Οι ηγέτες της Οικονομικής Κοινότητας των Κρατών της Δυτικής Αφρικής (ECOWAS) έχουν στείλει τελεσίγραφο στη χούντα του Νίγηρα για πιθανή στρατιωτική επέμβαση ως απάντηση στο πραξικόπημα που ανέτρεψε τον Πρόεδρο Μοχάμεντ Μπαζούμ.
Το τελεσίγραφο με το οποίο ζητείται η επαναφορά του Μπαζούμ στην εξουσία εκπνέει την Κυριακή, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει τίποτα που να υποδηλώνει ότι η χούντα θα εντυπωσιαστεί.
Η ECOWAS έχει κάνει στρατιωτικές επεμβάσεις αρκετές φορές στο παρελθόν. Στη δεκαετία του 1990, για παράδειγμα, στρατεύματα της ECOWAS παρενέβησαν σε εμφύλιους πολέμους στη Λιβερία, τη Σιέρα Λεόνε και τη Γουινέα-Μπισάου. Όταν η Ακτή του Ελεφαντοστού αποσταθεροποιήθηκε από ένα στρατιωτικό πραξικόπημα το 2002, η ECOWAS συγκέντρωσε μια δύναμη επέμβασης. Ωστόσο, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις της ECOWAS μέχρι στιγμής πραγματοποιούνταν πάντα μετά από πρόσκληση της ενδιαφερόμενης κυβέρνησης.
Μια στρατιωτική επιχείρηση στον Νίγηρα θα ήταν η πρώτη που θα αποφασιζόταν από τη διεθνή κοινότητα ενάντια στη θέληση μιας κυβέρνησης – ή στην προκειμένη περίπτωση της χούντας του Νίγηρα.
Μια στρατιωτική επέμβαση στον Νίγηρα θεωρείται μάλλον απίθανη έως αδύνατη, λένε ευρωπαικές στρατιωτικές πηγές. «Από τη μια πλευρά, υπάρχει ένα τμήμα της ECOWAS, δηλαδή το Μάλι, η Μπουρκίνα Φάσο και η Γουινέα, που έχουν δηλώσει ότι είναι ενάντια στη στρατιωτική επέμβαση και κατά κάποιο τρόπο θα συμμαχήσουν σε περίπτωση σύγκρουσης με τους πραξικοπηματίες του Νίγηρα», εξηγούν οι ίδιες πηγές. «Από την άλλη, οι στρατιωτικές δυνάμεις των γειτονικών χωρών είναι πολύ αδύναμες», προσθέτουν.
Ο έκπτωτος Πρόεδρος Μοχάμεντ Μπαζούμ κάλεσε με παρέμβασή του στην Washington Post «την αμερικανική κυβέρνηση και ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα να βοηθήσουν στην αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης». Η χούντα απάντησε τερματίζοντας τις στρατιωτικές συμφωνίες με τη Γαλλία και ανακαλώντας τους πρεσβευτές του Νίγηρα στη Γαλλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Νιγηρία και το Τόγκο.
Καμία έκπληξη
Το πραξικόπημα στον Νίγηρα δεν εκπλήσσει πάντως όσους γνωρίζουν τι συμβαίνει στην Αφρική. Τα τελευταία χρόνια πραξικοπήματα σημειώθηκαν επίσης στο Μάλι, την Μπουρκίνα Φάσο, τη Γουινέα, το Τσαντ και το Σουδάν.
Ο Νίγηρας, πρώην γαλλική αποικία, είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τις ΗΠΑ ως στρατιωτικός εταίρος στις αντιτρομοκρατικές δραστηριότητες.
Οι ΗΠΑ λειτουργούν εκεί μια βάση drone και διατηρούν περισσότερους από 1000 στρατιώτες. Ο Νίγηρας έχει επίσης μεγάλα κοιτάσματα ουρανίου,απαραίτητα για τη γαλλική πυρηνική βιομηχανία.
Η ρωσική μισθοφορική ομάδα Βάγκνερ, έχει υποστηρίξει τα πραξικοπήματα σε τρεις από τις άλλες γειτονικές χώρες. Ο Γιεβγκένι Πριγκόζιν, ο ηγέτης του Βάγκνερ, που
αποκατέστησε τις σχέσεις του με τον πρόεδρο Πούτιν μετά την πρόσφατη ανταρσία του, χαιρέτισε το πραξικόπημα του Νίγηρα «για την ανατροπή της αποικιοκρατίας», όπως δήλωσε. Πρόσφερε μάλιστα τα στρατεύματά του να βοηθήσουν στην αποκατάσταση της τάξης, που σημαίνει την καταστολή των αντιπάλων του νέου καθεστώτος.
Η μεγάλη τραγωδία εδώ είναι διπλή.
Πρώτον, η στρατιωτική κυριαρχία εξαλείφει τις δημοκρατικές επιλογές σε ολόκληρη τη Δυτική Αφρική.
Δεύτερον, οι μεγάλες ανάγκες στη Δυτική Αφρική είναι να βρεθούν πόροι για την αντιμετώπιση της φτώχειας, του αναλφαβητισμού και και της ερημοποίησης νότια της Σαχάρας.
Ο Νίγηρας ήταν η τελευταία λεγόμενη δημοκρατία με εκλεγμένο πρόεδρο στην περιοχή του Σαχέλ. Ως εκ τούτου, η χώρα είχε ενισχυθεί με εκατομμύρια ευρώ από τα χρήματα των φορολογούμενων της ΕΕ. Μόνο στον Νίγηρα, η γερμανική Bundeswehr επένδυσε 50 εκατομμύρια ευρώ σε στρατιωτικά νοσοκομεία, όπλα, πυρομαχικά και οχήματα – ακόμη και για εκπαίδευση …βατραχανθρώπων σε μια χώρα που είναι στην έρημο, χωρίς θάλασσα. Μια χώρα που δεν μπορεί πλέον να θρέψει τους 25 εκατομμύρια κατοίκους της και όπου κάθε γυναίκα από την ηλικία των 14 ετών γεννά περισσότερα από επτά παιδιά.
Τώρα ήρθε αυτό που ήταν αναπόφευκτο: Αξιωματικοί εκπαιδευμένοι μάλιστα στη Δύση, έκαναν πραξικόπημα γιατί πίστευαν ότι θα μπορούσαν να κυβερνήσουν καλύτερα τη χώρα.
Η ήπειρος των πραξικοπημάτων
Άλλωστε από τη δεκαετία του 1960 έχουν γίνει στην Αφρική 214 απόπειρες πραξικοπήματος και ακριβώς οι μισές ήταν επιτυχείς.
Οπως λέει ο βετεράνος διπλωμάτης Αλμπρεχτ Ρότατσερ, που ήταν στη διπλωματική υπηρεσία της ΕΕ από το 1984 έως 2020 , στην πραγματικότητα, υπάρχουν συνεχείς πόλεμοι μεταξύ ισλαμικών νομάδων Βερβέρων και Τουαρέγκ σε ολόκληρη την υποσαχάρια ζώνη Σαχέλ από τη Σενεγάλη ως το Μάλι, τον Νίγηρα, τη Μπουρκίνα Φάσο (πρώην Άνω Βόλτα), τη βόρεια Νιγηρία και το Μπενίν (πρώην Δαχομέη) , το Τσαντ και το Νότιο Σουδάν.
Στο γειτονικό Μάλι, η στρατιωτική αποστολή του ΟΗΕ Minusma και η γαλλική επιχείρηση Berkhane είχαν από καιρό απομακρυνθεί , καθώς η ηγεσία της χώρας ήταν υπέρ των Ρώσων μισθοφόρων Βάγκνερ.
Ομηρίες και διακίνηση ναρκωτικών
Το «επιχειρηματικό μοντέλο» των καλά εξοπλισμένων συμμοριών της περιοχής του είναι αρκετά απλό και δεν έχει αλλάξει πολύ από την εποχή της αποικιοκρατίας. Όπως η ισλαμική Μπόκο Χαράμ στη Νιγηρία,αυτοχρηματοδοτούνται με …απαγωγές και πληρωμές λύτρων. Οι λευκοί εργαζόμενοι από την Ευρώπη, είναι ως όμηροι ιδιαίτερα…προσοδοφόροι.
Ακόμη πιο σημαντικό είναι το εμπόριο ναρκωτικών από τη Λατινική Αμερική στη Δυτική Αφρική και από το Αφγανιστάν στην Ανατολική Αφρική, και φυσικά η εμπορία ανθρώπων μέσω της Σαχάρας . Επιπλέον, υπάρχουν εκβιασμοί για « προστασία» στα ορυχεία ουρανίου (Νίγηρας), χρυσού (Μπουρκίνα Φάσο) και διαμαντιών (Κεντρική Αφρική), όπου τα τοπικά καθεστώτα προστατεύουν επίσης μισθοφόρους της Βάγκνερ.
Ανάλογα με το γούστο τους, αυτές οι συμμορίες και οι φυλές συνδέονται με την Αλ Κάιντα ή με το Ισλαμικό Κράτος – κυρίως για να κερδίσουν χρήματα και όπλα από τη Μέση Ανατολή. Τα τρομοκρατικά δίκτυα εκτείνονται στο ανατολικό Κονγκό και μέσω της Ουγκάντα και της Κένυας στην περιοχή Κάμπο Ντελγκάδο στη βόρεια Μοζαμβίκη, που είναι πλούσια σε φυσικό αέριο.
Βίβλος και γη
Ο λόγος για την υπερπεριφερειακή έκρηξη βίας είναι η απίστευτη φτώχεια και τα τρελά ποσοστά γεννήσεων στην υποσαχάρια Αφρική, μια απολύτως προβλέψιμη ωρολογιακή βόμβα. Παρά τον εμφύλιο πόλεμο στην Μπιάφρα, ο πληθυσμός της Νιγηρίας έχει τετραπλασιαστεί στα 200 εκατομμύρια από την ανεξαρτησία της χώρας το 1960. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ, μέχρι το 2100 η Νιγηρία θα είναι η τρίτη μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο με πληθυσμό 640 εκατομμυρίων κατοίκων.
Πώς μπορεί κανείς να εξηγήσει ότι μια ήπειρος τόσο πλούσια σε φυσικούς πόρους βρίσκεται σε τόσο δεινή θέση; Μια ιστορία αρπακτικής αποικιοκρατίας έχει προκαλέσει τη δυστυχία στην ήπειρο. Όπως είχε πει ο αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος Ντέσμοντ Τούτου, «Όταν οι ιεραπόστολοι ήρθαν στην Αφρική, είχαν τη Βίβλο και εμείς τη γη. Είπαν ας προσευχηθούμε. Κλείσαμε τα μάτια μας. Όταν τα ανοίξαμε, είχαμε τη Βίβλο και είχαν τη γη μας».
Σε περισσότερο από μισό αιώνα, η Αφρική έχει λάβει έως και 1,2 τρισεκατομμύρια δολάρια διεθνούς βόηθειας, κατανεμημένης άνισα σε ολόκληρη την ήπειρο. «Τα χρήματα από τις πλούσιες χώρες έχουν παγιδεύσει πολλά αφρικανικά έθνη σε έναν κύκλο διαφθοράς, βραδύτερης οικονομικής ανάπτυξης και φτώχειας. Η διακοπή της ροής θα ήταν πολύ πιο ωφέλιμη», υποστηρίζει μάλιστα ο Νταμπίσα Μόγιο, διεθνής οικονομολόγος και συγγραφέας με εκτεταμένη γνώση της Αφρικής, γεννημένος στη Ζάμπια.
Το 70% του πληθυσμού της Υποσαχάριας Αφρικής είναι κάτω των τριάντα ετών και πάνω από το 60% των ανέργων είναι επίσης νέοι.
Η κατάσταση της υγείας στις αφρικανικές χώρες εξακολουθεί να είναι επίσης ανησυχητική. Η ιλαρά, η ελονοσία και ο υποσιτισμός αποτελούν τις μεγαλύτερες απειλές για την υγεία των παιδιών. Η ελονοσία είναι η κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των παιδιών στην Αφρική κάτω των πέντε ετών. Επιπλέον, υπολογίζεται ότι οι Αφρικανές γυναίκες έχουν περίπου 175 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν κατά τη διάρκεια του τοκετού και της εγκυμοσύνης από τις γυναίκες στις βιομηχανικές χώρες.
Τα προβλήματα υγείας επιδεινώνονται από την έλλειψη πόσιμου νερού. Τα υψηλά ποσοστά θνησιμότητας στην Αφρική προέρχονται από ασθένειες που μπορούν να προληφθούν από το νερό, οι οποίες επηρεάζουν ιδιαίτερα τα βρέφη και τα μικρά παιδιά. Μεταξύ αυτών είναι ο τυφοειδής πυρετός, η χολέρα, η δυσεντερία και η ηπατίτιδα Α.
Η ξένη βοήθεια
Η ξένη βοήθεια προς την περιοχή δεν έχει επιτύχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα ως αποτέλεσμα της κακής διαχείρισης. Για να είναι αποτελεσματική, η βοήθεια πρέπει να παρακάμψει τις διεφθαρμένες κυβερνήσεις και να βρει τοπικούς εταίρους, όπως μη κυβερνητικές και θρησκευτικές οργανώσεις με αποδεδειγμένο ιστορικό αποτελεσματικότητας και εντιμότητας.
Οι ΗΠΑ έχουν αποσυρθεί σε μεγάλο βαθμό από την Αφρική μετά την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ. Η Γαλλία, υπό τον Εμανουέλ Μακρόν, περιπλανιέται ως πρώην αποικιακή αυτοκρατορία ανάμεσα σε ομολογίες εξιλέωσης και «ανθρωπιστικές» στρατιωτικές παρεμβάσεις.
Η Ρωσία προσπαθεί επίσης να αυξήσει την επιρροή της, όπως έδειξε η πρόσφατη σύνοδος κορυφής για την Αφρική στην Αγία Πετρούπολη. Η Μόσχα στέλνει επίσης ισχυρές ορδές μισθοφόρων Βάγκνερ, αλλά δεν έχει τίποτα να προσφέρει οικονομικά, πέρα από αποστολές σιτηρών.
Η παρέμβαση της Κίνας
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η Κίνα παρέχει βοήθεια σε αρκετές αφρικανικές χώρες. Σε αντίθεση με αυτή που παρέχεται από άλλες χώρες, η βοήθεια από την Κίνα επικεντρώθηκε στην κατασκευή υποδομών, συμπεριλαμβανομένων δρόμων, σχολείων, σταδίων και κέντρων υγείας. Χρησιμοποιώντας κυρίως Κινεζικό προσωπικό στα έργα της, η Κίνα είχε αυστηρότερο έλεγχο στον τρόπο με τον οποίο δαπανώνται τα κεφάλαια. Αυτός είναι ένας κρίσιμος παράγοντας σε μια ήπειρο εκτεταμένης διαφθοράς όπου η ξένη βοήθεια συχνά σπαταλάται.Η Κίνα προσφέρει ακριβώς αυτό που αρέσει στους τοπικούς «αυτοκράτορες», χωρίς πολιτικούς και ηθικούς όρους,ακριβά δάνεια που είναι εξαιρετικά εξασφαλισμένα: Σε αντάλλαγμα, λαμβάνει στρατιωτικές βάσεις και αποικιακές παραχωρήσεις πρώτων υλών – από χαλκό στη Ζάμπια έως κοβάλτιο στο Κονγκό.
Παρ’ όλες τις εξασφαλίσεις πάντως, είναι πιθανό το Πεκίνο να χρειαστεί να διαγράψει τα δάνειά του προς τη Γκαμπόν, το Μπενίν, τη Γκάνα, την Τανζανία και τη Ζάμπια.
