Μέχρι τώρα οι περισσότεροι Ουκρανοί γιόρταζαν τα Χριστούγεννα στις 7 Ιανουαρίου. Όμως ο πόλεμος άλλαξε τα πάντα.
Φέτος, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί στην Ουκρανία μπορούν να επιλέξουν να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα είτε στις 25 Δεκεμβρίου, στις 7 Ιανουαρίου ως συνήθως ή και τις δύο ημέρες.
Οι εκπρόσωποι της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας στη σύνοδό τους στις 18 Οκτωβρίου αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν τις χριστουγεννιάτικες λειτουργίες στις 25 Δεκεμβρίου. Για να γίνει αυτό, τα μέλη των αντίστοιχων εκκλησιών πρέπει μόνο να γνωστοποιήσουν την επιθυμία τους στην ηγεσία της εκκλησίας. Την ημέρα αυτή αναστέλλεται και η νηστεία των έξι εβδομάδων, η οποία σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο διαρκεί από τις 28 Νοεμβρίου έως τις 6 Ιανουαρίου.
Ωστόσο, οι συζητήσεις για τον εορτασμό των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου έχουν ξεκινήσει εδώ και καιρό στην Ουκρανία . Σύμφωνα με δημοσκόπηση το 2021, το 26% τάχθηκε υπέρ του εορτασμού των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου, ενώ το 58% ήταν αντίθετο. Το 15% δεν εξέφρασε γνώμη.
Από την άλλη πλευρά, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, η οποία για δεκαετίες ήταν μέρος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, γιορτάζει ακόμα τη γέννηση του Χριστού στις 7 Ιανουαρίου.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ως αποτέλεσμα της ανεξαρτησίας της χώρας, το τοπίο της ορθόδοξης εκκλησίας στην Ουκρανία αναδιοργανώθηκε. Εκτός από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Μόσχας, η οποία έχει εκτεταμένη αυτονομία αλλά αισθάνεται στενά συνδεδεμένη με την εκκλησιαστική ηγεσία στη Ρωσία, εμφανίστηκαν η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου και η Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία. Το σημείο διαμάχης μεταξύ αυτών των εκκλησιών ήταν και παραμένει η θέση για το ουκρανικό κράτος και την ανεξαρτησία του.
Με την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 από τη Μόσχα και το ξέσπασμα του πολέμου στην ανατολική Ουκρανία, το θέμα αυτό απέκτησε πολιτική επικαιρότητα. Στα τέλη του 2018, η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Κιέβου και η Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία συγχωνεύτηκαν για να σχηματίσουν την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Δύο μήνες νωρίτερα, ο οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος είχε αναγνωρίσει τη νέα εκκλησία ως αυτοκέφαλη. Μέχρι στιγμής, μόνο 4 από τις 14 κρατικές εκκλησίες έχουν ακολουθήσει αυτό το βήμα-όχι φυσικά η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Η θρησκευτική διάσταση του πολέμου
Πώς επηρεάζει ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας την ορθόδοξη θρησκευτική ζωή; Λίγο μετά το ξέσπασμα του πολέμου, η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Μόσχας άρχισε να απομακρύνεται από τη Μόσχα. Ο επικεφαλής της, Μητροπολίτης Ονούφριος , απαίτησε τον άμεσο τερματισμό του αδελφοκτόνου πολέμου μεταξύ του ουκρανικού και του ρωσικού λαού. Αυτός ο πόλεμος δεν μπορεί να δικαιολογηθεί ούτε ενώπιον του Θεού ούτε του ανθρώπου. Η εκκλησία του υπερασπίζεται την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας. Μετά από ένα συμβούλιο, στις 27 Μαΐου 2022, δήλωσε την «πλήρη αυτονομία και ανεξαρτησία» της από τη Ρωσία. Η προσθήκη «Πατριαρχείο Μόσχας» αφαιρέθηκε από το όνομα και το καταστατικό προσαρμόστηκε ανάλογα. Όμως ο σκεπτικισμός πολλών Ουκρανών παραμένει.
Ο πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος έχει γίνει φιγούρα μίσους στην Ουκρανία. Ο 76χρονος Κύριλλος και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν συνεργάζονται πλήρως. Οι Ρώσοι στρατιώτες έχουν μάλιστα την ευλογία του Κύριλλου για την εκστρατεία στην Ουκρανία, έναν «μεταφυσικό αγώνα ενάντια στο κακό». Σε ένα κήρυγμα ο Κύριλλος είπε μάλιστα ότι η Ρωσία δεν επιτέθηκε ποτέ σε κανέναν, παρά μόνο αμύνθηκε.
Εδώ και αρκετές εβδομάδες, το ουκρανικό κράτος, ιδιαίτερα η εγχώρια μυστική υπηρεσία SBU,έκαναν έρευνες σε πολλές εκκλησίες και μοναστήρια και βρέθηκαν στοιχεία για φιλορωσική προπαγάνδα και συνεργασία με τον «επιτιθέμενο». Μερικοί κληρικοί συνελήφθησαν, απομακρύνθηκαν από τα καθήκοντά τους ή επιβλήθηκαν κυρώσεις. Στις αρχές Δεκεμβρίου, ένας ιερέας καταδικάστηκε σε 12 χρόνια φυλάκιση επειδή φέρεται να μετέφερε πληροφορίες για τον ουκρανικό στρατό στη Ρωσία.
Ο ρόλος του Ζελένσκι
Μετά την ανάληψη των προεδρικών καθηκόντων του τον Μάιο του 2019, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αρχικά δεν ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για θρησκευτικά ζητήματα. Τώρα όμως δήλωσε ότι η εκκλησιαστική υπόθεση είναι κορυφαία προτεραιότητα και ζητά σκληρά μέτρα κατά των εκκλησιών που υποτίθεται ότι βρίσκονται πολύ κοντά στη Ρωσία.
Το ουκρανικό κοινοβούλιο πρόκειται να εξετάσει ένα νομοσχέδιο που απαγορεύει στις θρησκευτικές οργανώσεις να συνδέονται με κέντρα επιρροής στη Ρωσική Ομοσπονδία. Εκτός από το γεγονός ότι αυτό θα μπορούσε να βαθύνει περαιτέρω τον διχασμό στην κοινωνία, η Ουκρανία θα ερχόταν επίσης σε σύγκρουση με την αρχή της θρησκευτικής ελευθερίας, και συγκεκριμένα το άρθρο 10 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.
