Όταν η Σουηδία και η Φινλανδία δήλωσαν την πρόθεσή τους να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ τον περασμένο Μάιο, θεωρήθηκε από πολλούς ως πλήγμα για τη Ρωσία και απόδειξη μιας αλλαγής στην ευρωπαϊκή σκέψη. Ιστορικά, και οι δύο χώρες είχαν δεσμευτεί για τήρηση ουδετερότητας, προκειμένου να μην προκαλούν τη Μόσχα. Η εισβολή στην Ουκρανία το άλλαξε. Πολλοί θα ήθελαν να δουν τις χώρες να εντάσσονται επίσημα στη συμμαχία σε μια Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στις 11 Ιουλίου. Ωστόσο, ένα σημαντικό εμπόδιο βρίσκεται στον δρόμο για να γίνει αυτό πραγματικότητα: η Τουρκία δεν έχει ακόμη δώσει στο σχέδιο τις ευλογίες της. Σε ανάλυσή του το CNN εξηγεί πώς αυτή η στάση μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ για τον Ταγίπ Ερντογάν, αλλά και να πληγώσει τη Δύση, δίνοντας πόντους στην προπαγάνδα του Βλαντίμιρ Πούτιν.
Η Τουρκία δεν είναι το μόνο έθνος που μπλοκάρει την κίνηση: η Ουγγαρία απέτυχε επίσης να επικυρώσει την ένταξη των Σκανδιναβών, γεγονός που θολώνει περαιτέρω τα νερά. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή το να εξασφαλιστεί το «ναι» της Άγκυρας θεωρείται προτεραιότητα. οι δυτικοί αξιωματούχοι όμως είναι όλο και πιο απαισιόδοξοι σχετικά με τις πιθανότητες η Τουρκία να υποχωρήσει.
Επισήμως, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αντιτίθεται στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας για λόγους ασφαλείας, όπως ισχυρίζεται. Η Τουρκία υποστηρίζει ότι και οι δύο χώρες, και ιδιαίτερα η Σουηδία, φιλοξενούν μαχητές από το απαγορευμένο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), που έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική ομάδα στην Τουρκία, τη Σουηδία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Ερντογάν λέει ότι θα ήθελε αυτά τα άτομα να εκδοθούν. Η Σουηδία έχει ξεκαθαρίσει ότι αυτό δεν θα συμβεί.
Οι εκλογές
Οι διπλωμάτες του ΝΑΤΟ διχάζονται για το αν πιστεύουν ότι η Τουρκία θα υποχωρήσει πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του Ιουλίου. Κεντρικό σημείο και στις δύο σχολές σκέψης είναι οι φετινές τουρκικές εκλογές, που θεωρούνται ως η μεγαλύτερη πολιτική απειλή που έχει αντιμετωπίσει ο Ερντογάν εδώ και χρόνια.
«Η εικόνα που έχει δημιουργήσει για έναν ισχυρό άνδρα που φέρνει αποτελέσματα για τον τουρκικό λαό έχει καταρρεύσει», εξηγεί ο Γκιονούλ Τολ του Προγράμματος Τουρκίας του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής. «Υπάρχει πολύ αντιδυτικό και αντικουρδικό αίσθημα στην Τουρκία αυτή τη στιγμή. Αυτό είναι ένα καλό θέμα για να χτυπήσει το τύμπανο του και μια δραματική αναστροφή θα τον έκανε να φαίνεται πιο αδύναμος».
Ο Τολ πιστεύει ότι υπάρχουν και πρόσθετοι λόγοι για τους οποίους ο Ερντογάν δεν θέλει να ενοχλήσει τον Πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν.
«Η Ρωσία υπήρξε σωσίβιο οικονομικά για την Τουρκία αφού άλλα έθνη επέβαλαν κυρώσεις για τις δραστηριότητές τους στη Συρία, τη στρατιωτική τους συνεργασία με τη Ρωσία και άλλες εχθρικές δραστηριότητες», εξηγεί ο Τολ. «Χωρίς ρωσικά χρήματα, ο Ερντογάν δεν θα μπορούσε να αυξήσει τους μισθούς ή να παράσχει οικονομική υποστήριξη στους φοιτητές. Τώρα υπόσχεται μαζική ανοικοδόμηση μετά τους σεισμούς. Επομένως, η Ρωσία εξακολουθεί να είναι ένας ελκυστικός εταίρος για τον Ερντογάν».
Όπως πολλοί δυτικοί αξιωματούχοι, ο Τολ πιστεύει ότι οι τουρκικοί ισχυρισμοί ότι η Σουηδία και η Φινλανδία φιλοξενούν τρομοκράτες παρέχουν τέλεια κάλυψη στον Ερντογάν να μην ασχοληθεί σε μια πολιτικά άβολη στιγμή με το ζήτημα του ΝΑΤΟ.
Ας δούμε όμως τα δύο «στρατόπεδα» των εκτιμήσεων στο ΝΑΤΟ:
Οι αισιόδοξοι
Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει τη Σουηδία, τη Φινλανδία και μερικά από τα κράτη που συνορεύουν με τη Ρωσία ή ζούσαν στο παρελθόν στη σοβιετική σφαίρα. Πιστεύουν ότι η Τουρκία, η οποία επωφελείται από το να είναι μέρος του ΝΑΤΟ, θα κάνει τελικά αυτό που είναι προς το συμφέρον της και θα απορρίψει τις αντιρρήσεις.
Για να συμβεί αυτό, οι αξιωματούχοι περιμένουν από την Τουρκία να έχει πιο ρεαλιστικές απαιτήσεις από την παράδοση ατόμων που θεωρεί ότι είναι τρομοκράτες, όπως η άρση των κυρώσεων ή το να επιτρέψουν οι ΗΠΑ στην Τουρκία να αγοράσει τα μαχητικά αεροσκάφη που η χώρα χρειάζεται, λέει το CNN. Αυτό είναι βεβαίως ένα σενάριο που δεν θα ήθελε η Ελλάδα να δει να γίνεται πραγματικότητα.
Τελικά, οι αισιόδοξοι πιστεύουν ότι υπάρχει ένας συμβιβασμός που ευνοεί τους πάντες στο ΝΑΤΟ. Η συμμαχία, η Σουηδία και η Φινλανδία έχουν υποστηρίξει την υπόθεσή τους και το ΝΑΤΟ έχει μια πολιτική ανοιχτών θυρών για κάθε χώρα που θέλει να ενταχθεί. Η Σουηδία και η Φινλανδία πληρούν περισσότερα από τα κριτήρια, επομένως η μη ένταξη αποτελεί χλεύη για τη συμμαχία – μια συμμαχία στην οποία η Τουρκία επωφελείται από το να είναι μέλος. Ένας αξιωματούχος του ΝΑΤΟ είπε στο CNN ότι υπέθεσαν ότι ο Ερντογάν θα περίμενε τη σύνοδο κορυφής προτού παραχωρήσει, ώστε να μπορέσει να απολαύσει τον «έπαινο όλων των δυτικών συμμάχων του».
Οι απαισιόδοξοι
Η πολύ μεγαλύτερη ομάδα μεταξύ των αξιωματούχων που μίλησαν με το CNN είναι απαισιόδοξοι. Πιστεύουν ότι οι πιθανότητες να αλλάξει θέση ο Ερντογάν πριν από τις 11 Ιουλίου είναι μηδενικές και ήδη σκέφτονται πέρα από τη συγκεκριμένη Σύνοδο Κορυφής.
«Νομίζω ότι είναι όλο και πιο πιθανό η Φινλανδία να αποχωριστεί από τη Σουηδία και να προχωρήσει μόνη της για ένταξη», δήλωσε στο CNN ένας διπλωμάτης του ΝΑΤΟ.
Άλλα μέλη της συμμαχίας εξακολουθούν να βλέπουν μια πραγματική προοπτική αποκλεισμού και των δύο χωρών και εξετάζουν πώς το ΝΑΤΟ μπορεί να χειριστεί καλύτερα ένα τέτοιο σενάριο.
«Νομίζω ότι είναι όλο και πιο πιθανό η Φινλανδία να προχωρήσει μόνη της για ένταξη», δήλωσε στο CNN ένας διπλωμάτης του ΝΑΤΟ.
Άλλα μέλη της συμμαχίας εξακολουθούν να βλέπουν μια πραγματική προοπτική αποκλεισμού και των δύο χωρών και εξετάζουν το πώς το ΝΑΤΟ μπορεί να χειριστεί καλύτερα ένα τέτοιο σενάριο.
Πολλοί αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ και διπλωμάτες είπαν στο CNN ότι ο κίνδυνος εδώ είναι το μπλοκ της Τουρκίας που τροφοδοτεί την αφήγηση του Κρεμλίνου ότι η Δύση και το ΝΑΤΟ είναι διχασμένα. Η δουλειά της συμμαχίας σε εκείνο το σημείο θα είναι να καταστήσει σαφές ότι ακόμη και αν δεν είναι μέλη, η Φινλανδία και η Σουηδία βρίσκονται πλέον ουσιαστικά σε δεσμό με το ΝΑΤΟ. Μπορεί να μην είναι μέλη, αλλά είναι όσο πιο στενοί συνεργάτες γίνεται – και δεν είναι πλέον ουδέτεροι.
Ο Όρμπαν
Ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν έχει δηλώσει δημόσια ότι δεν είναι αντίθετος στην ένταξη των σκανδιναβικών εθνών, αλλά συνεχίζει να βρίσκει τρόπους για να καθυστερήσει μια απόφαση να γίνει επίσημη.
Υπάρχουν μερικοί λόγοι για τους οποίους ο Όρμπαν θα ήθελε να προκαλέσει καθυστερήσεις. Η Φινλανδία και η Σουηδία επέκριναν και οι δύο την Ουγγαρία για το επιδόσεις της στο κράτος δικαίου. Το σχολίασε ο ίδιος δημοσίως σε μια πρόσφατη συνέντευξη, αναρωτώμενος πώς «μπορεί κάποιος να θέλει να είναι σύμμαχός μας σε ένα στρατιωτικό σύστημα, ενώ διαδίδουν ξεδιάντροπα ψέματα για την Ουγγαρία;»
Ο Όρμπαν θεωρείται ο πλησιέστερος ηγέτης της ΕΕ στον Πούτιν. Ο Κατάλιν Τσεχ, Ούγγρος Ευρωβουλευτής, περιγράφει το μπλοκάρισμα από τον Όρμπαν στις υποψηφιότητες της Σουηδίας και της Φινλανδίας ως «πολύ απλά, ακόμη μία χάρη στον Πούτιν». Πιστεύει ότι ο Όρμπαν, ο οποίος έχει κατηγορηθεί ότι παρασύρεται προς την αυταρχική ηγεσία, έχει «επενδύσει πάνω από μια δεκαετία στο να αντιγράψει τις πολιτικές του και να οικοδομήσει ένα μοντέλο Πούτιν». Αυτό όπως εξηγεί σημαίνει πως οτιδήποτε εκλαμβάνεται ως νίκη του ΝΑΤΟ επί του Πούτιν «θέτει ολόκληρο το καθεστώς του σε κίνδυνο».
Είναι πιθανό ο Όρμπαν να θέλει να εξασφαλίσει παραχωρήσεις και από άλλα κράτη μέλη της ΕΕ και κυρίως να ξεμπλοκάρει την εκταμίευση των κοινοτικών κονδυλίων. Ενώ το ΝΑΤΟ και η ΕΕ είναι χωριστές οντότητες, μοιράζονται πολλά μέλη και είναι εύλογο ότι η διμερής διπλωματία θα μπορούσε να δει κάποια δώρα μεταξύ της Ουγγαρίας και των ομολόγων της στην ΕΕ.
Παρόλα αυτά, εκτιμάται πως εάν η Τουρκία υποχωρούσε, δύσκολα η Ουγγαρία θα επέμενε στη δική της άρνηση.
Και η κατάληξη
Πολλοί επισημαίνουν την ειρωνεία ότι ένας από τους κύριους λόγους που αποφάσισε ο Πούτιν την εισβολή στην Ουκρανία ήταν να σταματήσει τα σενάρια επέκτασης του ΝΑΤΟ. Το γεγονός ότι η επιθετικότητά του ωθεί δύο ιστορικά ουδέτερες χώρες στην αγκαλιά της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας εξακολουθεί να θεωρείται από τους περισσότερους στη Δύση ως ένα τεράστιο αυτογκόλ του Κρεμλίνου.
Μέχρι να επιτευχθεί συμφωνία, ωστόσο, το μέλλον της Συμμαχίας παραμένει στον αέρα. Η Φινλανδία και η Σουηδία έχουν ουσιαστικά επιλέξει πλευρά από την έναρξη της σύγκρουσης στην Ουκρανία. Φαίνεται απίθανο να επιστρέψουν σε θέση ουδετερότητας εάν ο πόλεμος τελειώσει ξαφνικά.
Αν όμως δεν ενταχθούν στο ΝΑΤΟ το Κρεμλίνο θα αξιοποιήσει την εξέλιξη για προπαγανδιστικούς σκοπούς. «Αν συμβεί αυτό, ακόμα κι αν ο πόλεμος τελειώσει ξαφνικά, η αφήγηση μιας διχασμένης Δύσης θα συνεχίσει να είναι το τύμπανο που μπορούν να χτυπήσουν οι αντίπαλοι του ΝΑΤΟ», σημειώνει το CNN. Όλα αυτά χάρη και στη βοήθεια του Ερντογάν.
