Dead man walking. Έτσι είχε χαρακτηρίσει πριν από δύο μήνες τον επικεφαλής της ρωσική μισθοφορικής οργάνωσης Γεβγκένι Πριγκόζιν o Αμερικανός πολιτικός επιστήμων και πρόεδρος του Eurasia Group Ίαν Μπρέμερ. «Θα εκπλαγώ πολύ αν θα είναι ακόμα μαζί μας σε λίγους μήνες», έλεγε στις 26 Ιουνίου. Είχε μόλις λήξει η εξέγερση της Wagner και έκλεινε η συμφωνία μεταξύ Κρεμλίνου και Πριγκόζιν για την εξορία του στη Λευκορωσία, μια συμφωνία που για πολλούς έδειχνε αδύναμο τον Βλαντίμιρ Πούτιν και ασυνεπή στην άποψη που έχει για τους «προδότες».
Σήμερα, δύο μήνες μετά ο Πριγκόζιν θεωρείται κυριολεκτικά νεκρός. Μετά την συντριβή του αεροσκάφους στο οποίο επέβαινε και την επιβεβαίωση της Μόσχας ότι ο ηγέτης της Wagner είχε επιβιβαστεί στο μοιραίο τζετ, έχουν αναπτυχθεί διάφορες θεωρίες σχετικά με τον θάνατό του. Η πιο δημοφιλής τον θέλει να έχει σκηνοθετήσει τον θάνατό του. Ωστόσο, οι πιθανότητες δείχνουν ότι είναι πράγματι νεκρός.
Γιατί τώρα; Από την λήξη της ανταρσίας, στη Ρωσία είχε ξεκινήσει μια επιχείρηση να «βρωμίσει» και να χλευαστεί το όνομα του Πριγκόζιν. Από τις κατηγορίες για την χρηματοδότηση της μισθοφορικής εταιρείας μέχρι τη δημοσίευση φωτογραφιών του με ευφάνταστες περούκες όλα έδειχναν πως είναι σε εξέλιξη μια προσπάθεια να πληγεί η εικόνα του και να περιοριστεί η εξουσία του. Δεν γινόταν να βγει άμεσα από τη μέση ένας άνθρωπος τον οποίο λάτρευε η σκληροπυρηνική βάση υποστηρικτών του Βλαντίμιρ Πούτιν. Έπρεπε πρώτα να «πέσει».
«Δεν βλέπω κανένα λόγο για τον οποίο ο Πούτιν θα χρειαζόταν τον Πριγκόζιν υπό οποιαδήποτε ιδιότητα μετά την ανταρσία. Το μόνο ερώτημα ήταν αν θα του χάριζε τη ζωή», σχολιάζει η πολιτική αναλύτρια Τατιάνα Στανόβαγια, εξηγώντας πως ο ηγέτης της Wagner δεν ήταν η κλασική περίπτωση προδότη. Επομένως, ίσως από προσωπική σκοπιά ο Πούτιν να ήθελε να του χαρίσει τη ζωή, ωστόσο, σε κρατικό επίπεδο αυτό θα ήταν ανεπίτρεπτο. «Ένας ζωηρός, γεμάτος ενέργεια και ιδέες Πριγκόζιν ήταν αναμφισβήτητα ένα πρόβλημα για το καθεστώς, καθώς ο άνθρωπος αυτός ενσαρκώνει την πολιτική ταπείνωση του Πούτιν», εξηγεί.
Πριγκόζιν: Τα έργα και οι ημέρες του ηγέτη της διαβόητης Wagner
Ίσως να μην μάθουμε ποτέ τι πραγματικά συνέβη με την τύχη του Πριγκόζιν, τις συνθήκες τις συντριβής του αεροσκάφους του και αν ο θάνατός του έφερε την υπογραφή του Ρώσου προέδρου. Μπορούμε όμως να προβλέψουμε τι σημαίνει ο θάνατος του ηγέτη της Wagner, όπως σημειώνει ο καθηγητής και ειδικός στις ισορροπίες εξουσίας στο Κρεμλίνο Μαρκ Γκαλεότι.
Πρώτα απ ‘όλα, γράφτηκε το τέλος της Wagner. Για τον καθηγητή είναι απίθανο να συνεχιστούν μακροπρόθεσμα οι δραστηριότητές της, ούτε καν στην Αφρική, δεδομένου του βαθμού στον οποίο δεσμεύονταν σε προσωπικές συμφωνίες, παράνομες οικονομικές ροές και διεφθαρμένες συνεννοήσεις ο ίδιος ο Πριγκόζιν. Εκτιμάει πάντως πως άλλες ρωσικές εταιρείες μισθοφόρων, όπως η Redut, που διευθύνεται από τον Ρώσο υπουργό Άμυνας και μεγάλο αντίπαλο του Πριγκόζιν, Σεργκέι Σοϊγκού, μπορεί να προσπαθήσουν να ενισχύσουν τις επιχειρήσεις της Wagner, αλλά είναι απίθανο να μπορέσουν απλώς να την αντικαταστήσουν.
Δεύτερον, το Κρεμλίνο φαίνεται ότι έχει αποφασίσει να τελειώσει με τις έρευνές του για την πρόσφατη ανταρσία της Wagner, έχοντας εντοπίσει όσους την υποστήριξαν. Πρώτος στη λίστα, ο στρατηγός Σεργκέι Σουροβίκιν, ο οποίος είχε εξαφανιστεί μετά την ανταρσία, και πιθανολογείται πως βρισκόταν υπό κράτηση όλο αυτό το διάστημα. Βέβαια χθες μάθαμε νέα του. Η Μόσχα ανακοίνωσε την απομάκρυνσή του από την υψηλόβαθμη θέση του. «Είναι απλώς σύμπτωση ότι την ίδια μέρα με το αεροπορικό δυστύχημα ο Σουροβίκιν απολύθηκε επίσημα από τη θέση του διοικητή των Αεροδιαστημικών Δυνάμεων;», διερωτάται ο Γκαλεότι.
Τρίτον, ότι ο Πούτιν –ο οποίος για τον Γκαλεότι έχει εγκρίνει οποιαδήποτε απόφαση δολοφονίας του Πριγκόζιν– έχει περάσει σε μια νέα εποχή δολοφονιών. «Αυτό που είδαμε ήταν εκδίκηση όχι μόνο για το μεγαλειώδες στιλ της, αλλά για και το τέλος της αναστολής της εκτέλεσης που είχε παραχωρήσει ο Πούτιν στον πρώην υπολοχαγό του», σημειώνει ο καθηγητής.
Κάτι αντίστοιχο βλέπει και ο Μπιλ Μπράουντερ, καταδικασμένος στη Ρωσία και επικριτής του Κρεμλίνου, ο οποίος πιστεύει ότι ο θάνατος του αρχηγού της Wagner θα ενισχύσει την εξουσία του Πούτιν.
Αντίστοιχα είναι και τα σχόλια του Μπρέμερ στο CNBC. Ο θάνατος του Πριγκόζιν είναι «μια υπενθύμιση σε όλους ότι ο Πούτιν εξακολουθεί να διευθύνει αυτό το σόου και οι συνέπειες του να τα βάλεις μαζί του παραμένουν θανατηφόρες», αναφέρει.
Από την πλευρά της, η Σαμάνθα ντε Μπέντερν, της δεξαμενής σκέψης Chatham House στέκεται ιδιαίτερα στην «σύμπτωση» να μάθουμε την ίδια μέρα την τύχη του Σουροβίκιν και τον θάνατο του Πριγκόζιν. «Αυτό υποδηλώνει ότι έπρεπε να τακτοποιηθούν κάποια πράγματα πριν απαλλαγούμε από τον Πριγκόζιν και όσους συνδέονται μαζί του», αναφέρει, προσθέτοντας ότι «είναι ένα σαφές μήνυμα προς όλες τις ελίτ ότι ανεξάρτητα από το πόσο ισχυρές πιστεύουν ότι είναι , αν αντιταχθούν στον Πούτιν θα έχουν παρόμοια μοίρα».
Υπάρχουν πάντως και φωνές που βλέπουν ότι ο θάνατος του Πριγκόζιν, αν και είναι ένα μήνυμα για τις ρωσικές ελίτ «να καθίσουν ήσυχα», τελικά ίσως έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Ο Γκαλεότι, για παράδειγμα, αναφέρει ότι ο Πούτιν διολισθαίνει όλο και περισσότερο στη δικτατορία ελπίζοντας ότι αυτό ενισχύει τη θέση του. Αναμφισβήτητα- λέει- μπορεί να ισχύει και το αντίθετο.
«Οι ρωσικές ελίτ είναι πιθανό να το δουν τον θάνατο του Πριγκόζιν ως απόδειξη όχι ότι ο Πούτιν είναι ισχυρός αλλά ότι είναι ολοένα και πιο δολοφονικά ασταθής», λέει χαρακτηριστικά, προσθέτοντας πως η ίδια η ανταρσία είναι ένα σημάδι της αποτυχίας του Πούτιν να διαχειριστεί με επιτυχία τις διαφορές.
«Από την αρχή, αυτή η διαχείριση ήταν κεντρική στο στιλ διακυβέρνησης του Πούτιν. Φυσικά, με την εξέγερση… ο Πριγκόζιν σφράγισε τη μοίρα του. Ωστόσο, το σημάδι ενός καλά οργανωμένου αυταρχισμού είναι ότι το καθεστώς δεν χρειάζεται να σκοτώνει τους μυημένους τόσο ανοιχτά, γιατί έχουν ήδη αποθαρρυνθεί από το να παραβιάσουν τους κανόνες του συστήματος», εξηγεί.
«Οι μεγαλύτερες απειλές για τον Πούτιν είναι πιθανό να μην προέρχονται από το δρόμο, πόσο μάλλον από τα απομεινάρια της φιλελεύθερης αντιπολίτευσης, αλλά από μια ρεαλιστική ελίτ που ζυγίζει διαρκώς τους κινδύνους του να ζεις υπό τον ζυγό του. Οι αποκαλούμενοι ‘’turbo-patriots’’ που πιστεύουν ότι το καθεστώς του είναι πολύ ανίκανο για να κερδίσει τον πόλεμο με την Ουκρανία αποτελούν επίσης απειλή», καταλήγει.
Και ο επικριτής του Κρεμλίνου Γκάρι Κασπάροφ συμφωνεί. «Όταν ένας δικτάτορας περιορίζεται στο να δολοφονεί μέλη του στενού του κύκλου και να αντικαθιστά τους στρατηγούς του, η κατάσταση είναι πολύ επικίνδυνη», υποστηρίζει. «Δεν υπάρχει καμία εμπιστοσύνη μεταξύ αυτών που παραμένουν και επομένως δεν υπάρχει πίστη. Τα μαχαίρια έχουν βγει έξω και πρέπει να έχουν γεύση αίματος», προσθέτει.
