Μετά από περισσότερο από ένα χρόνο διεθνούς κατακραυγής για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και με χιλιάδες ανθρώπινες ζωές να έχουν χαθεί, εκδόθηκε ένταλμα σύλληψης για τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν.
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ανακοίνωσε την Παρασκευή κατηγορίες εναντίον του Πούτιν και της Ρωσίδας αξιωματούχου Μαρία Λβόβα-Μπέλοβα στη βάση καταγγελιών για σχέδιο βίαιης απέλασης χιλιάδων παιδιών της Ουκρανίας στη Ρωσία. Η Μόσχα απέρριψε τους ισχυρισμούς και εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών είπε ότι το δικαστήριο δεν έχει «καμία σημασία» στη Ρωσία. Πιο δηκτικός στον σχολιασμό του ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, παρομοίασε το ένταλμα σύλληψης με χαρτί υγείας.
Υπήρχαν εδώ και καιρό εκκλήσεις προς το ΔΠΔ να απαγγείλει κατηγορίες εναντίον του Πούτιν. Διερευνά καταγγελίες για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία από τότε που η Ρωσία εισέβαλε για πρώτη φορά σε τμήμα της χώρας το 2014. Αυτές οι κλήσεις εντάθηκαν με την ολοσχερή εισβολή πέρυσι.
Ο Καρίμ Χαν, ο γενικός εισαγγελέας του ΔΠΔ, μίλησε για τις προσπάθειές του και την ανάγκη να συγκεντρωθούν μεθοδικά αποδείξεις. Τούτου λεχθέντος, η πιθανότητα ο πρόεδρος της Ρωσίας να δει ποτέ το εσωτερικό μιας δικαστικής αίθουσας όσο παραμένει στην εξουσία φαίνεται πέρα για πέρα ισχνή.
Αξίζει όμως να δούμε τι ακριβώς ισχύει με τα εγκλήματα πολέμου και πώς λειτουργεί το συγκεκριμένο Δικαστήριο. Το CNN δίνει απαντήσεις στις κυριότερες ερωτήσεις.
Τι είναι έγκλημα πολέμου;
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει συγκεκριμένους ορισμούς για τη γενοκτονία, τα εγκλήματα πολέμου, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και το έγκλημα της επίθεσης.
Συγκεκριμένα, η στόχευση αμάχων πληθυσμών, η παραβίαση των Συμβάσεων της Γενεύης, η στόχευση συγκεκριμένων ομάδων ανθρώπων και πολλά άλλα μπορεί να είναι πιθανά ρωσικά εγκλήματα πολέμου.
Ο Χαν είπε ότι μπορεί να υπάρξουν δικαιολογημένες επιθέσεις σε περιοχές αμάχων εάν χρησιμοποιούνται από ορισμένες ένοπλες δυνάμεις για να εξαπολύσουν επιθέσεις. Αλλά ακόμη και τότε, είπε, οι επιθέσεις σε περιοχές αμάχων δεν μπορούν να είναι δυσανάλογες.Υπάρχει μια μέθοδος συλλογής αποδεικτικών στοιχείων από μαρτυρίες, δορυφορικές εικόνες και άλλων στοιχείων για την αντιμετώπιση του βάρους της απόδειξης.
Τι είναι το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο;
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει την έδρα του στη Χάγη της Ολλανδίας και δημιουργήθηκε από μια συνθήκη που ονομάζεται Καταστατικό της Ρώμης, η οποία παρουσιάστηκε για πρώτη φορά ενώπιον των Ηνωμένων Εθνών. Η λειτουργία του είναι ανεξάρτητη.
Οι περισσότερες χώρες στη Γη – 123 από αυτές – είναι συμβαλλόμενα μέρη στη συνθήκη, αλλά υπάρχουν πολύ μεγάλες και αξιοσημείωτες εξαιρέσεις, συμπεριλαμβανομένων της Ρωσίας, της Ουκρανίας, των ΗΠΑ και της Ινδίας.
Θα μπορούσε ποτέ να δικαστεί ο Πούτιν από το συγκεκριμένο δικαστήριο;
Οποιοσδήποτε κατηγορείται για έγκλημα στη δικαιοδοσία του δικαστηρίου μπορεί οδηγηθεί σε δίκη. Το δικαστήριο δικάζει ανθρώπους, όχι χώρες, και εστιάζει σε αυτούς που έχουν τις περισσότερες ευθύνες: ηγέτες και αξιωματούχους. Αν και η Ουκρανία δεν είναι μέλος του δικαστηρίου, έχει αποδεχθεί τη δικαιοδοσία του. Ως εκ τούτου, ο Πούτιν μπορεί να κατηγορηθεί από το δικαστήριο ότι έδωσε την εντολή για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία.
Ωστόσο, το ΔΠΔ δεν διεξάγει δίκες ερήμην, επομένως είτε θα πρέπει να παραδοθεί από τη Ρωσία είτε να συλληφθεί εκτός Ρωσίας. Αυτό φαίνεται απίθανο όσο ο Πούτιν είναι στην εξουσία.
Πώς ακριβώς λειτουργεί το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο;
Το ΔΠΔ προορίζεται να είναι ένα δικαστήριο «έσχατης ανάγκης» και δεν προορίζεται να αντικαταστήσει το δικαστικό σύστημα μιας χώρας. Το δικαστήριο, το οποίο έχει 18 δικαστές που εκτελούν θητεία εννέα ετών, δικάζει τέσσερις τύπους εγκλημάτων: γενοκτονία, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, εγκλήματα επίθεσης και εγκλήματα πολέμου. Οι δικαστικές διαδικασίες μπορούν να κινηθούν με έναν από τους δύο τρόπους: Είτε μια εθνική κυβέρνηση είτε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ μπορούν να παραπέμψουν υποθέσεις για έρευνα.
Η Ρωσία, μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, έχει δικαίωμα βέτο στις ενέργειες του Συμβουλίου. Ήταν αιτήματα 39 εθνικών κυβερνήσεων, οι περισσότερες ευρωπαϊκές, που πυροδότησαν την τρέχουσα έρευνα.
Ο Χαν είπε στο CNN, «Θέλω να τονίσω ότι είμαι πρόθυμος να μιλήσω με όλες τις πλευρές, και όχι μόνο με την ουκρανική πλευρά, αλλά και με τη Ρωσική Ομοσπονδία, κρατικούς και μη κρατικούς φορείς. Αυτός ο θεσμός δεν είναι πολιτικός. Δεν είμαστε μέρος των γεωστρατηγικών ή γεωπολιτικών διαιρέσεων που βλέπουμε σε όλο τον κόσμο».
Πόσο χρόνο διαρκούν αυτές οι έρευνες;
Εάν η δικαιοσύνη γενικά κινείται αργά, η διεθνής δικαιοσύνη δεν κινείται σχεδόν καθόλου. Οι έρευνες στο ΔΠΔ διαρκούν πολλά χρόνια. Ελάχιστες καταδίκες έχουν ποτέ κερδηθεί.
Μια προκαταρκτική έρευνα για τις εχθροπραξίες στην ανατολική Ουκρανία διήρκεσε περισσότερα από έξι χρόνια – από τον Απρίλιο του 2014 έως τον Δεκέμβριο του 2020. Τότε, ο εισαγγελέας είπε ότι υπήρχαν στοιχεία για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Τα επόμενα βήματα επιβραδύνθηκαν από την πανδημία Covid-19 και την έλλειψη πόρων στο δικαστήριο, το οποίο διεξάγει πολλαπλές έρευνες.
Αυτή η αντίληψη της αργής και αναποτελεσματικής δικαιοσύνης θα δοκιμάσει το σύστημα του διεθνούς δικαίου, είπε ο Χαν στον Άντερσον Κούπερ του CNN πέρυσι.
«Αυτό είναι ένα τεστ για το δικαστήριο. Είναι ένα τεστ για μένα, είναι ένα τεστ για το γραφείο», είπε.
Θα μπορούσε μία δίωξη για εγκλήματα στην Ουκρανία να είναι διαφορετική;
Η διεθνής κατακραυγή κατά της Ρωσίας θα μπορούσε να δώσει στο δικαστήριο τη δυνατότητα να λειτουργήσει διαφορετικά, σύμφωνα με τον Ράιαν Γκούντμαν, καθηγητή Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και αρχισυντάκτη του Just Security, ενός διαδικτυακού φόρουμ.
«Είναι δύσκολο να κρίνουμε την έρευνα του ΔΠΔ με βάση την πρακτική του παρελθόντος», είπε ο Γκούντμαν σε ένα email αφότου το δικαστήριο ξεκίνησε αρχικά την έρευνά του το 2022. «Ο εισαγγελέας υποστηρίζεται από μια εξαιρετική έκρηξη υποστήριξης από δεκάδες χώρες, το οποίο αναμένω ότι θα οδηγήσει σε μια έγχυση πόρων».
