Η ρωσική εισβολή έχει μετατρέψει την Ουκρανία σε ένα από τα μεγαλύτερα ναρκοπέδια στον κόσμο. Σύμφωνα με το Κίεβο, το 30% της χώρας έχει πλέον ναρκοθετηθεί – τόσο από τον ρωσικό όσο και από τον ουκρανικό στρατό.
Οι δύο εμπόλεμες πλευρές έχουν τεράστια αποθέματα εκρηκτικών μηχανισμών της σοβιετικής εποχής. «Τα ναρκοπέδια αποτελούν στοιχείο της ρωσικής άμυνας», σύμφωνα με έκθεση του βρετανικού ερευνητικού κέντρου RUSI τον Μάιο.
Οι αντι-αρματικές νάρκες κατά οχημάτων ανήκουν στην κατηγορία των συμβατικών όπλων. Οι νάρκες κατά προσωπικού απαγορεύονται βάσει του διεθνούς δικαίου και είναι παράνομες με βάση τη Σύμβαση της Οτάβα του 1997, την οποία υπέγραψε η Ουκρανία αλλά όχι η Ρωσία.
Η Μόσχα χρησιμοποιεί συνδυασμένα αντιαρματικές νάρκες και νάρκες κατά προσωπικού, με πολλαπλούς εκρηκτικούς μηχανισμούς».
Η Ουκρανία είχε αρχίσει να καταστρέφει τις νάρκες της σύμφωνα με τη Συμφωνία της Οτάβα, αλλά σταμάτησε να το κάνει όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην ανατολική Ουκρανία το 2014. Τον Ιανουάριο, η οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Human Rights Watch επέπληξε το Κίεβο για την «προφανή χρήση» αυτών των απαγορευμένων όπλων στην την περιοχή Ισιουμ, στα ανατολικά της χώρας.
«Δύσκολα μπορείς να καταλάβεις την έκταση αυτής της πανούκλας», λέει ο Μπατίστ Σαπουά από την ανθρωπιστική οργάνωση Handicap International, ο οποίος βρέθηκε πρόσφατα στην Ουκρανία. «Από στρατιωτική άποψη, ο πόλεμος στην Ουκρανία σηματοδοτεί τη μεγάλη επιστροφή της χρήσης ναρκών», προσθέτει και ο Στεφάν Οντράντ, ειδικός στους διεθνείς γεωπολιτικούς κινδύνους. «Είναι πολύ χρήσιμα για τον περιορισμό της κίνησης ενός αντιπάλου», εξηγεί.
Θανάσιμη απειλή
«Οι νάρκες κατά προσωπικού χρησιμοποιούνται από όλους, αλλά όχι στον ίδιο βαθμό», δήλωσε εκπρόσωπος ανθρωπιστικής οργάνωσης που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του. Έχουν στόχο να σκοτώνουν ή να ακρωτηριάζουν. Πάνω από όλα, ωστόσο, «αποτελούν θανάσιμη απειλή για τον άμαχο πληθυσμό εδώ και δεκαετίες και, μακροπρόθεσμα, θέτουν σε κίνδυνο την επανέναρξη της οικονομικής και κοινωνικής ζωής», λέει ο Σαπουά. Οι ειδικοί εκτιμούν λοιπόν ότι θα χρειαστούν δεκαετίες για να καθαριστούν οι νάρκες.
Τα αντιμαχόμενα μέρη χρησιμοποιούν επίσης μαζικά, πυρομαχικά «διασποράς», τα οποία συχνά παραμένουν απαρατήρητα και ως εκ τούτου αποτελούν επίσης μακροπρόθεσμη απειλή.
Τα πυρομαχικά «διασποράς» απαγορεύονται από τη Σύμβαση του Όσλο του 2008, την οποία ούτε η Μόσχα ούτε το Κίεβο έχουν επικυρώσει. Επιπλέον, υπάρχουν και αυτοδημιούργητες παγίδες: «Όπως είναι γνωστό, τα ρωσικά στρατεύματα είναι δημιουργικά, παγιδεύουν ζώα ,ακόμη και νεκρούς με εκρηκτικά, στήνουν διπλές και τριπλές παγίδες σε δρόμους, χωράφια και δάση», σύμφωνα με μια έκθεση της δεξαμενής σκέψης Globsec στη Μπρατισλάβα.
«Νάρκες και στο νερό»
Νάρκες δεν υπάρχουν μόνο στη στεριά, αλλά και στη θάλασσα. «Στην αρχή της σύγκρουσης, οι Ουκρανοί πιθανώς εμπόδισαν τους Ρώσους να αποβιβαστούν στις ακτές τους , τοποθετώντας νάρκες στη Μαύρη Θάλασσα», λέει ο Όντράντ. Οι νάρκες στη θάλασσα είναι πολύ αποτελεσματικά και φθηνά όπλα στον πόλεμο, αλλά παραλύουν επίσης το εμπόριο.
Μετά την καταστροφή του φράγματος Καχόβκα, στη νότια Ουκρανία την περασμένη εβδομάδα, ο κίνδυνος από τις νάρκες έχει αυξηθεί.
Η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού προειδοποιεί ότι από τις πλημμύρες παρασύρθηκαν πολλές πλαστικές νάρκες στις όχθες του Δνείπερου. «Παλιά ξέραμε πού ήταν τα επικίνδυνα, ναρκοθετημένα μέρη», λένε οι ειδικοί. «Σήμερα δεν ξέρουμε πια. Οι νάρκες είναι παντού».
