Από την 7η Οκτωβρίου, όταν η Χαμάς εισέβαλε στο νότιο Ισραήλ, διέπραξε φρικαλεότητες και κατέσφαξε πάνω από 1.400 αμάχους, μεταξύ των οποίων εκατοντάδες νέους σε φεστιβάλ μουσικής, αλλά και εργάτες γης από ασιατικές χώρες, ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δεν βρήκε ούτε μία λέξη καταδίκης.
Για δύο ημέρες δεν μίλησε σχεδόν καθόλου, περιοριζόμενος σε «χλιαρές» διακηρύξεις περί ανάγκης να δείξουν και οι δύο πλευρές αυτοσυγκράτηση και να αποφευχθεί μία ευρεία σύρραξη.
Από την τρίτη μέρα θύμισε σε όλους πως έχοντας απομακρυνθεί σαφώς από τον ευρωπαϊκό δρόμο και παίζοντας διπλό παιχνίδι ανάμεσα σε ΝΑΤΟ και Ρωσία, πρωταρχικός στόχος του παραμένει ένας: Να αναδείξει την Τουρκία σε ηγέτιδα δύναμη και «προστάτη» του μουσουλμανικού κόσμου. Αναφερόμενος στον πλήρη αποκλεισμό της Γάζας μίλησε για «σφαγή». Και έκτοτε τα πυρά του στρέφονται σταθερά κατά του Ισραήλ και των ΗΠΑ.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Χαμάς – που αν και στηρίζεται από το σιιτικό Ιράν είναι σουνιτική οργάνωση- είναι γνωστές (και ολένα και πιο στενές) από το 2011. Έως και πριν από δύο εβδομάδες για τις ΗΠΑ αυτό ήταν απλά ένα εμπόδιο στην προσπάθεια ομαλοποίησης των σχέσεων της Άγκυρας με το Τελ Αβίβ. Τώρα είναι κάτι πολύ πιο σοβαρό. Η Ουάσιγκτον θα πιέσει τον Ερντογάν να κάψει τις γέφυρες με τη Χαμάς, μετέδιδαν προ ημερών αμερικανικά μέσα. Προς το παρόν βλέπουμε το αντίθετο. Καίει γέφυρες με το Ισραήλ.
«Είναι απίθανο να δούμε τον Τούρκο πρόεδρο να αποκηρρύσει τις θηριωδίες της Χαμάς» σχολίασαν αναλυτές του Foreign Policy. «Ο λόγος είναι απλός: ο Ερντογάν ασπάζεται τους σκοπούς της Χαμάς».
Το είχε διατυπώσει με μεγάλη σαφήνεια σε μία ανάρτησή του στο Twitter το 2018, η οποία απευθυνόταν στον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Μπενιαμίν Νετανιάχου: «Η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση κ αι οι Παλαιστίνιοι δεν είναι τρομοκράτες. Είναι ένα κίνημα αντίστασης που υπερασπίζεται τα πάτρια εδάφη των Παλαιστινίων απέναντι σε μία ξένη δύναμη κατοχής». Σήμερα επαναλαμβάνει περίπου την ίδια θέση, λέγοντας: «είναι πρωταρχική μας ευθύνη να σταθούμε στο πλευρό των καταπιεσμένων. Όλη η ανθρωπότητα πρέπει να αναλάβει δράση για να σταματήσει την άνευ προηγουμένου θηριωδία στη Γάζα».
Ο ΟΗΕ και πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ακόμη και ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν (έστω και εμμέσως) έχουν ασκήσει κριτική στο Ισραήλ για τον πλήρη αποκλεισμό του παλαιστινιακού θύλακα, που καταδίκασε σε συνθήκες εξαθλίωσης πάνω από 2 εκατ. αμάχους. Και ζητούν επίμονα την προστασία των αμάχων. Η Ελλάδα είναι μεταξύ των χωρών, που προτάσσουν την ανθρωπιστική κρίση και τονίζουν πως οι δημοκρατίες – ακόμη και όταν απαντούν σε τρομοκρατικές οργανώσεις – έχουν ως όριο την τήρηση του διεθνούς δικαίου και δεν εκδικούνται.
Το Νταβός του 2009 και η επίθεση στο Μαβί Μαρμαρά
Η μεγάλη διαφορά είναι πως η Αθήνα, η Ε.Ε., ο ΟΗΕ, ο Μπάιντεν, κάνουν ξεκάθαρη διάκριση ανάμεσα στους Παλαιστινίους που υποφέρουν και στους λεγόμενους «μαχητές» της Χαμάς, που σκορπούν τον τρόμο και τον θάνατο.
Δεν είναι η πρώτη φορά βεβαίως που Τουρκία και Ισραήλ βλέπουν τις σχέσεις τους να φτάνουν σε οριακό σημείο. Το 2009 στο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός είχε καταγγείλει τον τότε Ισραηλινό πρόεδρο, Σιμόν Πέρες, για το γεγονός ότι επιτρέπει στην ισραηλινή κυβέρνηση «να σκοτώνει τα παιδιά των Παλαιστινίων».
Η πιο μεγάλη κρίση ήρθε τον Μάιο του 2010 με την επίθεση των ισραηλινών δυνάμεων στο τουρκικό πλοίο Μαβί Μαρμαρά, που προσπαθούσε να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Γάζας μεταφέροντας στον θύλακα βοήθεια.
Σύμφωνα με τους Ισραηλινούς η νηοπομπή αρνήθηκε την πρόταση τους να πλεύσει στο λιμάνι του Ασντόντ, προκειμένου να γίνει έλεγχος της ανθρωπιστικής βοήθειας. Στη συμπλοκή σκοτώθηκαν 9 ακτιβιστές και τραυματίστηκαν ακόμη 60. Χρειάστηκε να περάσουν τρία χρόνια – και να υπάρξει παρέμβαση του Αμερικανού πρόεδρου, Μπαράκ Ομπάμα, για να σηκώσει ο Μπενιαμίν Νετανιάχου το τηλέφωνο και να πει στον Ερντογάν «συγγνώμη» για το πολύνεκρο συμβάν.
Τουρκικά διαβατήρια για ταξίδια χωρίς… ενοχλήσεις
Η Χαμάς διατηρεί πολικά γραφεία στην Τουρκία της και πολλά ηγετικά στελέχη της έχουν επανειλημμένα συναντηθεί επισήμως με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο Ισμαήλ Χανίγια και ο Σάλεχ αλ Αρούρι μάλιστα έχουν εξασφαλίσει τουρκικά διαβατήρια, όπως και κατοικίες στη γειτονική χώρα που τους επιτρέπουν να ταξιδεύουν ανενόχλητοι διεθνώς, παρά το γεγονός ότι τόσο η Ε.Ε. όσο και οι ΗΠΑ χαρακτηρίζουν την Χαμάς. τρομοκρατική οργάνωση. Για τον Αρούρι μάλιστα οι ΗΠΑ προσφέρουν 5 εκατ. δολάρια σε όποιον προσφέρει πληροφορίες για τη σύλληψή του.
Και προμήθεια εξοπλισμού;
Οι ισραηλινές αρχές είχαν τον περασμένο Ιούλιο ανακοινώσει την κατάσχεση 16 τόνων εκρηκτικών που προέρχονταν από την Τουρκία και προορίζονταν για τη Γάζα και προφανώς για τις ρουκέτες της Χαμάς.
Και όλα αυτά παρά το γεγονός ότι από το 2022 και έπειτα υπήρχε μία σταθερή προσπάθεια προσέγγισης των δύο χωρών με αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων και επίσκεψη του Ισραηλινού προέδρου στην Τουρκία. Η προσέγγιση είχε βεβαίως να κάνει με την προσπάθεια της Άγκυρας να αποφύγει την απομόνωση και να ξαναζεστάνει τις σχέσεις και με τις ΗΠΑ, όπου το φιλο-ισραηλινό λόμπι είναι πολύ ισχυρό. Κάποιοι στην τουρκία πίστευαν ότι το φιλο- ισραηλινό λόμπι στην Ουάσιγκτον θαβχω μπορούσε ακόμη και να πιέσει για την πώληση των F-16 στην Τουρκία (που είχε μπλοκάρει λόγω της αγοράς των ρωσικών S-400).
Η ευκαιρία που πετάχτηκε
«Οι φονικές επιθέσεις της Χαμάς έδωσαν μία χρυσή ευκαιρία στον Ερντογάν να τηρήσει αποστάσεις από την εξτρεμιστική οργάνωση. Αντ’αυτού ο Τούρκος πρόεδρος φαίνεται έτοιμος για ακόμη μία φορά να θυσιάσει τα στρατηγικά συμφέροντα της χώρας του στον βωμό των ισλαμιστικών θέσεων» σημειώνει το Foreign Policy.
Η όλη στάση του τις δύο τελευταίες εβδομάδες ουσιαστικά επιβεβαιώνουν όσους στη Δύση εξακολουθούσαν να έχουν σοβαρές αμφιβολίες για την αξιοπιστία του ως συμμάχου. Παρόλα αυτά είναι σαφές ότι το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ θεωρούν την Τουρκία στρατηγικής συμμαχίας χώρα στην περιοχή. Μένει να φανεί πώς θα αντιδράσουν στο νέο μονοπάτι του Ερντογάν.
