εβραίους όσο και για τους Άραβες. Αυτά συγκέντρωσαν 10% και 9% αντίστοιχα.
Συνολικά, το 73% των κατοίκων της Γάζας τάχθηκε υπέρ μιας ειρηνικής διευθέτησης της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης. Την παραμονή της επίθεσης της Χαμάς μόλις το 20% των κατοίκων της Γάζας τασσόταν υπέρ μιας στρατιωτικής λύσης που θα μπορούσε να οδηγήσει στην καταστροφή του κράτους του Ισραήλ.
Εξ όσων έδωσαν αυτή την τελευταία απάντηση, το 77% ήταν υποστηρικτές της Χαμάς.
Οι απόψεις των κατοίκων της Γάζας για την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των αραβικών κρατών και του Ισραήλ, εν τω μεταξύ, ήταν σταθερά αρνητικές. Μόνο το 10% εξέφρασε την έγκριση αυτής της πρωτοβουλίας στην πιο πρόσφατη έρευνα – το ίδιο ποσοστό με το 2021.
Πολλοί κάτοικοι της Γάζας πιθανώς αναγνωρίζουν ότι η αραβική αλληλεγγύη είναι το κλειδί για την εξασφάλιση μιας πολιτικής διευθέτησης που περιλαμβάνει ένα ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος. Εάν οι αραβικές χώρες επρόκειτο να διευθετήσουν τις διαφορές τους με το Ισραήλ χωρίς να θέσουν την επίλυση της ισραηλινο-παλαιστινιακής διαμάχης ως προϋπόθεση για την εξομάλυνση, οι όποιες μακροχρόνιες ελπίδες για λύση δύο κρατών θα εξαφανίζονταν.
Οι απόψεις για την εξωτερική πολιτική έχουν επίσης μεγάλο ενδιαφέρον. Το 71% αντιτάχθηκε στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Το 37% εξέφρασε την επιθυμία η Γάζα να αναπτύξει ισχυρότερους οικονομικούς δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες – υψηλότερο από το ποσοστό που ήθελε να εμβαθύνει τις οικονομικές σχέσεις με το Ιράν ή τη Ρωσία (32 τοις εκατό και στις δύο περιπτώσεις). Μόνο το 15 τοις εκατό των κατοίκων της Γάζας, ωστόσο, πίστευε ότι οι πολιτικές του προέδρου Τζο Μπάιντεν ήταν καλές ή πολύ καλές για τον αραβικό κόσμο.
