Στον απόηχο της ανταρσίας των μισθοφόρων της ομάδας Wagner του Γεβγκένι Πριγκόζιν, το Κρεμλίνο προσπαθεί να δώσει την εικόνα του business as usual, ωστόσο, παρασκηνιακά είναι σε εξέλιξη μια εξαντλητική έρευνα. «Ο Βλαντίμιρ Πούτιν μπορεί να είναι πιο παρανοϊκός από ποτέ – αλλά αναμφισβήτητα έχει λόγους για να είναι παρανοϊκός», σχολιάζει ο ειδικός σχετικά με τη Ρωσία και τις ισορροπίες εξουσίας στο Κρεμλίνο και διευθυντής της εταιρείας συμβούλων Mayak Intelligence, Μαρκ Γκαλεότι. Όπως εξηγεί, η ανταρσία είναι σαφές ότι αυτό αντιπροσώπευε μια πραγματική συστημική πρόκληση.
Ορισμένοι στη Ρωσία προσπαθούν να υποστηρίξουν ότι η Ρωσία αναδύεται ισχυρότερη από αυτή την κρίση. Και όντως, σημειώνει ο Γκαλεότι, με τη βοήθεια του Λευκορώσου προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο αποφεύχθηκαν τα πραγματικά χειρότερα σενάρια: Ρώσοι να πολεμούν απέναντι σε Ρώσους. Επομένως ο Πούτιν μπορεί να νιώθει μια μικρή ανακούφιση. Μικρή όμως γιατί τα πράγματα φαίνονται σοβαρά για εκείνον.
Επίδειξη δύναμης
Είναι πλέον σαφές ότι ο Πριγκόζιν δεν είχε σκοπό να ανατρέψει τον Πούτιν, ούτε να καταλάβει τη Μόσχα. Αντίθετα, η ανταρσία του «ήταν μια μεσαιωνικού τύπου καταναγκαστική διαπραγμάτευση κατά την οποία ένας βαρόνος δείχνει τη μυϊκή του δύναμη και ελπίζει να αλλάξει τη γνώμη του μονάρχη», λέει χαρακτηριστικά ο αναλυτής.
Ο Πριγκόζιν ήθελε να εμποδίσει το ρωσικό υπουργείο Άμυνας να πάρει τον έλεγχο της Wagner και σίγουρα να μην ελέγχεται από τον υπουργό Άμυνας Σεργκέι Σοϊγξού και τον αρχηγό του γενικού επιτελείου Βαλέρι Γκερασίμοφ.
«Αυτό θα έπρεπε να ήταν πολύ πιο εύκολο να εκτονωθεί από μια πλήρη απόπειρα πραξικοπήματος. Πιο συγκεκριμένα, θα έπρεπε να ήταν ευκολότερο να προβλεφθεί και να αποφευχθεί».
Δεν υπήρξε προειδοποίηση
Η κύρια υπηρεσία που είναι υπεύθυνη για την πρόληψη τέτοιων κρίσεων είναι το DVKR, το στρατιωτικό τμήμα αντικατασκοπείας της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB). «Παρά το όνομά του, το DVKR ενδιαφέρεται πολύ λιγότερο για την εύρεση ξένων κατασκόπων από το να παρακολουθεί τις δυνάμεις ασφαλείας της Ρωσίας, με ένα δίκτυο πληροφοριοδοτών στις τάξεις του».
Η ανταρσία όμως δεν είναι μια επιχείρηση που γίνεται «στο πόδι». Απαιτεί σχεδιασμό, εξοπλισμό, πυρομαχικά. Η FSB ισχυρίζεται ότι γνώριζε μέρες νωρίτερα το σχέδιο του Πριγκόζιν, και αυτός ήταν ο λόγος που ο ίδιος αναγκάστηκε να δράσει νωρίτερα από ό,τι σχεδίαζε. Μάλλον όμως η FSB απλώς προσπαθεί να αποφύγει κάθε ευθύνη, όπως το κάνει συχνά, σχολιάζει ο Γκαλεότι. Αν είναι αλήθεια, διερωτάται, γιατί ο Πριγκόζιν δεν συνελήφθη ή δεν έλαβε κάποια προειδοποίηση; Γιατί ο στρατός και η Εθνοφρουρά φάνηκαν τόσο εμφανώς απροετοίμαστοι;
Για τον Γκαλεότι ο ισχυρισμός ότι οι δυνάμεις ασφαλείας προσπαθούσαν να αποφύγουν την αιματοχυσία και ήθελαν να σταματήσουν τον Πριγκόζιν στον ποταμό Όκα είναι ελάχιστα αξιόπιστος, ειδικά αν λάβουμε υπόψη πόσο δυσκολεύτηκαν απλώς να αναπτυχθούν οι ρωσικές δυνάμεις όσο ήταν σε εξέλιξη η ανταρσία της Wagner.
Η αντίσταση εκ των έσω
Μετά την ανταρσία, ο Πούτιν ευχαρίστησε τις δυνάμεις ασφαλείας, λέγοντας «σώσατε την πατρίδα μας από την αναταραχή. Στην πραγματικότητα, σταματήσατε έναν εμφύλιο πόλεμο». Ωστόσο, στην πραγματικότητα, παρόλο που δεν αυτομόλησαν στη Wagner – κάτι στο οποίο ο Πριγκόζιν φαίνεται ότι βασιζόταν – πολλά από τα στρατεύματα φάνηκαν εξίσου απρόθυμα να εμποδίσουν τους μισθοφόρους.
Ο στρατηγός Βίκτορ Ζολότοφ, αρχηγός της Εθνικής Φρουράς, πέρασε το μεγαλύτερο μέρος του περασμένου Σαββάτου απελπισμένος φωνάζοντας στους διοικητές. Προσπαθούσαν να μην είναι διαθέσιμοι, προφανώς για να αποφύγουν να λάβουν άμεσες εντολές που θα έπρεπε να εκτελέσουν ή να παραβούν. Όπως και στο Ροστόβ-ον-Ντόν, όλοι κρύφτηκαν πίσω από την έλλειψη άμεσων εντολών, παρατηρεί ο Γκαλεότι. Την ίδια ώρα, ακόμη και όταν ο Σεργκέι Σομπιάνιν, ο δήμαρχος της Μόσχας, ενεργοποίησε το σχέδιο έκτακτης ανάγκης Krepost (Φρούριο), μεγάλος αριθμός αστυνομικών της Μόσχας δήλωναν άρρωστοι.
Δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις
Ο Πούτιν μπορεί να χαρακτήρισε τους μισθοφόρους της Wagner «πατριώτες αφοσιωμένους στην πατρίδα τους», που παραπλανήθηκαν σε ανταρσία από τον Πριγκόζιν, ωστόσο, φαίνεται λιγότερο επιεικής με την ρωσική ηγεσία. Ο Σοϊγκού, πάρα από ένα βίντεο, δεν έχει εμφανιστεί σχεδόν καθόλου μετά την ανταρσία. Ο Γκερασίμοφ καθόλου. Ο στρατηγός Σεργκέι Σουροβίκιν, που φερόταν να είναι ο επόμενος αρχηγός του γενικού επιτελείου, φέρεται να έχει συλληφθεί, αν και ο αναπληρωτής του, ο στρατηγός Αντρέι Γιουντίν, το έχει διαψεύσει.
Προς το παρόν η κατάσταση είναι ασαφής. Ο Σουροβίκιν είχε καλές σχέσεις με τον Πριγκόζιν και πηγές πληροφοριών των ΗΠΑ ισχυρίστηκαν ότι μπορεί να είχε εκ των προτέρων γνώση της ανταρσίας. Εάν αυτό είναι αλήθεια, θα ήταν ακόμη πιο ανησυχητικό για τον Πούτιν, καθώς υποδηλώνει ότι ανώτερα στελέχη του μηχανισμού ασφαλείας ήταν πίσω ή, πιο πιθανό, απλώς συμπαθούσαν την κατάσταση του Πριγκόζιν και ήταν πρόθυμα να κάνουν τα στραβά μάτια.
Τι μπορεί να κάνει όμως ο Πούτιν; Συχνά έχει αλλάξει τα ανώτερα στελέχη στην ουκρανική επιχείρηση, αλλά υπάρχει διαφορά μεταξύ αυτού και της απόλυτης εκκαθάρισης της ανώτατης διοίκησης. «Δεν του αρέσει να αντιδρά ακραία σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα και μπορεί το ένστικτό του τώρα να του λέει να υποβαθμίσει την ανταρσία. Εξάλλου, για αλλαγές στην κορυφή δεν είναι καθόλου σωστή στιγμή όταν βρίσκεται σε εξέλιξη η ουκρανική αντεπίθεση».
Από την άλλη πλευρά, αν δεν κάνει τίποτα, θα μπορούσε από τη μία να τον κάνει να φανεί αδύναμος και από την άλλη να διατηρήσει στις θέσεις τους πιθανούς εχθρούς, προσθέτει ο Γκαλεότι. Για τον ίδιο, το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι παραμένουν στις θέσεις τους οι Σοϊγκού και Γκερασίμοφ, οι οποίοι δεν έχουν τη συμπάθεια ούτε των στρατηγών ούτε των πολιτών. «Ωστόσο, η απομάκρυνσή τους θα έμοιαζε σαν να έκανε μια παραχώρηση στον Πριγκόζιν. Για τον Πούτιν, δεν υπάρχουν εύκολες επιλογές».
Ποιος είναι άξιος εμπιστοσύνης;
Έχοντας αμφιβολίες για τους στρατηγούς του, ο Πούτιν φαίνεται πρόθυμος να εμπιστευτεί τους ιδιωτικούς στρατούς, παρά την ανταρσία του Πριγκόζιν, σύμφωνα με τον αναλυτή. Οι δυνάμεις του Τσετσένου ηγέτη Ραμζάν Καντίροφ συναγωνίζονται την Wagner σε αριθμούς, αλλά ενώ ο ίδιος δηλώνει πίστη στον Πούτιν και ανυπομονησία να στείλει τα στρατεύματά του όπου διεξάγονται σφοδρές μάχες, στην πράξη τα κρατά όσο πιο μακριά μπορεί από την πρώτη γραμμή. Εν τω μεταξύ, κρατικές εταιρείες όπως η Gazprom και η Roscosmos φτιάχνουν μισθοφορικές εταιρείες, αν και αυτές διαφέρουν πολύ από τξν Wagner, καθώς είναι μικρότερες και υπό την άμεση διοίκηση του υπουργείου Άμυνας.
Όπως όμως δεν εμπιστεύεται τους στρατηγούς του, ο Πούτιν φαίνεται να μην εμπιστεύεται ούτε τον ρωσικό λαό, κυρίως μετά τις σκηνές πλήθος κόσμου αποθέωνε τους μαχητές της Wagner καθώς αποχωρούσαν από το Ροστόφ-ον-Ντον.
Η Εθνική Φρουρά, ουσιαστικά μια δύναμη ελέγχου ταραχών, πρόκειται τώρα να αποκτήσει άρματα μάχης και πυροβολικό μεγάλης εμβέλειας. Αλλά πού θα χρησιμοποιηθούν;
Το τελευταίο επίπεδο του καθεστώτος του Πούτιν ήταν πάντα ο έλεγχος του μηχανισμού ασφαλείας, απαντάει ο Γκαλεότι. «Αν και υπήρξαν ενδείξεις δυσαρέσκειας, συμπεριλαμβανομένης της γκρίνιας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτή ήταν η πρώτη πραγματική δοκιμασία της υποστήριξής τους προς τον πρόεδρο. Αυτό έχει διαπιστωθεί ευδιάκριτα ανυπόφορο».
Ο Πριγκόζιν προφανώς είχε προβλέψει ότι μεγάλοι αριθμοί δυνάμεων θα τον ακολουθούσαν. Εάν η ανταρσία είχε διαρκέσει περισσότερο ή την είχε ξεκινήσει μια λιγότερο συγκρουσιακή προσωπικότητα, θα μπορούσε να είχε συμβεί αυτό (να τον ακολουθήσουν πολλοί Ρώσοι στρατιώτες) (;), διερωτάται ο Γκαλεότι. Και απαντάει: Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε, αλλά αυτή η διερώτηση θα στοιχειώσει τον Πούτιν την επόμενη φορά που θα μπει στον πειρασμό να χρησιμοποιήσει τις δυνάμεις ασφαλείας.
«Με ποιανού πλευρά, εάν υπάρχουν πλευρές, θα είναι; Ένα αστυνομικό κράτος πρέπει να μπορεί να εξαρτάται από την αστυνομία του όταν χτυπήσει η επόμενη κρίση, διαφορετικά δεν είναι τίποτα», καταλήγει ο καθηγητής.
