Κάποτε ήταν αδιανόητο, όμως μετά από είκοσι χρόνια που έχει περάσει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία μπορούμε τουλάχιστον να μιλάμε για τον άνθρωπο που θα μπορούσε να τον απειλήσει στις εκλογές της 14ης Μαΐου στην Τουρκία. Ο λόγος για τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο υποψήφιος της ενωμένης αντιπολίτευσης που είναι ο βασικός αντίπαλος του Ερντογάν στην κούρσα για την διεκδίκηση της τουρκικής προεδρίας.
Οι δημοσκοπήσεις δίνουν σημαντικό προβάδισμα στον Κιλιτσντάρογλου, όμως αναδεικνύουν και ένα παράδοξο, καθώς για τις βουλευτικές εκλογές που θα διεξαχθούν παράλληλα προβάδισμα έχει η συμμαχία του Ερντογάν.
Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση της εταιρείας Turkey Report, με βάση τα στοιχεία Μαρτίου από 7 διαφορετικές ερευνητικές εταιρείες (γι’ αυτό και αποκαλείται η δημοσκόπηση των δημοσκοπήσεων στην Τουρκία),ο Κιλιτσντάρογλου έχει προβάδισμα με διαφορά άνω των 9 μονάδων έναντι του Ερντογάν. Έτσι, σύμφωνα με την έρευνα, εάν οι εκλογές περάσουν στον δεύτερο γύρο, ο υποψήφιος πρόεδρος της Εθνικής Συμμαχίας, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, θα είναι ο νικητής με το 54,56% των ψήφων ενώ ο υποψήφιος της Λαϊκής Συμμαχίας και πρόεδρος του AKP, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κερδίζει το 45,44% των ψήφων.
«Δεν είναι ποτέ καλή ιδέα να στοιχηματίζει κανείς εναντίον του Ερντογάν, αλλά η απογοήτευση του κοινού με την οικονομία και η αυξανόμενη επιθυμία για αλλαγή θα κάνουν αυτόν τον αγώνα ενδιαφέρον», σχολιάζει το Gzero Media. «Ακόμη και με το σημαντικό προβάδισμα του Κιλιτσντάρογλου, φαίνεται δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι ο Ερντογάν θα χάσει», συμπληρώνει από την άλλη ο Στίβεν Κουκ του Foreign Policy. Μπορεί να πρόκειται για έλλειψη φαντασίας, συνεχίζει υπενθυμίζοντας ότι ο Ερντογάν βρίσκεται στην εξουσία από το 2003.
«Ο Ερντογάν και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) έχουν διαμορφώσει τους θεσμούς για να του εξασφαλίζουν την εξουσία. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει χρησιμοποιήσει τον μηχανισμό του κράτους για να υπονομεύσει τους αντιπάλους του και μπορεί να βασιστεί στη συντριπτική πλειοψηφία των μέσων ενημέρωσης της Τουρκίας, που κάποτε έκαναν ”θόρυβο”, για να μεταφέρει την κυβερνητική γραμμή. Το δικαστικό σώμα που κάποτε αποτελούσε αμφισβήτηση του κοσμικού εθνικιστικού κατεστημένου είναι πλέον ιδιοκτησία των υποστηρικτών του AKP. Ο Ερντογάν έχει ξαναφτιάξει τη στρατιωτική διοίκηση, η οποία στο παρελθόν ήταν πιστή μόνο στις αρχές του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας», αναφέρει χαρακτηριστικά. «Υπό αυτές τις συνθήκες, φαίνεται ότι μόνο ο Θεός θα μπορούσε να εκτοπίσει τον Ερντογάν. Και ίσως ο σεισμός στις 6 Φεβρουαρίου να ήταν ακριβώς αυτό», θέλημα Θεού, συμπληρώνει.
Κι αν επομένως κερδίσει ο Κιλιτσντάρογλου στις εκλογές; Ο κόσμος τότε θα μπορούσε να περιμένει μεγάλες αλλαγές στην περίπλοκη εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, απαντάει το Gzero Media.
«Ο Ερντογάν έχει κάνει τη χώρα του ένα δύσκολο μέλος του ΝΑΤΟ, ενός συμμάχου που πρέπει συνεχώς να τον ηρεμούν για να διατηρείται η ενότητα στην προσέγγιση της συμμαχίας όσον αφορά τη Ρωσία. Αλλά ο Κιλιτσντάρογλου θα αποδειχθεί πιθανώς ένας πολύ πιο αξιόπιστος εταίρος στην ασφάλεια, ακόμα κι αν η ανάγκη για αξιοπρεπείς οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία δώσει στο Κρεμλίνο όπλα που θα χρησιμοποιήσει για να τιμωρήσει την Τουρκία ως απάντηση», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Από την πλευρά του ο Κουκ εμφανίζεται πιο προβληματισμένος. «Ορισμένοι Τούρκοι και δυτικοί αναλυτές πιστεύουν ότι η Τουρκία μπορεί για άλλη μια φορά να γίνει δημοκρατική, ευημερούσα, έτοιμη να επιδιώξει την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και καλύτερα ευθυγραμμισμένη με τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ. Χωρίς αμφιβολία, εάν ο Ερντογάν ηττηθεί και απομακρυνθεί από το αξίωμά του, θα είναι ένας αναστεναγμός ανακούφισης για εκατομμύρια Τούρκους. Αλλά είναι απίθανο η Τουρκία να επιστρέψει σε ένα παρελθόν που δεν υπήρξε ποτέ», σημειώνει, προσθέτοντας ότι είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς πώς θα κυβερνούσαν ο Κιλιτσντάρογλου και οι εταίροι του.
Υπογραμμίζει μάλιστα την ανομοιογένεια που χαρακτηρίζει τον συνασπισμό της αντιπολίτευσης, τον οποίο «δένει» κυρίως η αντίθεσή τους στον Ερντογάν και η δηλωμένη αποφασιστικότητά τους να ανατρέψουν την «εκτελεστική προεδρία» που ενίσχυε πολύ τη δύναμή του.
Οι θεμελιώδεις αλλαγές στους πολιτικούς θεσμούς της Τουρκίας δεν θα είναι τόσο εύκολη υπόθεση, υπογραμμίζει ο Κουκ κάνοντας λόγο για ένα «τιτάνιο αγώνα» που θα βρει αντίσταση σε ένα σύστημα που σφυρηλατείται είκοσι χρόνια από τον Ερντογάν. Η συμμαχία της αντιπολίτευσης έχει καλλιεργήσει πολύ υψηλές προσδοκίες, εξηγεί, που είτε θα αναγκαστεί να υποχωρήσει πληρώνοντας όμως αντίστοιχα υψηλό πολιτικό τίμημα, είτε θα εκκαθαρίσει τα μέλη του AKP εντός της κυβέρνησης για να εξομαλύνει την κατάσταση.
Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, ο Κουκ χαρακτηρίζει «ανοησίες» την δήλωση της αντιπολίτευσης ότι οι «εσωτερικοί πολιτικοί υπολογισμοί και οι ιδεολογικές προσεγγίσεις δεν θα είναι πλέον παράγοντες εξωτερικής πολιτικής». Αναγνωρίζει όμως ως καλά νέα το γεγονός ότι επιθυμεί να ξαναρχίσει η διαδικασία ένταξης στην ΕΕ και να συμμορφωθεί η Τουρκία με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων,ανάμεσα στις οποίες είναι η απελευθέρωση κρατουμένων, όπως ο Οσμάν Καβαλά.
Η συμμαχία της αντιπολίτευσης έχει δηλώσει επίσης ότι θα «αναλάβει πρωτοβουλίες» για να επιστρέψει στο πρόγραμμα των F-35, πιθανώς επιστρέφοντας στη Ρωσία τα συστήματα αεράμυνας S-400 που αγόρασε η Τουρκία. Ωστόσο, δεν έχει δεσμευθεί για κάτι τέτοιο.
Αντίστοιχα, ιδιαίτερης σημασίας θεωρείται η στάση του Κιλιτσντάρογλου απέναντι στη Συρία και τον πρόεδρό της, Μπασάρ αλ Άσαντ. Μια συμφιλίωση μεταξύ των δύο πλευρών «θα μπορούσε να επιτρέψει σε μεγάλο αριθμό από τα σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες που ζουν αυτή τη στιγμή στην Τουρκία να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Από την άλλη όμως αυτό θα μπορούσε να εξελιχθεί γρήγορα σε μια σημαντική αλλά περίπλοκη ιστορία που θα μπορούσε να αναζωπυρώσει τη βία στη Συρία και να δυσκολέψει τις ΗΠΑ στον αγώνα τους στην περιοχή κατά των μαχητών του ISIS», σημειώνει το Gzero Media.
Ο Ερντογάν έχει κινηθεί επίσης προς την εξομάλυνση των σχέσεων με τον Άσαντ, παρατηρεί και ο Κουκ, σημειώνοντας ότι αυτό ήρθε ως απάντηση στην πίεση της αντιπολίτευσης, η οποία κατά την διάρκεια της συριακής σύγκρουσης ήταν υπέρ του Άσαντ. «Κανείς δεν πρέπει να εκπλαγεί εάν η Δαμασκός είναι μία από τις πρώτες επισκέψεις του Κιλιτσντάρογλου ως αρχηγού του τουρκικού κράτους, εάν κερδίσει», λέει χαρακτηριστικά.
Αναφερόμενος στο Κυπριακό, ο Κουκ υπογραμμίζει ότι η συμμαχία της αντιπολίτευσης έχει δηλώσει πως θα επιδιώξει την προστασία των δικαιωμάτων της «βόρειας Κύπρου». «Αυτό είναι βέβαιο ότι θα περιπλέξει τις σχέσεις της Άγκυρας με την ΕΕ, καθώς φαίνεται να απαιτεί τη συνέχιση της κατοχής και την πιθανή διχοτόμηση ενός κράτους μέλους της ΕΕ», εκτιμάει.
Αν υπάρχει ένα κενό στην εξωτερική πολιτική όπως την έχουν σκιαγραφήσει τα μέλη της συμμαχίας της τουρκικής αντιπολίτευσης, αυτό είναι οι σχέσεις με τις ΗΠΑ, σημειώνει ο Κουκ, εκτιμώντας πως ενδέχεται να οφείλεται στο γεγονός ότι οι Τούρκοι φαίνεται να έχουν αρνητικές απόψεις για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. «Είναι ένα φαινόμενο που οι Τούρκοι πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένου του Κιλιτσντάρογλου, έχουν ενισχύσει και επεκτείνει επειδή αντλούν πολιτικό όφελος από αυτό», εξηγεί.
«Κατ’ ιδίαν, μπορεί να λένε όλα τα σωστά πράγματα στους συνομιλητές των ΗΠΑ, αλλά δεν μπορούν να αντισταθούν στο να επιτεθούν δημόσια τις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Κιλιτσντάρογλου επισκέφθηκε την Ουάσιγκτον δύο φορές τα τελευταία 10 χρόνια. Και τις δύο φορές, ήταν δύσκολο να μην αισθανθείς ότι προσπαθούσε να υποβαθμίσει ή ακόμα και να κρύψει το ταξίδι του από τον τουρκικό Τύπο και τους αντιπάλους του. Αυτές οι κρυφές επισκέψεις αντικατοπτρίζουν τον τρόπο με τον οποίο ο Κιλιτσντάρογλου είναι πιθανό να χειριστεί τη σημαντικότερη σχέση της Άγκυρας και δεν προμηνύουν καλή εξέλιξη για τους διμερείς δεσμούς», καταλήγει.
