Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πυροδότησε μία σειρά από εξελίξεις στη γεωπολιτική σκηνή, εκούσιες και ακούσιες. Μία από τις λιγότερο αναμενόμενες ήταν η απόφαση των Ευρωπαίων να «φλερτάρουν» και πάλι την Κίνα του Σι Τζινπίνγκ. «Δεδομένης της σκληρής στάσης της Ε.Ε. έναντι της Ρωσίας, θα πίστευε κανείς ότι θα υπήρχε μία ανάλογη αντιμετώπιση του πιο σημαντικού συμμάχου του Κρεμλίνου» σχολιάζει σε ανάλυσή του στο CNN.
Αν και οι σινο- ευρωπαϊκές σχέσεις έχουν περάσει από σαράντα κύματα και μεγάλες περιόδους ψυχρότητας και επιφυλακτικότητας, πριν από λίγες ημέρες είδαμε τον Γάλλο πρόεδρο, Εμανουέλ Μακρόν να στέκεται δίπλα στον Σι Τζινπίγνκ (ο οποίος δεν έχει καταδικάσει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αλλά έχει προωθήσει μία «συμμαχία άνευ ορίων» με τη Μόσχα) και είπε: «Ξέρω ότι μπορώ να βασίζομαι σε εσένα για να επαναφέρεις τη Ρωσία στη λογική και να φέρεις τους πάντες στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων».
Αυτά την ώρα που η επενδυτική συμφωνία Κίνας – ΕΕ η οποία υπεγράφη το 2020 είναι στον πάγο και οι πολιτικές διαφορές επιμένουν: Η Ε.Ε. έχει αποκαλέσει σε επίσημα έγγραφά της την Κίνα «συστημικό αντίπαλο» και το Πεκίνο έχει επιβάλλει κυρώσεις σε μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου λόγω της κριτικής που έχουν ασκήσει για την αντιμετώπιση των Ουιγούρων Μουσουλμάνων.
Πού πήγε η στρατηγική αυτονομία;
Το CNN θυμίζει ότι επισήμως η γραμμή της Ε.Ε. δεν ήταν η προσέγγιση με την Κίνα με κάθε κόστος, αλλά η λεγόμενη «στρατηγική αυτονομία». Ο όρος αναφέρεται στην προσπάθεια χάραξης ανεξάρτητης γεωπολιτικής στρατηγικής, ώστε η Ε.Ε. να λειτουργεί στην παγκόσμια σκηνή ως τρίτη δύναμη, χωρίς να συνθλιβεί ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα. Αυτή πιο σωστά ήταν η γραμμή της Κομισιόν και ορισμένων κρατών – μελών. Γιατί τα κράτη – μέλη στα ανατολικά του μπλοκ ήθελαν πάντα πιο στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ, τις οποίες και θεωρούν φυσικό προστάτη τους μέσω του ΝΑΤΟ. Σε κάθε περίπτωση το φλερτ στην Κίνα δεν φαινόταν να είναι στην ατζέντα κανενός.
Μάλιστα πριν από την επίσκεψη στο Πεκίνο, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είχε επικρίνει την Κίνα γιατί γινόταν «πιο καταπιεστική στο εσωτερικό και πιο επιθετική στο εξωτερικό». Είχε υποστηρίξει πως είναι ξεκάθαρο ότι ο τίγρης της Ασίας έχει γυρίσει σελίδα ύστερα από μία μεταρρυθμιστική περίοδο και πως επεδίωκε να αναμορφώσει την παγκόσμια τάξη κατά τρόπο που να βάλει εαυτόν στο επίκεντρό της.
«Όχι» στο decoupling αλά ΗΠΑ
Ωστόσο αυτός, όπως είπε, δεν ήταν λόγος για την Ευρώπη να απομακρυνθεί εντελώς από την Κίνα. Αυτό που θα έπρεπε να κάνει είναι να περιορίσει τους κινδύνους στις συνεργασίες τους, αντί να επιδιώξει την πλήρη αποσύνδεση (decoupling) όπως κάνουν οι ΗΠΑ. Διπλωμάτης της Ε.Ε. εξηγεί στο CNN γιατί δεν είναι δυνατό για την Ένωση να ακολουθήσει μία υπερβολικά σκληρή γραμμή, μία πολιτική decoupling απέναντι στην Κίνα. «Δεν είμαστε σε θέση γεωγραφικά, οικονομικά ή στρατηγικά για να κάνουμε αυτό που κάνουν οι ΗΠΑ. Δεν μπορούμε να απομακρυνθούμε ταυτόχρονα από τη Ρωσία και την Κίνα».
Έδωσε δε ένα παράδειγμα: Οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας αύξησαν τις τιμές ενέργειας. Στόχος είναι η μετάβαση από το ρωσικό αέριο στις ανανεώσιμες πηγές. Και για να επιτευχθεί η μετάβαση αυτή απαιτείται μεταξύ άλλων η γρήγορη και φθηνή απόκτηση φωτοβολταϊκών. Ποιος κατασκευάζει φθηνά φωτοβολταϊκά; Η Κίνα. «Δεν μπορούμε να κλείσουμε ταυτόχρονα την αρχική πηγή ενέργειας και μία νέα. Είναι παράλογο» σημειώνει ο διπλώματης.
Δεύτερος διπλωμάτης εξήγησε στο CNN πως αν και «κανείς δεν είναι αρκετά αφελής να πιστεύει ότι θα πρέπει να ανοίξουμε τις πόρτες σε μία πλημμύρα κινεζικής τεχνολογίας», οι περισσότεροι έχουν αποδεχθεί ότι «για να πετύχουμε τους μακροπρόθεσμους στόχους μας, συμπεριλαμβανομένου του να καταστούμε ένας γεωπολιτικός παίχτης, που θα μπορεί να έχει επιρροή επί της Κίνας, χρειαζόμαστ μία ισχυρή οικονομία. Η γεωπολιτική μας αξία είναι μηδενική, εάν η οικονομία μας παλεύει».
Τα πράγματα έχουν και άλλη ανάγνωση
Αξιωματούχοι στην Κομισιόν σκιαγραφούν μία διαφορετική εικόνα. «Ναι υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούμε να κάνουμε χωρίς την Κίνα, ειδικά στην κλιματική αλλαγή», λέει ανώτερος αξιωματούχος της Κομισιόν που μίλησε υπό καθεστώς ανωνυμίας στο CNN. «Αλλά η Κίνα έχει ανάγκη την Ε.Ε. πολύ περισσότερο την Ε.Ε. από ό,τι έχει ανάγκη τη Ρωσία» συμπληρώνει.
Γιατί λοιπόν στηρίζει το Πεκίνο τη Μόσχα; Κατά την άποψη του συγκεκριμένου αξιωματούχου η στήριξη αυτή είναι περισσότερο για εσωτερική κατανάλωση. Η κινεζική κυβέρνηση θέλει να δείξει στο εσωτερικό ακροατήριο ότι στηρίζει ένα μη δυτικό κράτος, ένα κράτος που δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Αυτό όμως είναι μία βραχυπρόθεσμη στρατηγική. Θεωρεί πως η μακροπρόθεσμη στρατηγική της Κίνας την αναγκάζει να μείνει πιο κοντά στην Ε.Ε. από ό,τι στο Κρεμλίνο.
«Η δύναμη της Κίνας ξεκάθαρα στηρίζεται στην οικονομία της. Κάνει περισσότερες μπίζνες με την Ε.Ε. από ό,τι με τη Ρωσία. Έχει επίσης δει τι καταφέραμε να κάνουμε σε επίπεδο κυρώσεων στη Ρωσία και σίγουρα δεν θέλει να πάθει το ίδιο. Θέλει εξάλλου να την βλέπουν ως έναν υπεύθυνο παγκόσμιο παίχτη, δεν ενδιαφέρεται να ανατρέψει την παγκόσμια τάξη» εξηγεί και επισημαίνει: «Ο συνδυασμός αυτός των παραγόντων δημιουργεί μία μεγάλη ευκαιρία για εμάς».
