Το καλοκαίρι φαίνεται να εισβάλει ορμητικά σε όλη την Ευρώπη, με τα θερμόμετρα να δείχνουν ακόμη και 35 βαθμούς σε πολλές περιοχές και τους ειδικούς να προειδοποιούν για ακόμη υψηλότερα ρεκόρ.
Οι μετεωρολόγοι αποδίδουν την ακραία άνοδο της θερμοκρασίας στην Ευρώπη στα θερμά ρεύματα που κυριαρχούν στον βόρειο Ατλαντικό και που είχαν αποτέλεσμα να καταγραφεί επιφανειακή θερμοκρασία 23 βαθμών Κελσίου.
Η αμερικανική μετεωρολογική και ωκεανογραφική υπηρεσία NOAA έχει πλέον ταξινομήσει τμήματα του βόρειου Ατλαντικού ως ζώνες «θαλάσσιου καύσωνα κατηγορίας 4 από 5. Ιδιαίτερα επηρεάζονται μάλιστα οι ακτές γύρω από τη Μεγάλη Βρετανία.
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι ένα τέτοιο κύμα καύσωνα θα μπορούσε να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην παροχή θρεπτικών ουσιών και οξυγόνου και συνεπώς στους τροφικούς ιστούς στη θάλασσα.
«Ο Βόρειος Ατλαντικός είναι επί του παρόντος 1,1 βαθμούς θερμότερος από τον μέσο όρο των τελευταίων 40 ετών», λέει ο Τιλ Κούλμπροτ, ωκεανογράφος στο Πανεπιστήμιο του Ρέντιγκ στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Με άλλα λόγια, η τρέχουσα αύξηση της θερμοκρασίας είναι διπλάσια από το θερμότερο έτος πριν, επομένως είναι πολύ πιο πάνω πό αυτό που θα περίμενε κανείς».
Εικασίες για το φαινόμενο
Υπάρχουν πολλές εικασίες και ερμηνείες για τα αίτια του φαινομένου, που έχουν όμως τη ρίζα τους στη γενική υπερθέρμανση που προκαλείται από την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή. Λιγότερη σκόνη από τη Σαχάρα και μειωμένες εκπομπές καυσαερίων από τη ναυτιλία θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν ότι θα υπάρχουν λιγότερα αερολύματα και σωματίδια πάνω από τον Ατλαντικό. Μέχρι στιγμής, αυτά είχαν ένα αποτέλεσμα ψύξης, αφού λιγότερη ηλιακή ενέργεια έφτασε στην επιφάνεια της θάλασσας μέσω αυτού του στρώματος. Αλλά μια αποδυνάμωση της ωκεάνιας κυκλοφορίας λόγω των αδύναμων ανέμων – ως αντίδραση στην υπερθέρμανση του πλανήτη – θεωρείται επίσης πιθανή αιτία. «Μπορεί κανείς να αποκλείσει ότι οι σχετικά θερμές παγκόσμιες επιφανειακές θερμοκρασίες του νερού ή του Βόρειου Ατλαντικού, προκλήθηκαν αποκλειστικά από φυσικές διακυμάνσεις», λέειο Ντίτμαρ Ντόνμεγκετ από το Πανεπιστήμιο Μονάς της Αυστραλίας. «Η πιθανότητα αυτή είναι πρακτικά μηδενική».
Αλλά και οι θερμοκρασίες στον αέρα είναι επίσης ασυνήθιστα υψηλές: Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού προγράμματος Copernicus, οι πρώτες ημέρες του Ιουνίου ήταν οι πιο ζεστές από τότε που ξεκίνησαν οι μετρήσεις. Για πρώτη φορά τον Ιούνιο, οι μέσες παγκόσμιες επιφανειακές θερμοκρασίες υπερέβησαν προσωρινά τον 1,5 βαθμό Κελσίου σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή. Σύμφωνα με ερευνητές του Copernicus, η θερμοκρασία που μετρήθηκε μεταξύ 7ης και 11ης Ιουνίου ήταν πάνω από το όριο του 1,5 βαθμού παγκοσμίως και στις 9 Ιουνίου ήταν ακόμη και 1,69 βαθμούς.
«Η Ευρώπη πλήττεται ιδιαίτερα από τη ζέστη», δείχνει πρόσφατη έκθεση του Copernicus, που εκπονήθηκε από κοινού με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO). Η έρευνα έδειξε ότι η Ευρώπη είναι η ήπειρος με τη υψηλότερη θέρμανση. Πέρυσι, η μέση θερμοκρασία ήταν 2,3 βαθμούς πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Περισσότεροι από 16.000 άνθρωποι πέθαναν από την υπερβολική ζέστη και οι ζημιές ανήλθαν συνολικά σε 1,8 δισ. ευρώ.
Πρόδρομοι των κυμάτων καύσωνα
«Ακόμη και αν μια συγκεκριμένη πρόβλεψη υπόκειται σε αβεβαιότητες, γνωρίζουμε ότι οι διακυμάνσεις της θερμοκρασίας στον ωκεανό μπορεί να προειδοποιούν για την εμφάνιση καύσωνα, ξηρασίας και έντονων βροχοπτώσεων – ανάλογα με την περιοχή», λέει η Γιοχάνα Μπάερ,ερευνήτρια για το κλίμα στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου. «Οι ανωμαλίες στην θερμοκρασία στον βόρειο Ατλαντικό δεν είναι άσχετες με εκείνες που μπορεί να είναι πρόδρομοι των κυμάτων καύσωνα στην Ευρώπη». Ειδικότερα, ο καιρός στις γειτονικές χώρες θα επηρεαστεί από την περιφερειακή υπερθέρμανση των ωκεανών.
Οι συγκεκριμένες προβλέψεις μεμονωμένων κυμάτων καύσωνα που διαρκούν αρκετούς μήνες θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή, τονίζει η Μπάερ. «Ωστόσο, οι πιο πρόσφατες προβλέψεις δείχνουν ότι οι θερμοκρασίες για ολόκληρο το καλοκαίρι μπορεί να είναι πάνω από το μέσο όρο σε όλη την Ευρώπη».
Τα θαλάσσια κύματα καύσωνα θα μπορούσαν σύντομα να προκαλέσουν θερμοκρασίες ρεκόρ και στην ξηρά.
«Θα είναι πιθανώς ένα από τα θερμότερα χρόνια παγκοσμίως από τότε που ξεκίνησαν οι μετρήσεις θερμοκρασίας», λέει ο Ντίτμαρ Ντόνμεγκετ. «Οι υψηλές θερμοκρασίες της επιφάνειας των ωκεανών θα οδηγήσουν σε ακόμη μεγαλύτερη αύξηση -περίπου 30 έως 50%- στις θερμοκρασίες της ηπειρωτικής επιφάνειας, καθώς το κλίμα στη στεριά είναι πολύ ευαίσθητο στις θερμοκρασίες της επιφάνειας των ωκεανών».
Το φαινόμενο Ελ Νίνιο
Στον Ειρηνικό ωκεανό, η αύξηση της θερμοκρασίας η οποία συνοδεύεται από υπερθέρμανση και μπορεί να οδηγήσει σε πιο ακραία καιρικά φαινόμενα, συνδέεται με το Ελ Νίνιο: Ένα φαινόμενο εμφανίζεται κάθε δύο έως επτά χρόνια – πιο πρόσφατα το 2018 και το 2019 – και μπορεί να αυξήσει τις παγκόσμιες θερμοκρασίες. Εάν εμφανιστεί ένα ισχυρό Ελ Νίνιο μέχρι το τέλος του έτους, είναι πολύ πιθανόν θα οδηγήσει σε ακόμη περισσότερα ρεκόρ θερμότητας», λέει ο Ντόνμεγκετ.
Μόλις πρόσφατα, η NOAA ανακοίνωσε τιμές ρεκόρ για το CO 2 στην ατμόσφαιρα στον σταθμό μέτρησής της στη Χαβάη. Η μέση τιμή για τον Μάιο του 2023 ήταν η υψηλότερη μηνιαία τιμή που έχει καταγραφεί ποτέ.
