Με τη λίρα σε έναν κατήφορο διαρκείας, την ακρίβεια να καίει τους πολίτες και τους φονικούς σεισμούς του Φεβρουαρίου να έχουν ισοπεδώσει 10 μεγάλες περιφέρειες της Τουρκίας, πως είναι δυνατόν ο Ταγίπ Ερντογάν να οδεύει με άνεση προς την επανεκλογή του;
Το προβάδισμα των 5 μονάδων στον πρώτο γύρο των εκλογών και η αίσθηση ότι στον δεύτερο γύρο θα μπορούσε να πάρει και τις ψήφους του υπερεθνικιστή Σινάν Ογκάν, τον χρίζουν ως απόλυτο φαβορί. Τι ήταν λοιπόν αυτό που διέψευσε τις δημοσκοπήσεις και τις προσδοκίες μεγάλου μέρους της Δύσης; «Αυτό που πήγε στραβά ήταν πιο θεμελιώδες από μια εσφαλμένη δημοσκόπηση. Είναι αδύνατο να κατανοήσουμε τα αποτελέσματα χωρίς να αναγνωρίσουμε πόσο εθνικιστικό έχει γίνει το κριτήριο του τουρκικού εκλογικού σώματος» τονίζει στο Project Syndicate ο Daron Acemoglu, καθηγητής Οικονομικών στο MIT και συγγραφέας (από κοινού με τον James A. Robinson) του βιβλίου: Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity and Poverty.
Τι τροφοδοτεί τον εθνικισμό
Αυτή η αλλαγή, εξηγεί, αντανακλά τη μακροχρόνια σύγκρουση με τους Κούρδους αυτονομιστές στα νοτιοανατολικά της χώρας, τις μαζικές εισροές προσφύγων από τη Μέση Ανατολή και δεκαετίες προπαγάνδας υπό την ηγεσία μεγάλων μέσων ενημέρωσης και του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν.
Στις κοινοβουλευτικές εκλογές, το AKP, ο εταίρος του στο συνασπισμό, το Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (MHP), το İyiP, το δεύτερο μεγαλύτερο στον συνασπισμό της αντιπολίτευσης και τουλάχιστον τρία άλλα κόμματα συμμετείχαν σε εθνικιστικές ατζέντες. Το MHP, για παράδειγμα, έλαβε περισσότερο από το 10% των ψήφων, παρά την αναποτελεσματική εκστρατεία υπό την ηγεσία ενός άρρωστου, άγνωστου ηγέτη.
Ο μαχητικός εθνικισμός του Ερντογάν είχε επομένως μεγαλύτερη απήχηση στο εκλογικό σώμα από ό,τι η εκστρατεία μετριοπάθειας και καταπολέμησης της διαφθοράς του Κιλιτσντάρογλου δεδομένου μάλιστα ότι ο τελευταίος προέρχεται από τη μειονότητα των Αλεβιτών (σιιτικό παρακλάδι σε μια συντριπτικά σουνιτική χώρα) και είχε την σιωπηρή υποστήριξη του κουρδικού κόμματος και των ψηφοφόρων του.
Η αλήθεια είναι ότι πολλοί Τούρκοι ψηφοφόροι υποστήριξαν τον Ερντογάν, παρά το γεγονός ότι αναγνωρίζουν πως η διαφθορά στο κόμμα του έχει λάβει αστρονομικές διαστάσεις και ότι η οικονομική κακοδιαχείριση οδήγησε σε τριψήφιο πληθωρισμό και σοβαρές δυσκολίες, σημειώνει ο Acemoglu. Τον υποστήριξαν σθεναρά ακόμη και στις περιοχές που επλήγησαν περισσότερο από τον σεισμό, όπου οι παραλείψεις και τα λάθη της κυβέρνησης του AKP ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την έκταση της καταστροφής.
Υπό έλεγχο όλοι οι κρίσιμοι θεσμοί
«Από την άλλη, οι εκλογές δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ελεύθερες και δίκαιες», υποστηρίζει. «Η τηλεόραση και τα έντυπα μέσα βρίσκονται υπό τον σχεδόν πλήρη έλεγχο του Ερντογάν και των συμμάχων του. Ο αρχηγός του κόμματος της κουρδικής μειονότητας βρίσκεται στη φυλακή εδώ και αρκετά χρόνια και το δικαστικό σώμα και μεγάλο μέρος της γραφειοκρατίας δεν είναι πλέον ανεξάρτητα και εκτελούν με συνέπεια τις εντολές του Ερντογάν» προσθέτει.
Ο Ερντογάν και το ΑΚΡ, όπως αναφέρει, χρησιμοποιούν επίσης τους πόρους του κράτους για να συντηρήσουν το τρομερό δίκτυο πατρωνίας που δημιούργησαν και να εξυπηρετήσουν βασικές εκλογικές περιφέρειες. Οι αυξήσεις των κατώτατων μισθών, οι αυξήσεις μισθών στους κρατικούς υπαλλήλους, η φθηνή πίστωση από τις κρατικές τράπεζες σε συμμαχικές επιχειρήσεις και η πίεση στις εταιρείες να διατηρήσουν την απασχόληση, ακόμη και σε δύσκολες στιγμές, έχουν παγιώσει την αφοσίωση των ψηφοφόρων.
Η χρήση των δικτύων πατρωνίας
Ένας από τους λόγους για τους οποίους ο Ερντογάν έλαβε τόση υποστήριξη στις ζώνες του σεισμού είναι ότι μοίρασε προσωπικά μετρητά, υποσχέθηκε θέσεις στο δημόσιο και νέα σπίτια στα θύματα.
Οι αντίπαλοι του Ερντογάν υποτίμησαν και πάλι την επιδέξια χρήση των τοπικών οργανώσεων και των δικτύων πατρωνίας του AKP και την ικανότητά του να αντιλαμβάνεται τις διαθέσεις πολλών ψηφοφόρων και να ανταποκρίνονται σε αυτές.
Οι αισιόδοξοι μπορεί να επισημάνουν ότι το κοινοβουλευτικό προβάδισμα του AKP έχει πέσει. Ωστόσο, ο Ερντογάν μπορεί να είναι σε καλύτερη θέση να ελέγχει το κοινοβούλιο μετά τον δεύτερο γύρο των εκλογών από ό,τι πριν. Η αυτοκρατορική προεδρία, την οποία εισήγαγε, έχει αποδυναμώσει τον ρόλο του κοινοβουλίου και η αντιπολίτευση θα είναι ακόμη πιο διχασμένη εκεί. Το CHP έχει λιγότερες έδρες, επειδή η αντιπολίτευση κατακερματίστηκε περαιτέρω, και ο ηγέτης της, Κιλιτσντάρογλου, έδωσε μερικές από τις ασφαλείς θέσεις του CHP σε μικρότερα κόμματα εταίρους για να κρατήσει ενωμένο τον συνασπισμό της αντιπολίτευσης.
