Πέρασαν 365 ημέρες από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και χωρίς υπερβολή , κάθε επιπλέον ώρα που περνά, είναι μια καταστροφή για την πολύπαθη χώρα αλλά και όλον τον κόσμο.
Ο απολογισμός τραγικός: Σχεδόν 17,6 εκατομμύρια άνθρωποι – το 40% του ουκρανικού πληθυσμού – εξαρτώνται από την ανθρωπιστική βοήθεια.
Πάνω από 7.000 άμαχοι έχουν χάσει τη ζωή τους, σύμφωνα με τα στοιχείου που επιβεβαίωσε ο ΟΗΕ . Ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων μεταξύ των αμάχων είναι σίγουρα πολύ μεγαλύτερος. Υπολογίζεται επίσης ότι περισσότεροι από 100.000 στρατιώτες σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν και από τις δύο πλευρές.
Η μεγαλύτερη προσφυγική κρίση
Ο πόλεμος στην Ουκρανία πυροδότησε τη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση στην Ευρώπη από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σχεδόν οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες και 5,3 εκατομμύρια έχουν εκτοπιστεί εσωτερικά, πολλοί από τους οποίους ζουν σε ομαδικά καταφύγια. Σπίτια, σχολεία, νοσοκομεία και άλλες ζωτικής σημασίας μη στρατιωτικές υποδομές καταστράφηκαν. Ολόκληρες πόλεις και χωριά υπέστησαν σοβαρές ζημιές.
Η οικονομία της Ουκρανίας συρρικνώθηκε κατά τουλάχιστον 35 % κατά τη διάρκεια του πολέμου, παρά την οικονομική βοήθεια των περίπου 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων που έχει στείλει η διεθνής κοινότητα.
Τουλάχιστον 46 δισεκατομμύρια παρείχαν μόνο οι φορολογούμενοι των ΗΠΑ, επιπλέον των 67 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε στρατιωτική βοήθεια.
Πλήγμα για τον Παγκόσμιο Νότο
Οι επιπτώσεις του πολέμου στις τιμές των εμπορευμάτων και των καυσίμων προκάλεσαν επίσης μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση . Υπολογίζεται ότι 349 εκατομμύρια άνθρωποι σε 79 χώρες αντιμετωπίζουν είναι οξεία επισιτιστική ανασφάλεια.
Το 94 % των φτωχών χωρών του Νότου, αντιμετωπίζουν μια έκρηξη κόστους διαβίωσης, που μπορεί να εξηγηθεί από τις επιπτώσεις του πολέμου στις τιμές των τροφίμων και των καυσίμων. Πολλοί άνθρωποι στις φτωχές χώρες εξαρτώνται από τις εξαγωγές σίτου της Ουκρανίας.
Σε 20 χώρες που κινδυνεύουν περισσότερο σύμφωνα με τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, ο πληθωρισμός των τιμών των τροφίμων πλησιάζει το 40%.
Περίπου 70 εκατομμύρια άνθρωποι που απέκτησαν πρόσφατα πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια δεν μπορούν πλέον να την αντέξουν οικονομικά.
Καθώς οι άνθρωποι στην Ανατολική Αφρική συνεχίζουν να παλεύουν με την ακραία πείνα, η Πρωτοβουλία για τα Σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας θα λήξει τον Μάρτιο, ακριβώς ένα χρόνο μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Ενας ενδεχόμενος νέος αποκλεισμός θα μπορούσε να εμποδίσει την εισαγωγή του 80% των σιτηρών της περιοχής στην αφρικανική ήπειρο, αφήνοντας χώρες όπως η Σομαλία, στα πρόθυρα του λιμού.
Η ηττημένη Ευρώπη
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει πυροδοτήσει μια γεωπολιτική κρίση με τεράστιες οικονομικές, ενεργειακές και κοινωνικές συνέπειες.
Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία απειλεί να θέσει σε κίνδυνο την οικονομική ανάκαμψη στην Ευρώπη. Η σύγκρουση και οι επακόλουθες κυρώσεις διέκοψαν τις εξαγωγές κρίσιμων εμπορευμάτων όπως πετρέλαιο και φυσικό αέριο από την περιοχή, και ώθησαν τον πληθωρισμό σε δυσθεώρητα επίπεδα, που δεν είχαν παρατηρηθεί εδώ και δεκαετίες.
Μετά την ανάπτυξη 3,5% το 2022, η οικονομία της ευρωζώνης αναμένεται να μείνει στάσιμη και να αναπτυχθεί μόλις 0,7% το 2023.
Λόγω της αύξησης των τιμών της ενέργειας, οι κυβερνήσεις στην ΕΕ προσπάθησαν να στηρίξουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις με μεγάλα προγράμματα βοήθειας. Σχεδόν 800 δισ. ευρώ δόθηκαν σε κρατικές ενισχύσεις. Ωστόσο, αυτό δεν θα μπορούσε να αντισταθμίσει την απώλεια της ευημερίας, η οποία πλήττει πρωτίστως τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις και τις φτωχότερες χώρες της Ένωσης. Ο σχετικά ήπιος χειμώνας στην Ευρώπη και τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια σε επιδοτήσεις, έχουν φέρει μεν τις ευρωπαϊκές λιανικές τιμές ενέργειας πίσω στα επίπεδα του 2021, αλλά αφού είχαν πενταπλασιαστεί το καλοκαίρι του 2022 .
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) προειδοποίησε στα μέσα του περασμένου έτους, για τις συνέπειες του πολέμου και των κυρώσεων κατά της Ρωσίας στην οικονομία στην Ευρώπη. Υψηλός πληθωρισμός, υψηλές τιμές ενέργειας, απώλειες στην ανάπτυξη και απώλειες σε πραγματικούς μισθούς αναμένονται επίσης φέτος.
Για την ιστορία, οι Ηνωμένες Πολιτείες επηρεάζονται λιγότερο άμεσα από την Ευρώπη, αλλά η ανάπτυξή τους επιβραδύνθηκε από 5,9% το 2021 σε 2% το 2022. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, η οικονομική ανάπτυξη θα συνεχίσει να συρρικνώνεται, από 1,4% το 2023 σε 1%το 2024.
Παιδική φτώχεια
Σύμφωνα με τη Unicef, παρατηρείται μεγάλη αύξηση της παιδικής φτώχειας στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Το οικονομικό κόστος του πολέμου και ο πληθωρισμός στην ήπειρο είναι οι κύριες αιτίες που έχουν ωθήσει τέσσερα εκατομμύρια παιδιά στη φτώχεια, ιδιαίτερα στην Ανατολική Ευρώπη . Σύμφωνα με την έκθεση της Unicef, αυτό σημαίνει αύξηση 19% από το 2021.
Από τα 10,6 εκατομμύρια ανθρώπους σε 22 χώρες που περιήλθαν σε καθεστώς φτώχειας το 2022, το 40% είναι παιδιά, σύμφωνα με την έκθεση. Αυτά τα νούμερα είναι ανησυχητικά, ειδικά αφού τα παιδιά αποτελούν μόνο το 25 % του πληθυσμού.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι δύο εμπόλεμες χώρες έχουν πληγεί περισσότερο. Σύμφωνα με τη Unicef, η Ρωσία αντιπροσωπεύει τα τρία τέταρτα της αύξησης του συνολικού αριθμού που καλύπτεται, που ανέρχεται σε 2,8 εκατομμύρια παιδιά. Στο μεταξύ, 500.000 παιδιά έχουν περιέλθει στη φτώχεια στην Ουκρανία.
Το ρολόι της Αποκάλυψης
Ποτέ άλλοτε το λεγόμενο «ρολόι της Αποκάλυψης» δεν ήταν τόσο κοντά στα μεσάνυχτα. Για πρώτη φορά μετά από 75 χρόνια, οι επιστήμονες στο Bulletin of Atomic Scientists έθεσαν τον δείκτη στα 90 δευτερόλεπτα πριν από την παγκόσμια καταστροφή. «Ζούμε σε μια εποχή άνευ προηγουμένου κινδύνου και το Ρολόι της Αποκάλυψης αντανακλά αυτή την πραγματικότητα».
Οι πυρηνικές απειλές από τη Ρωσία και η αναστολή συμμετοχής στη συμφωνία New Start για τα στρατηγικά πυρηνικά όπλα είναι πολύ ανησυχητική.
Η πιθανότητα να βγει εκτός ελέγχου η σύγκρουση παραμένει υψηλή καθώς ξεκίνησε ο δεύτερος χρόνος του πολέμου.
Οι επιπτώσεις του πολέμου υπονομεύουν επίσης τις παγκόσμιες προσπάθειες για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης.
Οι χώρες που εξαρτώνται από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο καλύπτουν τώρα τις ανάγκες τους με άλλες εισαγωγές ορυκτών καυσίμων . Αυτό οδήγησε τα κράτη με ορυκτές πηγές να αυξήσουν τις επενδύσεις τους στο φυσικό αέριο αντί να τις μειώσουν όπως απαιτείται. Στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική, την Ασία, την Αυστραλία, αλλά και όλο και περισσότερο στην Αφρική, η αναζήτηση και η παραγωγή ορυκτών καυσίμων έχει επεκταθεί ξανά.
Οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας μείωσαν την παγκόσμια προσφορά πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά και ανέβασαν τις τιμές. Η Ρωσία επωφελήθηκε από τις υψηλότερες τιμές, ακόμη και αν ο όγκος των εξαγωγών της μειώθηκε.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναφέρει ότι η ρωσική οικονομία συρρικνώθηκε μόλις κατά 2,2 % το 2022, ενώ είχε προβλέψει προηγουμένως συρρίκνωση 8,5 % . Υποτίθεται ότι η ρωσική οικονομία θα αναπτυχθεί έως και 0,3% το 2023.
Άλλοι παραγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου επωφελήθηκαν από τον αντίκτυπο των κυρώσεων με απροσδόκητα κέρδη. Το ΑΕΠ της Σαουδικής Αραβίας αυξήθηκε κατά 8,7%, ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη μεγάλη οικονομία, ενώ οι δυτικές πετρελαϊκές εταιρείες αποκόμισαν κέρδη 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η ExxonMobil ανακοινωσε κέρδη ύψους 56 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ένα νέο ρεκόρ για μια εταιρεία πετρελαίου. Η Shell απέσπασε 40 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Chevron και η Total αύξησαν τα κέρδη τους στα 36 δισεκατομμύρια δολάρια η καθεμία. Η BP διπλασίασε τα κέρδη της σε σύγκριση με το 2021.
Την ίδια ώρα, οι προμηθευτές LNG των ΗΠΑ όπως η Cheniere ή εταιρείες όπως η Total που εμπορεύονται φυσικό αέριο στην Ευρώπη έχουν αντικαταστήσει το ρωσικό φυσικό αέριο με LNG από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το σχιστολιθικό αέριο (fracking)πωλείται στους καταναλωτές στην ΕΕ σε περίπου τετραπλάσια τιμή από την τιμή που πρέπει να πληρώσουν οι πελάτες των ΗΠΑ για αυτό – με θανατηφόρες κλιματικές επιπτώσεις
Η αναζήτηση για νέα κοιτάσματα φυσικού αερίου αναπτύσσεται επίσης σε μια εποχή που κλιμακώνεται η κλιματική κρίση.Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνέχισαν να αυξάνονται παγκοσμίως. Έφτασαν σε νέο ρεκόρ πέρυσι, όπως και η συγκέντρωση άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Μεγάλος νικητής η αμυντική βιομηχανία
Οι Μεγάλοι νικητές του πολέμου της Ουκρανίας είναι οι κατασκευαστές όπλων, στους οποίους κυριαρχούν παγκοσμίως οι «Big Five» από τις ΗΠΑ: Lockheed Martin, Boeing, Northrop Grumman, Raytheon και General Dynamics.
Τα περισσότερα από τα όπλα που έχουν αποσταλεί στην Ουκρανία μέχρι στιγμής προέρχονται από αποθέματα στις Ηνωμένες Πολιτείες και τις χώρες του ΝΑΤΟ. Η εξουσιοδότηση για την κατασκευή ακόμη μεγαλύτερων νέων στρατιωτικών αποθεμάτων δόθηκε από το Κογκρέσο τον Δεκέμβριο, αλλά οι συμβάσεις δεν έχουν ακόμη εμφανιστεί στους λογαριασμούς πωλήσεων ή κερδών των αμυντικών εταιρειών.
Το μέγεθος των πολεμικών κερδών που αναμένει η αμυντική βιομηχανία των ΗΠΑ αντικατοπτρίζεται αυτή τη στιγμή καλύτερα στις τιμές των μετοχών που έχουν αυξηθεί το 2022: Lockheed Martin, 37% . Northrop Grumman, αύξηση 41%. Raytheon, αύξηση 17%. και General Dynamics, άνοδο 19%.
Αμέσως μετά την έναρξη του πολέμου πριν από ένα χρόνο, οι μετοχές των κατασκευαστών όπλων στη Γερμανία, συμπεριλαμβανομένων των Rheinmetall και Hensoldt, αυξήθηκαν κατακόρυφα . Σε σύντομο χρονικό διάστημα, η Rheinmetall ανέβηκε κατά 93%. Οι αναλυτές πιστεύουν μάλιστα ότι οι πωλήσεις όπλων της Rheinmetall μπορεί να εκτιναχθούν στα 8,7 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2024. Τα καθαρά κέρδη αναμένεται να υπερδιπλασιαστούν.
Άλλες εταιρείες εξοπλισμών όπως η Leonardo από την Ιταλία, ο όμιλος Thales στη Γαλλία ή η Elbit Systems από το Ισραήλ παρουσίασαν επίσης απότομες αυξήσεις. Ο λόγος; Οι κυβερνήσεις ανακοίνωσαν ότι θα αυξήσουν κατακόρυφα τις στρατιωτικές δαπάνες λόγω του ρωσικού πολέμου στην Ουκρανία: επιπλέον 100 δισ. ευρώ στη Γερμανία, 40 έως 60 δισ. ευρώ στη Γαλλία. Σε ολόκληρη την ΕΕ, αρκετές εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ θα μπορούσαν να επενδυθούν σε νέα εξοπλιστικά προγράμματα.
Επικρατούν τα γεράκια
Ο πόλεμος της Ουκρανίας έχει ενισχύσει όμως και τα γεράκια στη Ρωσία. Εντός της κυβέρνησης Πούτιν, οι πιο σκληροπυρηνικοί, έχουν γίνει οι κινητήριες δυνάμεις πίσω από την κλιμάκωση του πολέμου. Ο Πριγκόζιν- επικεφαλής των μισθοφόρων Βάγκνερ αναλαμβάνει όλο και μεγαλύτερο ρόλο στην εξουσία. Απευθύνει μάλιστα απειλές για «σταλινική καταστολή» εναντίον επιχειρηματιών που δεν παράσχει μέχρι τώρα επαρκή υποστήριξη στην πολεμική προσπάθεια της Μόσχας.
Οι ανοιχτές επιθέσεις του Πριγκόζιν σε ανώτερους στρατιωτικούς διοικητές -ακόμη και στον υπουργό Αμυνας Σόιγκου -έχουν εγείρει ανησυχίες ακόμη και στη ρωσική γραφειοκρατία για την μετά τον Πούτιν εποχή .
Την ίδια ώρα, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ διεξάγουν έναν πόλεμο δια αντιπροσώπων κατά της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι σκληροπυρηνικοί στην Ουάσιγκτον προετοιμάζονται από καιρό για έναν πόλεμο κατά της Κίνας. Ακόμη και σε χώρες της ΕΕ όπως η Γερμανία και η Γαλλία, όπου μέχρι λίγο πριν από το ξέσπασμα του πολέμου ευνοούσαν μια λύση στη σύγκρουση στην Ουκρανία μέσω διαπραγματεύσεων, η παλίρροια έχει αλλάξει.
Η γερμανική κυβέρνηση τώρα, μετά από κάποιους δισταγμούς εκ μέρους του καγκελαρίου Όλαφ Σολτς, στέλνει άρματα μάχης Leopard II στην Ουκρανία, ενώ φωνές που ζητούν διπλωματική εκτόνωση του πολέμου περιγράφονται στη δημόσια συζήτηση ως «άνθρωποι του Πούτιν» που θέλουν να ξεπουλήσουν την Ουκρανία.
Χώρες στην Ευρώπη που μέχρι στιγμής ήταν ουδέτερες, όπως η Σουηδία και η Φινλανδία, θέλουν να γίνουν δεκτές στο ΝΑΤΟ. Και εκεί, η αντιρωσική ρητορική γίνεται όλο και πιο σκληρή, ενώ η διπλωματία θεωρείται ως υποταγή στον εισβολέα.
Όλα αυτά καθιστούν επιτακτική την εξεύρεση μια συμβιβαστικής λύσης στον πόλεμο .Γιατί δυστυχώς, δεν υπάρχει ένας ξεκάθαρος δρόμος που να οδηγεί σε μια δίκαιη ειρήνη που θα μειώσει την επιθετικότητα, με τα πυρηνικά όπλα «παρά πόδας». Είναι επιτακτικό οι Ηνωμένες Πολιτείες να κρατήσουν ανοιχτή την πόρτα για μια δέσμευση αρχών με τη Μόσχα που θα μετριάσει τον κίνδυνο του πυρηνικού Ολοκαυτώματος…
