Ένα παιδί στους ώμους του πατέρα του χαμογελά καθώς κάνει μια βόλτα σε ένα πάρκο γεμάτο με κίτρινα φθινοπωρινά φύλλα – αυτή είναι η τυπική εικόνα ενός ιαπωνικού «ikumen».
Ο όρος συνδυάζει τις ιαπωνικές λέξεις ikuji, που σημαίνει φροντίδα για τα παιδιά, και ikemen, που αναφέρεται σε νέους άνδρες. Οι ιαπωνικές αρχές έχουν προωθήσει ευρέως τον όρο την τελευταία δεκαετία για να καταπολεμήσουν τις διαβόητα πολλές ώρες εργασίας που όχι μόνο στερούν από εργασιομανείς πατέρες τον οικογενειακό χρόνο και από τις μητέρες, που μένουν στο σπίτι, την καριέρα, αλλά και έχουν ως αποτέλεσμα ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων παγκοσμίως.
Για να εκμεταλλευτεί την «τελευταία ευκαιρία να αντιστραφεί» η κατάσταση, ο πρωθυπουργός Φούμιο Κισίντα παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα μια σειρά πολιτικών, συμπεριλαμβανομένων επιδομάτων ανατροφής τέκνων και μια δέσμευση για αύξηση του ποσοστού των ανδρών εργαζομένων που λαμβάνουν τη νέα «ευέλικτη άδεια πατρότητας» από το σημερινό 14% στο 50% έως το 2025 και στο 85 τοις εκατό έως το 2030.
Αλλά ορισμένοι στην τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου – η οποία εδώ και καιρό αγωνίζεται με τη γήρανση του πληθυσμού – είναι δύσπιστοι ότι το σχέδιο μπορεί πραγματικά να αποδώσει.
Ο Μακότο Ιγουαχάσι, μέλος του POSSE, ενός εργατικού σωματείου αφιερωμένο στους νεότερους εργαζόμενους, εξήγησε στο CNN ότι ενώ το σχέδιο της κυβέρνησης ήταν καλοπροαίρετο, πολλοί Ιάπωνες άνδρες απλώς φοβούνταν να πάρουν άδεια πατρότητας λόγω πιθανών επιπτώσεων από τους εργοδότες τους.
Πόση άδεια δικαιούνται
Οι Ιάπωνες άνδρες δικαιούνται τέσσερις εβδομάδες ευέλικτης άδειας πατρότητας μέσα στις πρώτες 8 εβδομάδες από τη γέννηση του κάθε παιδιού τους. Στο διάστημα αυτό λαμβάνουν το 80% του μισθού, βάσει νομοσχεδίου που ψηφίστηκε από το ιαπωνικό κοινοβούλιο το 2021. Η άδεια αυτή ήρθε να προστεθεί στη γονεϊκή άδεια 1 έτους που ισχύει και για τους δύο γονείς στην Ιαπωνία και την οποία επίσης κατά κύριο λόγο επιλέγουν να λάβουν οι γυναίκες.
Ωστόσο, παρά το νόμο, οι άνδρες εξακολουθούσαν να «φοβούνται» ότι η λήψη της άδειας μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στις προοπτικές προαγωγής τους ή ότι μπορεί να επανατοποθετηθούν σε διαφορετική θέση με λιγότερες ευθύνες, λέει ο Ιγουαχάσι στο CNN.
Αν και είναι παράνομο να γίνονται διακρίσεις κατά των εργαζομένων που λαμβάνουν άδεια μητρότητας και πατρότητας στην Ιαπωνία, ο Ιγουαχάσι εξηγεί οι εργαζόμενοι με συμβάσεις ορισμένου χρόνου είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι. Και ούτως ή άλλως, «μια μικρή αλλαγή στην άδεια πατρότητας δεν θα αλλάξει σημαντικά τη μείωση του ποσοστού γεννήσεων», προσθέτει.
Ο Χισακάζου Κάτο, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Meiji στο Τόκιο, λέει ότι ενώ οι μεγάλες εταιρείες αποδέχονται περισσότερο τη γονική άδεια με τα χρόνια, οι μικρότερες επιχειρήσεις εξακολουθούν να έχουν επιφυλάξεις.
«Οι μικρές εταιρείες φοβούνται ότι θα αντιμετωπίσουν (ελλείψεις εργαζομένων) λόγω της άδειας παιδικής μέριμνας και αυτό ασκεί πίεση στους νέους πατέρες που σκέφτονται να την πάρουν», λέει στο CNN.
Δύσκολη η αλλαγή κουλτούρας
Σε συνέντευξη Τύπου την περασμένη εβδομάδα, ο πρωθυπουργός αναγνώρισε τις ανησυχίες και δεσμεύτηκε να εξετάσει το ενδεχόμενο παροχής επιδομάτων για μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με λεπτομέρειες που θα ανακοινωθούν τον Ιούνιο στο ετήσιο σχέδιο πολιτικής του. Αποκάλυψε επίσης ένα σχέδιο που στοχεύει στην ενίσχυση της απορρόφησης της άδειας πατρότητας ενθαρρύνοντας τις εταιρείες να αποκαλύπτουν τις επιδόσεις τους.
Την περασμένη εβδομάδα, ο Κισίντα έφτασε στο σημείο να προειδοποιήσει ότι «τα επόμενα έξι έως επτά χρόνια θα είναι η τελευταία ευκαιρία να αντιστραφεί η τάση μείωσης του ποσοστού γεννήσεων».
Αλλά ο Στιουάρτ Γκίτελ Μπατέν, καθηγητής δημόσιας πολιτικής και κοινωνικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας του Χονγκ Κονγκ, προειδοποιεί ότι το χαμηλό ποσοστό γεννήσεων ήταν συχνά σημάδι εδραιωμένων πολιτισμικών παραγόντων που πιθανότατα θα ήταν ανθεκτικοί στις αλλαγές πολιτικών. Τέτοιοι παράγοντες μπορεί να κυμαίνονται από την εργασιακή κουλτούρα μέχρι τη στάση του φύλου, προσθέτει.
«Η αύξηση της άδειας πατρότητας είναι μια καλή πολιτική, αναμφίβολα. Σίγουρα θα προσφέρει σε πολλούς άνδρες και γυναίκες ένα θετικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, εκτός εάν αλλάξουν οι επικρατούσες πολιτιστικές νόρμες και συμπεριφορές, ο αντίκτυπος σε μακροοικονομικό επίπεδο θα μπορούσε να είναι περιορισμένος», είπε ο μελετητής.
Οικονομική πίεση
Ο Ρίκι Κοράνα, 26 ετών, ο οποίος σχεδιάζει να παντρευτεί με την κοπέλα του τον Ιούνιο, είπε ότι το υψηλό κόστος ζωής ήταν μια από τις μεγαλύτερες ανησυχίες του για τη δημιουργία οικογένειας. Εργαζόμενος ως μηχανικός σε έναν από τους μεγαλύτερους ομίλους της Ιαπωνίας στην καρδιά του Τόκιο αυτοπροσδιορίστηκε ως ένας σχετικά υψηλόμισθος, ωστόσο είπε ότι επί του παρόντος ζει με τους γονείς του στη Γιοκοχάμα, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ιαπωνίας.
Αφού παντρευτεί, θα μετακομίσει από το σπίτι των γονιών του, αλλά θα πρέπει να παραμείνει στη Γιοκοχάμα λόγω των υψηλών ενοικίων του Τόκιο. Η ιαπωνική πρωτεύουσα είναι η ένατη πιο ακριβή πόλη παγκοσμίως σύμφωνα με την αμερικανική συμβουλευτική εταιρεία Mercer’s Cost of Living Survey. Ο Κοράνα είπε ότι σχεδιάζει να κάνει δύο παιδιά, αλλά αν υπήρχαν πιο αποτελεσματικές κυβερνητικές πολιτικές, τότε θα σκεφτόταν περισσότερα.
