«Δύο χώρες που έχουν καταστήματα McDonald’s στο έδαφός τους, δεν θα εμπλακούν ποτέ σε πόλεμο μεταξύ τους», υποστήριζε το 1999 ο διάσημος Αμερικανός δημοσιογράφος και συγγραφέας, Τόμας Φρίντμαν στο βιβλίο του «The Lexus and the Olive Tree». Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ, δημοσιογράφος των New York Times, διατύπωσε μάλιστα στο βιβλίο του την περίφημη Θεωρία των Χρυσών Αψίδων για την Πρόληψη των Συγκρούσεων «θέλοντας να εξηγήσει πώς η παγκοσμιοποίηση επηρεάζει την εξωτερική πολιτική και τις διαμάχες». Ο συλλογισμός του Φρίντμαν είναι ότι μόλις οι οικονομίες δύο χωρών ενσωματωθούν επαρκώς, το κόστος του πολέμου όσο και το μέγεθος των επαφών μεταξύ τους θα αυξηθούν. Και οι δύο αυτοί παράγοντες οδηγούν σε πιο αποτελεσματική επίλυση συγκρούσεων, καθώς τα κράτη θα προσπαθήσουν να επιδιώξουν την πιο συμφέρουσα από οικονομική άποψη επιλογή.
Ο Φρίντμαν δεν θα μπορούσε βέβαια να φανταστεί ότι θα ξεσπούσε εμφύλιος πόλεμος μέσα στην … McDonald’s, μετά τον πόλεμο της Χαμάς με το Ισραήλ. Η κρίση ξέσπασε όταν η McDonald’s Israel ανακοίνωσε πώς θα προσφέρει «δωρεάν γεύματα για τον ισραηλινό στρατό». Η McDonald’s δεν έχει καταστήματα στη Γάζα ή την κατεχόμενη Δυτική Όχθη, αλλά το Ισραήλ συγκρούστηκε με μαχητές της Χεζμπολάχ στον γειτονικό Λίβανο, ο οποίος έχει υποκαταστήματα της αμερικανικής αλυσίδας.
Το γεγονός πάντως πυροδότησε μεγάλες αντιδράσεις από franchises της McDonald’s σε αραβικές χώρες. Τα franchise της McDonald’s σε μουσουλμανικές και αραβικές χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Κουβέιτ, έχουν άλλωστε δεσμευτεί για την υποστήριξή τους στους Παλαιστίνιους στη Γάζα. Τα υποκαταστήματα της αμερικανικής εταιρείας στη Σαουδική Αραβία, το Ομάν, το Κουβέιτ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Ιορδανία, την Αίγυπτο, το Μπαχρέιν και την Τουρκία, αποστασιοποιήθηκαν επίσης με ανακοινώσεις τους στον Αραβικό Τύπο από τον Ισραηλινό ομόλογό τους και συλλογικά υποσχέθηκαν περισσότερα από 3 εκατομμύρια δολάρια για να στηρίξουν τους Παλαιστινίους που βομβαρδίζονται στη Γάζα .«Ας συνδυάσουμε όλοι τις προσπάθειές μας και ας υποστηρίξουμε την κοινότητα στη Γάζα με ό,τι μπορούμε», ανάρτησε στο X την Κυριακή η McDonald’s Oman, το οποίο υποσχέθηκε 100.000 δολάρια για ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα. «Ζητάμε από τον Παντοδύναμο Θεό να προστατεύσει την αγαπημένη μας χώρα και όλες τις αραβικές και μουσουλμανικές χώρες από όλο το κακό και το μίσος»
Προϊστορία ταραχών
Αν αυτή η ανάφλεξη γύρω από τη δραστηριότητα μιας αλυσίδας γρήγορου φαγητού μπορεί να φαντάζει πρωτόγνωρη, η Washington Post υπενθυμίζει ότι δεν είναι η πρώτη φορά που τα McDonald’s γίνονται παράπλευρο θύμα εντάσεων στην περιοχή. Kατά τη διάρκεια της δεύτερης παλαιστινιακής Ιντιφάντα από το 2000-2005, για παράδειγμα, «οι εκκλήσεις για μποϊκοτάρισμα των McDonald’s και άλλων αμερικανικών προϊόντων είχαν ήδη εξαπλωθεί σε όλο τον αραβικό κόσμο. Νωρίτερα επίσης, το 2003, μετά την έναρξη του πολέμου στο Ιράκ, ένα McDonald’s στη Βηρυτό έγινε αντικείμενο βομβιστικής επίθεσης.
Πιο πρόσφατα, «κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων της Αραβικής Άνοιξης στο Κάιρο το 2011, τα αμερικανικά εστιατόρια γρήγορου φαγητού, που βρίσκονταν γύρω από την πλατεία Ταχρίρ δέχθηκαν επίθεση από τους διαδηλωτές» . Αντιμέτωποι με αυτές τις εντάσεις, όπως αυτό που παρατηρούμε σήμερα, η απάντηση των franchisees που διαχειρίζονται τα McDonald’s στις χώρες της περιοχής ήταν συχνά η αύξηση των δωρεών ή η επιβεβαίωση της οικονομικής τους σημασίας και των θέσεων εργασίας που δημιουργούν.
Tα κεντρικά γραφεία της McDonald’s στο Σικάγο πάντως, απέφυγαν να απαντήσουν στο αίτημα αραβικών δικτύων για σχολιασμό της είδησης.
Οι αντιδράσεις όμως από καταναλωτές σε αραβικές και μουσουλμανικές χώρες, υποχρέωσαν μάλιστα την McDonald’s Israel να αλλάξει τον λογαριασμό της στο Instagram σε «ιδιωτικό». Για την ιστορία, η McDonald’s κατατάσσεται μεταξύ των πιο εμβληματικών αμερικανικών εμπορικών σημάτων, τα περισσότερα από τα εστιατόρια της παγκοσμίως ανήκουν και λειτουργούν σε τοπικό επίπεδο.
Κατέρρευσαν οι «Χρυσές Αψίδες»
Η περίπτωση της McDonald’s υπογραμμίζει τη δύσκολη γεωπολιτική δυναμική που αναγκάζονται να ακολουθήσουν τα εμπορικά σήματα που εκτείνονται σε όλο τον κόσμο σε μια εποχή όπου οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν σοβαρά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Αλλωστε, η θεωρία των «Χρυσών Αψίδων» του Φρίντμαν είχε καταρρεύσει και στον πόλεμο της Σερβίας στο Κόσοβο το 1998-99 και μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. «Βρισκόμαστε σίγουρα σε έναν κόσμο που δεν ισχύει πλέον η θεωρία του Τόμας Φρίτντμαν», δήλωσε στο Al Jazeera ο Πολ Μασγκρέιβ, αναπληρωτής καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αμχερστ της Μασαχουσέτης. « Ρωσία και Ουκρανία είχαν επίσης και οι δύο McDonald’s το 2022, αλλά ενεπλάκησαν σε πόλεμο. Τώρα, οι συγκρούσεις εντός της αυτοκρατορίας των McDonald’s αντικατοπτρίζουν τα πραγματικά άγχη και τα πάθη της περιοχής της Μέσης Ανατολής».
Πολλές εταιρείες στο μέσο της σύγκρουσης
Η McDonald’s δεν είναι η πρώτη παγκόσμια αλυσίδα που βρίσκεται σε αντιπαράθεση λόγω της στάσης της στη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης.
Η πολυεθνική Unilever με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο δέχτηκε πυρά από επενδυτές πέρυσι επειδή δεν αποκάλυψε ότι η θυγατρική της μάρκας παγωτού Ben and Jerry’s είχε αποφασίσει να μποϊκοτάρει τα κατεχόμενα από το Ισραήλ εδάφη στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ το 2021.
Η ισπανική αλυσίδα ρούχων Zara έπεσε θύμα μποϊκοτάζ από ορισμένους αγοραστές πέρυσι, αφού ο πρόεδρος του ισραηλινού franchise της, Καναδο-ισραηλινός επιχειρηματίας Τζέι Σιούμπελ φιλοξένησε στο σπίτι του, μια εκδήλωση για τον ακροδεξιό Ισραηλινό υπουργό Ιταμαρ Μπεν Γκβιρ. Όπως λέει ο καθηγητής Μασγκρέιβ « έχει πολλές τρύπες το όνειρο ότι ο καπιταλισμός και το εμπόριο θα ηρεμήσουν τον εθνικισμό και τις εστίες έντασης. Η αντιπαράθεση ανάμεσα στα διαφορετικά franchise των McDonald’s είναι ένα άλλο παράδειγμα του πώς η πολιτική διαπερνά τα πάντα».
