Ένα χρόνο πριν από τις επόμενες ευρωεκλογές στις 9 Ιουνίου 2024, τα πολιτικά κόμματα της ΕΕ αρχίζουν ήδη να προετοιμάζουν τα εκλογικά τους προγράμματα. Αλλά πολλά έχουν αλλάξει στα τέσσερα χρόνια από τις τελευταίες ευρωπαϊκές εκλογές και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα παίρνουν έναν ολοένα και πιο κεντρικό ρόλο εν μέσω της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία.
«Οι εθνικές πολιτικές έχουν πάντα προτεραιότητα έναντι της ευρωπαϊκής πολιτικής», δήλωσε ο Καμίνο Μορτέρα-Μαρτίνεθ, επικεφαλής του Κέντρου για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση στις Βρυξέλλες. Εκφράζει πάντως την ελπίδα ότι ι η αντίδραση της ΕΕ στις κρίσεις των τελευταίων ετών θα μπορούσε να προκαλέσει «περισσότερες συζητήσεις για την Ευρώπη», στην προεκλογική εκστρατεία. Αν και οι ευρωβουλευτές πιέζουν για κοινούς εκλογικούς κανόνες και διακρατικούς καταλόγους υποψηφίων , για περισσότερη ευρωπαϊκή ταυτότητα στις εκλογές, το θέμα δεν έχει αντιμετωπιστεί από τα κράτη μέλη και είναι απίθανο να υπάρξει οποιαδήποτε σημαντική αλλαγή πριν από το 2024.
Σύμφωνα με την εαρινή έρευνα που πραγματοποίησε το Ευρωβαρόμετρο στις 27 χώρες μέλη, με τη συμμετοχή 26.000 ατόμων, το 56% των ερωτηθέντων κατά μέσο όρο, δήλωσε ότι ενδιαφέρεται για τις ευρωεκλογές. Ένα ποσοστό αυξημένο κατά έξι μονάδες από την αντίστοιχη έρευνα που είχε γίνει το 2018, ένα χρόνο πριν τις εκλογές του 2019. Το ποσοστό αυτό φτάνει το 75% στην Ολλανδία και πέφτει στο 26% στη Σλοβακία. Η Γαλλία βρίσκεται στη μέση της κατάταξης, με μόνο το 40% των ερωτηθέντων να ενδιαφέρεται για τις ευρωεκλογές.
Περίπου τα δύο τρίτα (67%), δηλώνουν μάλιστα ότι είναι πιθανό να ψηφίσουν εάν διεξαχθούν οι ευρωεκλογές την επόμενη εβδομάδα. Σε παρόμοια ερώτηση που είχε τεθεί στην έρευνα του Ευρωβαρόμετρου τον Απρίλιο του 2018., μόλις το 58% των ερωτηθέντων ,δήλωνε ότι είναι πιθανό να ψηφίσει. Στην ίδια ερώτηση απάντησε θετικά 74% των ερωτηθέντων στην Ελλάδα και 61% στην Κύπρο. Οι πολίτες είναι αυτή τη στιγμή πιο πρόθυμοι να ψηφίσουν στις ευρωπαϊκές εκλογές από ό,τι ήταν την ίδια περίοδο πριν από τις εκλογές του 2019.
«Οι προεκλογικές εκστρατείες θα πραγματοποιηθούν κυρίως στο εθνικό πλαίσιο κάθε κράτους μέλους», δήλωσε ο Γιοχάνες Γκρέιμπελ, πολιτικός αναλυτής στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής. «Αλλά νομίζω ότι θα υπάρξουν ορισμένα βασικά ζητήματα που θα είναι παρατηρήσιμα σε ολόκληρη την ΕΕ».
Η δημοκρατία στο επίκεντρο
Η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα, σχολιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας , απηύθυνε μάλιστα έκκληση, «ειδικά τη νέα γενιά, να ψηφίσει και να έχει λόγο για την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση».
Οι εκλογές αποτελούν άλλωστε τον ακρογωνιαίο λίθο κάθε δημοκρατίας και βρίσκονται στην κορυφή της λίστας των αξιών που οι Ευρωπαίοι πολίτες πιστεύουν ότι το Ευρωκοινοβούλιο πρέπει να υπερασπιστεί κατά προτεραιότητα, με ποσοστό 37%. Για το 28% η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ΕΕ και παγκοσμίως είναι η πιο σημαντική προτεραιότητα και για το 27%, είναι η ελευθερία του λόγου και της σκέψης. Το 54% των ερωτηθέντων δηλώνει ικανοποιημένο με τον τρόπο που λειτουργεί η δημοκρατία στην ΕΕ. Εξετάζοντας τις διάφορες πτυχές της δημοκρατίας στην ΕΕ, οι πολίτες είναι πιο ικανοποιημένοι με τις ελεύθερες και δίκαιες εκλογές (70%), την ελευθερία του λόγου (70%) και τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων (66 %). Λιγότερο ικανοποιημένοι είναι οι Ευρωπαίοι με την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και της διαφθοράς (35%).
Οι πρόσφατες κρίσεις είχαν αρνητικό αντίκτυπο στο βιοτικό επίπεδο των πολιτών, το 50% των οποίων δηλώνει ότι το έχει δει να υποχωρεί. Στην πλειονότητά τους (57%), οι Ευρωπαίοι δηλώνουν δυσαρεστημένοι με την ευρωπαϊκή δράση στην αντιμετώπιση της ακρίβειας και του πληθωρισμού. Ωστόσο, είναι πιο επικριτικοί απέναντι στις εθνικές κυβερνήσεις τους (65% δυσαρέσκεια).
Μεγαλύτερα ποσοστά δυσαρέσκειας στην Ελλάδα
Το ποσοστό σκαρφαλώνει στο 66% στην Ελλάδα και στο 76% στην Κύπρο. Σχεδόν τα δύο τρίτα (65%) των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι δεν είναι ικανοποιημένοι με τα μέτρα που έλαβε η χώρα τους για την αντιμετώπιση της αύξησης του κόστους ζωής .Αλλά τα ποσοστά αυτά είναι 85% στην Ελλάδα και 84% στην Κύπρο.
Η έρευνα χαρτογραφεί, μεταξύ άλλων, το επίπεδο ικανοποίησης από τη λειτουργία των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, τη σημασία που τους αποδίδεται: Είτε θετικά ,είτε αρνητικά, το 71% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση επηρεάζει την καθημερινότητά τους. Σχεδόν το ένα πέμπτο (18%) θεωρεί μάλιστα ότι έχει πολύ μεγάλο αντίκτυπο. Οι πολίτες είναι πιο ικανοποιημένοι στην Ολλανδία (90%), τη Σουηδία (87%), τη Φινλανδία (87%) και την Ιρλανδία (87%). Οι λιγότερο ικανοποιημένοι είναι οι πολίτες της Σλοβακίας (45%) και της Ελλάδας (48%). Τα αποτελέσματα της πανευρωπαϊκής έρευνας του έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ελλάδα. Καταγράφονται τα μεγαλύτερα ποσοστά δυσαρέσκειας για σημαντικά θέματα. Το 82% δηλώνουν ότι δυσκολεύονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους, το 85% είναι δυσαρεστημένοι για τα μέτρα της ελληνικής κυβέρνησης για την ακρίβεια, το 71% δεν είναι ικανοποιημένοι από τη λειτουργία του κράτους δικαίου και το 82% πιστεύουν ότι δεν αντιμετωπίζεται η διαφθορά. Ακόμη ένα στοιχείο που χρήζει διερεύνησης: Ένας στους δύο Έλληνες (46%) δηλώνει κατά της πράσινης μετάβασης. Ένα ποσοστό που ίσως ξενίζει…
Η κλιματική κρίση
Η κλιματική αλλαγή είναι άλλωστε πιθανό, να αποτελέσει για άλλη μια φορά κύριο θέμα συζήτησης για τους ευρωπαίους πολιτικούς και τα κόμματα κατά τη διάρκεια των εκλογών. Η ΕΕ ψήφισε πρόσφατα ένα μεγάλο μέρος της δέσμης μέτρων «Στόχος 55»,, με στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων της ΕΕ κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990.
Υπάρχει όμως ακόμη πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει προκειμένου η ΕΕ να επιτύχει τους στόχους της. Όπως λέει ο Βίιλε Νίνιστο, Φινλανδός ευρωβουλευτής από το Κόμμα των Πρασίνων, είναι σημαντικό η Ευρώπη να επικεντρωθεί σε πράσινες λύσεις για την οικονομία, την απασχόληση και τη βιομηχανία κατά τη διάρκεια των εκλογών.
Η κλιματική κρίση ήταν ένα εξέχον ζήτημα στις εκλογές του 2019 και είναι πιθανό να συζητηθεί επίσης στο πλαίσιο της πρόσφατης ενεργειακής κρίσης της ΕΕ, με τους Ευρωπαίους ηγέτες να πιέζουν για περισσότερη αυτονομία σχετικά με το ενεργειακό μείγμα της Ενωσης. Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ΕΕ ήταν 22,2% το 2021, σημειώνοντας μέτρια αύξηση από το 2020, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. «Η επίτευξη του νέου στόχου του 40% που προτάθηκε πρόσφατα ,θα απαιτούσε βαθύ μετασχηματισμό του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος», ανέφερε ο Οργανισμός τον περασμένο Οκτώβριο.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πέρυσι προκάλεσε την ταχεία αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία έχει υποστηρίξει οικονομικά την Ουκρανία και έχει επιβάλει πολλαπλά πακέτα κυρώσεων στη Ρωσία. Αλλά οι συνέπειες του πολέμου ήταν βαριές για την ΕΕ , καθώς αντιμετώπισε μια σοβαρή ενεργειακή κρίση τον περασμένο χειμώνα, αφού η Ρωσία διέκοψε τις εξαγωγές φυσικού αερίου της στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο Πέτερ Κρέκο, εκτελεστικός διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Political Capital με έδρα τη Βουδαπέστη, υποστήριξε ότι τα βασικά πολιτικά κόμματα της Ευρώπης θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την αυξημένη εμπιστοσύνη στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τον ρόλο της στον πόλεμο. «Έχουμε λόγους να είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι για την κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την κοινή γνώμη στην ΕΕ ,καθώς οι περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι η εμπιστοσύνη στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξάνεται».
Στο επίκεντρο το μεταναστευτικό
Εκτός από τον πόλεμο στην Ουκρανία και την οικολογική μετάβαση, η μεταναστευτική πολιτική θα αποτελέσει σημαντικό θέμα συζήτησης κατά τη διάρκεια της εκστρατείας για τις ευρωεκλογές. «Χρειαζόμαστε ένα σύστημα που να μας δίνει τα εργαλεία για να αντιμετωπίσουμε την απεχθή συμπεριφορά χωρών όπως η Τουρκία και η Λευκορωσία, που εργαλειοποιούν τη μετανάστευση και χρησιμοποιούν τους ανθρώπους για τα δικά τους πολιτικά παιχνίδια», δήλωσε ο Ολλανδός ευρωβουλευτής του ΕΛΚ Γερούν Λέναερς.
Τον περασμένο μήνα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τρεις προτάσεις για τη μετανάστευση που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην επίτευξη συμφωνίας για το θέμα. Στόχος είναι οι χώρες της ΕΕ να προσπαθήσουν να καταλήξουν σε συμφωνία για τη μετανάστευση πριν από τις ευρωεκλογές, ώστε το θέμα να μην κυριαρχήσει και στις εκστρατείες.
Ο Κρέκο επισημαίνει και σωστά ότι πολλά πράγματα θα μπορούσαν να αλλάξουν σε ένα χρόνο από τώρα. «Έχει απομείνει ένας χρόνος, επομένως , όπως δεν περιμέναμε τον πόλεμο στην Ουκρανία, ούτε τον COVID, μπορεί να υπάρξουν κάποια απροσδόκητα γεγονότα τον επόμενο χρόνο»,προσθέτει.
Ο Μορτέρα-Μαρτίνεθ λέει μάλιστα πώς θα ήταν μεγάλη έκπληξη αν στις ευρωεκλογές λέγονταν περισσότερα για τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρά για την εθνική πολιτική. «Η εθνική πολιτική ήταν πάντα πολύ, πολύ σημαντική όταν πρόκειται για τις ευρωεκλογές», τονίζει και προσθέτει: «Ισως αυτή τη φορά, λόγω του πόσο σημαντική είναι κατά κάποιο τρόπο η Ευρωπαϊκή Ένωση, κάτι να αλλάξει. Αλλά όλα μάλλον θα εξαρτηθούν και πάλι από την αστάθεια στα κράτη μέλη».
