Κρυμμένο στο δάσος Rold της βόρειας Γιουτλάνδης, περίπου 400 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Κοπεγχάγης, βρίσκεται το εκτεταμένο συγκρότημα καταφυγίων του Koldrigsmuseet REGAN Vest (Το Μουσείο Ψυχρού Πολέμου REGAN West). Χτισμένο μυστικά τη δεκαετία του 1960, στο αποκορύφωμα των εντάσεων του Ψυχρού Πολέμου, είναι το μέρος όπου θα κατέφευγαν η κυβέρνηση της Δανίας, ακόμη και η βασίλισσα, αν ξεσπούσε πυρηνικός πόλεμος.
Το σχέδιο ήταν να διοικείται η χώρα…60 μέτρα κάτω από το έδαφος. Η ύπαρξή του κρατήθηκε μυστική για δεκαετίες, μέχρι που τελικά αποκαλύφθηκε το 2012. Μετά από χρόνια προετοιμασίας, άνοιξε για πρώτη φορά για το κοινό τον Φεβρουάριο του 2023 ως μουσείο.
Μέλος του ΝΑΤΟ από το 1949, η θέση της Δανίας στις εκβολές της Βαλτικής Θάλασσας ήταν (και εξακολουθεί να είναι) στρατηγικά σημαντική, αλλά η γειτνίασή της με το Σιδηρούν Παραπέτασμα την έκανε ευάλωτη, γι’ αυτό και η χώρα προετοιμάστηκε για τα χειρότερα. Η κατασκευή του REGAN Vest ξεκίνησε το 1963 και ολοκληρώθηκε πέντε χρόνια αργότερα.
Πρόκειται για ένα δαιδαλώδες σύστημα καταφυγίων 2 χιλιόμετρων. Δύο μεγάλοι συνδεδεμένοι δακτύλιοι, ο καθένας με έναν επάνω και κάτω όροφο, και περισσότερα από 230 δωμάτια θα φιλοξενούσαν περίπου 350 άτομα. Κυρίως αυτοί θα ήταν υπουργοί και δημόσιοι υπάλληλοι, μέρος μιας αδυνατισμένης διοίκησης επιφορτισμένης με τη διαχείριση των υποθέσεων του έθνους στις πιο σκοτεινές εποχές, συν λίγο ιατρικό προσωπικό, αρκετούς δημοσιογράφους και έναν ιερέα.
«Μπαίνοντας στο τούνελ, ένιωσα σαν να έμπαινα σε ένα μυστικό παράλληλο σύμπαν. Δεν είχα ξαναδεί πουθενά σαν αυτό» περιγράφει η αρθρογράφος του BBC Adrienne Murray Nielsen, που ξεναγήθηκε στο καταφύγιο.
«Μετά από περπάτημα κάποιων λεπτών διαμέσου ενός διαδρόμου με καμπυλωτούς, ραβδωτούς τοίχους που είχαν σχεδιαστεί για να επιβραδύνουν το κύμα πίεσης μιας πυρηνικής έκρηξης, τελικά φτάσαμε σε ένα ζευγάρι βαριές, αεροστεγείς πόρτες που σηματοδότησε την αρχή του πραγματικού καταφυγίου, Η πρώτη μας στάση ήταν το μηχανοστάσιο, όπου οι γεννήτριες ντίζελ θα κρατούσαν την εγκατάσταση σε λειτουργία. Μόλις η εγκατάσταση σφράγιζε θα υπήρχε επαρκής ηλεκτρική ενέργεια, ανακυκλωμένος αέρας και άλλες προμήθειες για 10 ημέρες, εξήγησε η Μποντίλ Φράντσεν, επιμελήτρια μουσείου και ιστορικός, παρομοιάζοντας το καταφύγιο με ένα υποβρύχιο «στη στεριά».
Καθώς διασχίζαμε έναν ζοφερό διάδρομο, έμεινα άφωνη από το θέαμα των ανέγγιχτων γραφείων, εξοπλισμένα με παλιομοδίτικα τηλέφωνα και γραφική ύλη, ένα δωμάτιο επικοινωνίας και ένα μικρό ραδιοφωνικό στούντιο, όλα παγωμένα στο χρόνο.
“Είναι ένας διαφορετικός κόσμος εδώ. Μια τεράστια χρονοκάψουλα”, παρατήρησε ο Λαρς Κρίστιαν Νόρμπαχ, διευθυντής των Μουσείων της Βόρειας Γιουτλάνδης, που συμμετείχε στην ξενάγηση.
Η μετακίνηση στους κυκλικούς διαδρόμους των διαμερισμάτων ήταν κάπως αποπροσανατολιστική. Και αν δεν υπήρχαν τα κλιμακοστάσια βαμμένα πράσινα, μπλε, κίτρινα και πορτοκαλί, θα ήταν εύκολο να χαθεί κανείς. Έριξα μια ματιά σε μια σουρεαλιστική ζωή: αυστηρά δωμάτια με κουκέτες, σκληρά καπέλα , ακόμη κρεμασμένα, σαν σε.. ετοιμότητα.
“Αυτό είναι το δωμάτιο VIP. Υπάρχει χαλί στο πάτωμα”, είπε ο Νόρμπαχ, καθώς μπαίναμε σε ένα μεγαλύτερο επίσης σπαρτιάτικο υπνοδωμάτιο με δύο μονά κρεβάτια, δικό του μπάνιο και μικρό γραφείο. Αυτά τα διαμερίσματα προορίζονταν για τη βασίλισσα Μαργκρέτε. Είχε, μάλιστα, επισκεφθεί το καταφύγιο μια φορά, όπως μου είπαν, και είχε εγκρίνει ακόμη και τις τοιχογραφίες στο δωμάτιό της.
Το κομψό σαλόνι ήταν ίσως το πιο ζωντανό δείγμα από όλα. Τα έπιπλα, τα φωτιστικά και η ταπετσαρία, όλα σμαραγδένια πράσινα, έμοιαζαν βγαλμένα κατευθείαν από τις σελίδες ενός περιοδικού της δεκαετίας του 1970. Και ανάμεσα στα ράφια με τις βιντεοκασέτες και τα βιβλία υπήρχε μια χιουμοριστική πινελιά: ένα αντίγραφο του μυθιστορήματος του Τζέιμς Μποντ “From Russia with Love”. Καθώς περπατούσαμε, σκεφτόμουν τις τρέχουσες γεωπολιτικές εντάσεις της Δύσης με τη Ρωσία και πώς τα εγκαίνια του μουσείου φαίνονται ιδιαίτερα επίκαιρα.
Το υπόγειο ταξίδι μας ολοκληρώθηκε μέσα στην καφετέρια, όπου σειρές από πανομοιότυπα μαύρα αμπαζούρ κρέμονταν χαμηλά πάνω από τα τραπέζια και η φωτορεαλιστική ταπετσαρία απεικόνιζε μια σκηνή δάσους. Το τραγούδι των πουλιών έπαιζε κάποτε από ένα κασετόφωνο, μέρος μιας σουρεαλιστικής αναβάθμισης για τη βελτίωση της ευεξίας των λίγων εργαζομένων που κατά καιρούς έρχονταν εδώ, απομονωμένοι βαθιά κάτω από το έδαφος»
Σε μια εποχή φόβου και παράνοιας, περίπου 14.000 τέτοιες δομές μικρές και μεγάλες, ανεγέρθηκαν σε ολόκληρη τη Δανία
Μάλιστα, υπάρχει ένα άλλο παρόμοιο μεγάλο συγκρότημα, που ονομάζεται Regan Øst (Ανατολικά), αλλά και για αυτό οι πληροφορίες είναι λιγοστες προς το παρόν.
