Τα μεσάνυχτα (ώρα Ελλάδας) εκπνέει η συμφωνία για την μεταφορά σιτηρών από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας, με την Μόσχα να αξιώνει τη χαλάρωση των δυτικών κυρώσεων, για να αποδεχτεί την ανανέωσή της.
Το Κρεμλίνο έχει εκφράσει τη δυσαρέσκειά του, υποστηρίζοντας ότι μέχρι τώρα μόνο το ουκρανικό τμήμα της συμφωνίας εφαρμόζεται πλήρως, ενώ οι περιορισμοί στις εξαγωγές ρωσικών λιπασμάτων και τροφίμων δεν έχουν αρθεί. Όπως είπε μάλιστα ο εκπρόσωπος Τύπου του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, σε τέτοιες συνθήκες δεν υπάρχουν προϋποθέσεις για την παράταση της συμφωνίας των σιτηρών.
Αντίθετα, το Κίεβο υποστηρίζει να παραταθεί η συμφωνία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Στις 8 Ιουλίου, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, σε συνέντευξη Τύπου μετά τις συνομιλίες με τον Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη, ζήτησε την παράταση της συμφωνίας, χωρίς να ληφθεί υπόψη η θέση της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Χάρη στη συμφωνία, η Ουκρανία -ένας από τους σημαντικότερους εξαγωγείς σιτηρών στον κόσμο πριν από τον πόλεμο- μπόρεσε να εξάγει 33 εκατομμύρια τόνους τους τελευταίους 12μήνες. Χθες απέπλευσε από την Οδησσό ένα από τα τελευταία πλοία, το φορτηγό «TQ Samsun». Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, είναι φορτωμένο με περισσότερους από 15.000 τόνους ελαιοκράμβης.
Οι ρωσικές απαιτήσεις
Η Ρωσία, εδώ και ένα χρόνο περίπου, απαιτεί να χαλαρώσουν οι δυτικές κυρώσεις, ώστε να μπορεί να εξάγει απεριόριστες ποσότητες δικών της σιτηρών και λιπασμάτων.
Ειδικότερα, η Μόσχα διαμαρτύρεται ότι τα τιμωρητικά μέτρα κατά της Ρωσικής Κρατικής Αγροτικής Τράπεζας σημαίνουν ότι η εξαγωγή των δικών της σιτηρών και λιπασμάτων δεν μπορεί να διεκπεραιωθεί στην επιθυμητή κλίμακα. Υπάρχουν επίσης προβλήματα με την ασφάλιση των φορτίων.
Επί ξυρού ακμής η συμφωνία για τα σιτηρά – Λήγει τα μεσάνυχτα
Εάν δεν ανανεωθεί η συμφωνία, τα ουκρανικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας θα αποκλειστούν, όπως συνέβη μετά την έναρξη του πολέμου τον περασμένο Φεβρουάριο, με αποτέλεσμα το Κίεβο να μπορεί να μεταφέρει με πλοία τα ουκρανικά σιτηρά.
Λίγες ημέρες πριν από τη λήξη της συμφωνίας, στις 13 Ιουλίου, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ότι δεν είχε γίνει τίποτα για τη Ρωσία ως μέρος της συμφωνίας για τα σιτηρά, κάνοντας λόγο για «ένα μονόπλευρο παιχνίδι». Ο Πούτιν προειδοποίησε ότι η Ρωσία εξετάζει το ενδεχόμενο να αναστείλει τη συμμετοχή στη συμφωνία σιτηρών και να επιστρέψει σε αυτήν όταν εκπληρωθούν οι όροι που έχει υποσχεθεί η Δύση στη Μόσχα.
Στις 11 Ιουλίου, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες έστειλε επιστολή στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν με προτάσεις για την εφαρμογή του ρωσικού μέρους της συμφωνίας για τα σιτηρά. Ο Γκουτέρες αρνήθηκε να αποκαλύψει λεπτομέρειες για το περιεχόμενο της επιστολής.
Τι προβλέπει η συμφωνία
Η συμφωνία για την ασφαλή μεταφορά των σιτηρών από τη Μαύρη Θάλασσα υπεγράφη στις 22 Ιουλίου του 2022 στην Κωνσταντινούπολη από εκπροσώπους της Ρωσίας, της Ουκρανίας, της Τουρκίας και του ΟΗΕ. Από τις 18 Μαρτίου 2023, η Μόσχα παρέτεινε τη συμφωνία για 60 ημέρες, έως τις 18 Μαΐου και στη συνέχεια μέχρι τις 17 Ιουλίου.
Η λεγόμενη «Πρωτοβουλία της Μαύρης Θάλασσας», προβλέπει την απεμπλοκή των ρωσικών εξαγωγών τροφίμων και λιπασμάτων, την επανασύνδεση της Rosselkhozbank με τη διαδικασία Swift , την επανέναρξη των προμηθειών γεωργικού εξοπλισμού, ανταλλακτικών και υπηρεσιών, την αποκατάσταση του έργου του αγωγού αμμωνίας Τολιάτι – Οδησσού και μια σειρά άλλων μέτρων.
Οι συμφωνίες για την εξαγωγή τροφίμων από την Ουκρανία συνήφθησαν στις 22 Ιουλίου 2022 στην Κωνσταντινούπολη για 120 ημέρες και στη συνέχεια παρατάθηκαν τρεις φορές. Μία από τις συμφωνίες ρυθμίζει τη διαδικασία για την εξαγωγή σιτηρών από τα λιμάνια της Οδησσού, του Τσερνομόρσκ και του Γιούζνι που ελέγχονται από το Κίεβο. Το άλλο μέρος αφορά την πρόσβαση στις παγκόσμιες αγορές για τα ρωσικά αγροτικά προϊόντα και τα λιπάσματα- διατάξεις που σύμφωνα με τη Μόσχα-παραμένουν ανεκπλήρωτες μέχρι σήμερα.
«Δεν πάνε τα σιτηρά στις φτωχές χώρες»;
Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ υποστήριξε μάλιστα ότι το ρωσικό μέρος της συμφωνίας «δεν εκτελέστηκε καθόλου» σε κανένα σημείο κατά τη διάρκεια όλων των μηνών της συμφωνίας για τα σιτηρά, ενώ η εξαγωγή ουκρανικών τροφίμων ήταν εξασφαλισμένη. Επιπλέον, τα σιτηρά από την Ουκρανία δεν κατέληξαν στις φτωχότερες χώρες, αλλά κυρίως στη Δύση. «Δεν βλέπω τι επιχειρήματα έχουν όσοι θα ήθελαν να συνεχίσουν αυτή την πρωτοβουλία της Μαύρης Θάλασσας, γιατί έχει γίνει εδώ και καιρό εμπορική όσον αφορά τα ουκρανικά σιτηρά», είπε ο Ρώσος υπουργός.
Ο Πούτιν, στη διάρκεια τηλεφωνικής συνομιλίας με τον Πρόεδρο της Νότιας Αφρικής, Σίριλ Ραμαπόζα, το περασμένο Σάββατο, υποστήριξε επίσης ότι «δεν έχει εφαρμοστεί ο κύριος στόχος της συμφωνίας για προμήθεια σιτηρών σε φτωχές χώρες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της αφρικανικής ηπείρου» Σύμφωνα με την SKZ, οι χώρες χαμηλού εισοδήματος έχουν λάβει μόνο το 10% του καλαμποκιού και το 40% του σιταριού στο πλαίσιο της συμφωνίας για τα σιτηρά, ενώ τα περισσότερα από τα προϊόντα πηγαίνουν στις ανεπτυγμένες χώρες. Το κέντρο πρόσθεσε επίσης ότι σε σύγκριση με την περίοδο 2017-2021, οι αναλογίες σιτηρών και καλαμποκιού που παρέχονται από την Ουκρανία στις φτωχότερες χώρες δεν έχουν αλλάξει, αλλά το ποσοστό των προϊόντων που παρέχονται σε χώρες με ανώτερο μεσαίο εισόδημα έχει αυξηθεί.
Η Τουρκία συμφωνεί με τη Μόσχα
Η Τουρκία έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι οι απόψεις της Άγκυρας για την εκπλήρωση των όρων της συμφωνίας για τα σιτηρά ,συμπίπτουν πλήρως με τις απόψεις της Μόσχας. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σημείωσε επίσης ότι τα φτωχά κράτη, κυρίως στην Αφρική, δεν λαμβάνουν τους όγκους τροφίμων που θα έπρεπε να προορίζονται για αυτά.
Τον Νοέμβριο του 2022, ο Τούρκος πρόεδρος είχε εκφράσει μάλιστα την επιθυμία να λάβει σιτηρά από τη Ρωσία και να τα μεταποιήσει σε αλεύρι, προκειμένου στη συνέχεια να τα στείλει σε φτωχές αφρικανικές χώρες. Ωστόσο, αυτή η πρωτοβουλία δεν έχει εφαρμοστεί μέχρι στιγμής.
