«Μπαμπά, μπαμπά» ήταν το σύνθημα που κυριάρχησε στο τεράστιο πλήθος που υποδέχτηκε τον 77χρονο, νέο πρόεδρο της Βραζιλίας Λούλα ντα Σίλβα κατά την άφιξή του, στο προεδρικό μέγαρο Πλανάλτο στη Μπραζίλια. Εκατομμύρια άνθρωποι ,ντυμένοι στα κόκκινα, περίμεναν επί ώρες τον «πατέρα» τους ,κάτω από τον καυτό ήλιο- τον πρώην εργάτη και συνδικαλιστή, που μετά την φυλάκισή του με την κατηγορία της διαφθοράς, εξελέγη για τρίτη φορά πρόεδρος της χώρας.
«Η αγάπη νίκησε το μίσος. Ζήτω η Βραζιλία! »,είπε φανερά συγκινημένος, απευθυνόμενος στο τεράστιο πλήθος ο Λούλα μετά ην ορκωμοσία του. Υποσχέθηκε να πολεμήσει την ανισότητα που σαρώνει τη χώρα των 215 εκατομμυρίων κατοίκων. Υπενθύμισε ότι το πλουσιότερο 5% των Βραζιλιάνων συγκεντρώνει το ίδιο εισόδημα με το υπόλοιπο 95%.
Ο νέος πρόεδρος της Βραζιλίας επέμεινε σε πολλές ιδέες: Είπε ότι θα κυβερνήσει με όλους τους Βραζιλιάνους, αυτούς που τον ψήφισαν και αυτούς που δεν τον ψήφισαν. Θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή σε όσους έχουν λιγότερα, σε εκείνους που χρειάζονται το κράτος να εγγυηθεί την απλή επιβίωσή τους. Παραδέχτηκε μάλιστα ότι η νίκη του δεν ήταν ένα προσωπικό επίτευγμα, ούτε του Εργατικού Κόμματος (PT), αλλά ενός ευρύτερου μετώπου που σφυρηλάτησε ακόμη και με πρώην αντιπάλους του, όπως ο αντιπρόεδρος Τζεράλντο Αλκμίν- ένας κεντροδεξιός πολιτικός που είχε ηττηθεί από τον Λούλα στις εκλογές του 2006 και είχε ψηφίσει μάλιστα υπέρ της παραπομπής στο ειδικό δικαστήριο του σημερινού προέδρου με την κατηγορία της διαφθοράς. Αλλά τώρα είναι για τον Λούλα ο «σύντροφος Άλκμιν». Γιατί μόνο έτσι ο Λούλα ντα Σίλβα κατάφερε να νικήσει οριακά τον ακροδεξιό, τέως πρόεδρο Ζαίρ Μπολσονάρου με μόλις 1,8 μονάδες διαφορά.
Ο Λούλα υπενθύμισε στην ομιλία του ,ότι πριν από 20 χρόνια, μετά την πρώτη του νίκη στις εκλογές, είχε πει ότι αποστολή της ζωής του ήταν να τρώει κάθε Βραζιλιάνος τρία γεύματα την ημέρα. «Το ότι πρέπει τώρα να επαναλάβω αυτή τη δέσμευση σήμερα μπροστά στην αύξηση της εξαθλίωσης και της πείνας, την οποία είχαμε ξεπεράσει, είναι το πιο σοβαρό σύμπτωμα της καταστροφής των τελευταίων ετών». Προτεραιότητά του τώρα, είπε, θα είναι να σώσει 33 εκατομμύρια Βραζιλιάνους από την πείνα και 100 εκατομμύρια –το 50% του πληθυσμού- από τη φτώχεια. «Καθώς είμαστε ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας τροφίμων στον κόσμο και ο πρώτος σε ζωικές πρωτεϊνες, έχουμε καθήκον να εγγυηθούμε το βραζιλιάνικο πρωινό, μεσημεριανό και βραδινό γεύμα κάθε μέρα», είπε ο Λούλα.
Τα πρώτα διατάγματα
Μετά την τελετή ορκωμοσίας, ο Λούλα υπέγραψε τα πρώτα διατάγματα με τα πρώτα μέτρα: Ξεκίνησε με την καταβολή μηνιαίας βοήθειας 600 ρεάλ για 21 εκατομμύρια φτωχούς Βραζιλιάνους. Υπέγραψε επίσης αποφάσεις για τον περιορισμό στις πωλήσεις όπλων, την καταπολέμηση της αποψίλωσης των δασών του Αμαζονίου, αλλά και την άρση του απορρήτου ,που είχε επιβάλει ο Μπολσονάρου σε μια σειρά επίσημα θέματα για να μην υπάρχει διαφάνεια.
Ο Λούλα υποσχέθηκε να είναι ο πρόεδρος όλων των Βραζιλιάνων, αλλά η χώρα είναι μοιρασμένη στα δύο , όπως έδειξαν και οι εκλογές. Το μεγάλο πρόβλημα για τον νέο πρόεδρο είναι ότι μπορεί να επέστρεψε στην εξουσία, αλλά ο κόσμος για τον οποίο πάλεψε κάποτε, δεν υπάρχει πια. Επιπλέον, το Εθνικό Κογκρέσο ηγείται από τον συνασπισμό της αντιπολίτευσης και 17 από τις 27 πολιτείες της χώρας έχουν «Μπολσοναριστές» κυβερνήτες. Με απλά λόγια, ο 77χρονος Λούλα σήμερα, έχει να αντιμετωπίσει μια πολύ διαφορετική κατάσταση από τον 58χρονο Λούλα, όταν δηλαδή εξελέγη για πρώτη φορά πρόεδρος το 2003. Το παγκόσμιο γεωπολιτικό σκηνικό δεν είναι πλέον ίδιο με αυτό των αρχών της δεκαετίας του 2000: η οικονομία δεν δείχνει σημάδια επανεκκίνησης, η κλιματική κρίση γίνεται όλο και πιο σοβαρή και οι μεγάλες δυνάμεις και οι σύμμαχοί τους διχάζονται για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Στο εσωτερικό, ο Λούλα, οι ετήσιες αποδοχές του οποίου θα είναι 56.000 δολ, θα επιχειρήσει λοιπόν να συμφιλιώσει μια χώρα πολιτικά διχασμένη, εστιάζοντας στην οικονομική ανάπτυξη, τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και την προστασία του περιβάλλοντος. Στο εξωτερικό, τόνισε, πώς θα εργαστεί για την περιφερειακή ολοκλήρωση της Λατινικής Αμερικής, την ενίσχυση του μπλοκ των BRICS και για ένα δικαιότερο διεθνές εμπόριο με τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα
Το σχέδιο της κυβέρνησης Λούλα είναι να «δημιουργήσει πλούτο χωρίς να καταστρέψει το περιβάλλον και να διευρύνει τις ανισότητες» φέρνοντας τη «Βραζιλία ξανά στις καρδιές των διεθνών επενδυτών». Για να γίνει αυτό, χρειάζονται γρήγορα, κεφάλαια και επενδύσεις από το εξωτερικό. Η παγκόσμια οικονομία δεν εμφανίζεται όμως σε θέση να ευνοήσει τον Λούλα και την κυβέρνησή του. Η κρίση στην Ουκρανία έχει μεν ανεβάσει τις τιμές των πρώτων υλών που εξάγει η Βραζιλία, αλλά το φάσμα της ύφεσης δρα ανασταλτικά. Ο Λούλα δύσκολα θα βρει τα έσοδα που το επέτρεψαν να δημιουργήσει το πρόγραμμα «Bolsa Familia» στις αρχές της δεκαετίας του 2000, με την τεχνική και οικονομική υποστήριξη από την Παγκόσμια Τράπεζα, καλύπτοντας 13 εκατομμύρια οικογένειες, περισσότερα από 50 εκατομμύρια άτομα, με χαμηλό εισόδημα.
Επομένως, η Βραζιλία το 2023 αναζητά την υποστήριξη των μεγάλων παγκόσμιων παικτών. Οι αγαπημένοι σύμμαχοι του Λούλα είναι οι BRICS, ειδικά η Ινδία και η Κίνα με τις οποίες η Βραζιλία αναμένεται να ενισχύσει τις εμπορικές σχέσεις. Αλλά στην άλλη πλευρά, η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν έδειξε αμέσως εγγύτητα με τον Λούλα, με τον οποίο μοιράζεται τις πολιτικές για «το κλίμα, την επισιτιστική ασφάλεια, την ένταξη και τη δημοκρατία», όπως είχε πει ο Αμερικανός πρόεδρος.
Η ιδέα του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν είναι να αντιμετωπίσουν την κινεζική επιρροή στη Νότια Αμερική. Η Κίνα έχει στο πλευρό της 20 χρόνια επενδύσεων, δανείων και διπλωματικών σχέσεων με τις περισσότερες χώρες της ηπείρου, χάρη στις οποίες έχει διεισδύσει στις τοπικές οικονομίες.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Λούλα θα περιμένει τις οικονομικές προτάσεις και των δύο. Από τη μία πλευρά, μια συμφωνία Λούλα-Μπάιντεν είναι απίθανο να αλλάξει τις θεμελιώδεις σχέσεις μεταξύ της βραζιλιάνικης και της κινεζικής οικονομίας. Στην πραγματικότητα, ούτε καν η εχθρότητα της κυβέρνησης Μπολσονάρο προς το Πεκίνο μπόρεσε να κάνει πολλά. Από την άλλη πλευρά, εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν εμπλακούν στη Βραζιλία με επενδύσεις που να οδηγούν σε οικονομική ανάπτυξη (πέρα από την προστασία του περιβάλλοντος και της δημοκρατίας), η Κίνα θα έχει ελεύθερα τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσει τις μεταρρυθμίσεις που χρειάζεται απεγνωσμένα ο Λούλα.
«ΟΠΕΚ τροπικών δασών»
Στο παιχνίδι για τις σχέσεις με την κυβέρνηση Λούλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να έχουν ένα πλεονέκτημα έναντι της Κίνας: Το ενδιαφέρον για την προστασία του περιβάλλοντος. «Η Βραζιλία είναι έτοιμη να αναλάβει ξανά το προβάδισμα στον αγώνα κατά της κλιματικής κρίσης, προστατεύοντας όλα τα οικοσυστήματα, ειδικά το δάσος του Αμαζονίου», υποσχέθηκε ο Λούλα. Ο στόχος είναι να μηδενιστεί η αποψίλωση των δασών στη Βραζιλία και για να γίνει αυτό, ο Λούλα θέλει να δημιουργήσει έναν «ΟΠΕΚ τροπικών δασών» μαζί με το Κονγκό και την Ινδονησία.
Σε περιβαλλοντικά θέματα, ο κύριος σύμμαχος της Βραζιλίας θα είναι η Ευρώπη. Η Νορβηγία και η Γερμανία έχουν ήδη κινηθεί για να στείλουν κεφάλαια δισεκατομμυρίων δολαρίων για την προστασία του Αμαζονίου, τα οποία είχαν ανασταλεί λόγω των «πονηρών» πολιτικών του Μπολσονάρου.
Το σίγουρο είναι ότι η εξωτερική πολιτική της Βραζιλίας του Λούλα θα δυσκολευτεί να πάει προς τις κατευθύνσεις που φαντάζεται ο νεος πρόεδρος. Ο κόσμος όπου οι BRICS ήταν ισχυρές αναδυόμενες οικονομίες και όπου τα εμπορεύματα κυριαρχούσαν στις αγορές έχει αλλάξει. Το ελεγχόμενο από την αντιπολίτευση Εθνικό Κογκρέσο θα αναγκάσει τον Λούλα να κυβερνήσει με συμβιβασμούς
Η «κόκκινη» Λατινική Αμερική
Η πολιτική κατάσταση στην Λατινική Αμερική «χαμογελά» πάντως στον Λούλα: Για πρώτη φορά, στις πέντε κύριες οικονομίες του αμερικανικού «κώνου», ηγούνται αριστερές κυβερνήσεις. Ο Λούλα υποσχέθηκε να πραγματοποιήσει την περιφερειακή ολοκλήρωση, μέσω οργανισμών όπως η Mercosur για το ελεύθερο εμπόριο και η CELAC. Σε αυτό το σενάριο, η Βραζιλία, από οικονομική και δημογραφική φύση, είναι υποψήφια για να είναι ο ηγέτης της περιοχής, όπως ήταν την πρώτη θητεία του Λούλα.
Ο νέος πρόεδρος της Βραζιλίας θα προσπαθήσει να οδηγήσει την ήπειρο με ένα μοντέλο ρεαλιστικής σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής στην οικονομία, προσπαθώντας να βασιστεί στις μεταρρυθμίσεις για την ανάπτυξη και όχι στην ιδεολογία.
