Δρ. Βασίλειος Κατσικιώτης*
Η ημερομηνία τής 8ης Νοεμβρίου 2022 δεν προμήνυε ποτέ ότι θα σηματοδοτούσε κάτι περισσότερο από ένα περιορισμένης εμβέλειας πολιτικό γεγονός αυτό δηλαδή των ενδιάμεσων εκλογών για την Βουλή των Αντιπροσώπων και την ανανέωση του ⅓ των μελών της Αμερικανικής Γερουσίας. Παραδοσιακά οι εκλογές αυτές λειτουργούν ως αξιολόγηση των επιλογών και της πορείας τής Αμερικανικής οικονομίας με κύριο αποδέκτη τον ένοικο του Λευκού Οίκου και το πολιτικό κόμμα από το οποίο προέρχεται. Το δε αποτέλεσμά τους εκλαμβάνεται ως ευκαιρία διορθωτικών κινήσεων και ιεράρχησης προτεραιοτήτων με ορίζοντα τις επόμενες προεδρικές εκλογές.
Δυστυχώς στην εκλογική αναμέτρηση τής ερχόμενης Τρίτης έχουν αποδοθεί χαρακτηριστικά που ελάχιστα προσεγγίζουν τον χαρακτήρα της ψήφου του μέσου Αμερικανού ψηφοφόρου. Επιγραμματικά και μόνο σταχυολογώ μερικές μόνο (ατυχείς) αναφορές στους κατά φαντασία λόγους τούς οποίους αρκετοί αναλυτές (του πληκτρολογίου) επικαλούνται σε μια προσπάθεια να προσαρμόσουν την δική τους ατζέντα για να ερμηνεύσουν το αποτέλεσμα των εκλογών της 8ης Νοεμβρίου:
- Δημοψήφισμα για την εγκυρότητα του αποτελέσματος των προεδρικών εκλογών της 3ης Νοεμβρίου 2020
- Δημοψήφισμα για την επίθεση-κατάληψη του Κογκρέσου την 6η Ιανουαρίου 2021
- Δημοψήφισμα για την επάνοδο του Ντόναλντ Τραμπ ως προεδρικού υποψηφίου το 2024
- Δημοψήφισμα για την στήριξη της Ουκρανίας από τον Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν στην βάναυση και αποτρόπαιη επίθεση Πούτιν και την συνεχιζόμενη παράνομη εισβολή και κατοχή ενός μεγάλου τμήματος τής Ουκρανίας
- Επαναφορά της Αμερικανικής πολιτικής των “ίσων αποστάσεων” στα θέματα θαλασσίων ζωνών στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Η Αμερικανική οικονομία αφού κάλυψε σχετικά γρήγορα τις απώλειες της οικονομικής ύφεσης – αποτέλεσμα των παρατεταμένων lockdown και της κατάρρευσης της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας – ανέκτησε θετικούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης μέσω ενός επιθετικού συνδυασμού τόνωσης της ζήτησης και στήριξης τής αγοραστικής δύναμης των πολιτών με πρωτοφανή μέτρα μηδενικών επιτοκίων, επιδοτήσεων απώλειας εισοδήματος διευκολύνσεων στέγης και εξυπηρέτησης στεγαστικών δανείων αλλά κυρίως μέσω της στήριξης μικρομεσαίων αλλά και μεγάλων επιχειρήσεων πού επλήγησαν δυσανάλογα από τις συνέπειες της πανδημίας (εστίαση, αερομεταφορές, κρουαζιέρα, κλπ).
Η πολιτική αυτή με το αδιαμφισβήτητα θετικό κοινωνικό πρόσημο στήριξης του εισοδήματος των πλέον ευάλωτων κοινωνικών ομάδων είχε αναπόφευκτα αρνητική επίδραση στον Αμερικανικό προϋπολογισμό (Ομοσπονδιακό και Πολιτειακό) και φυσικά στο Δημόσιο Χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, η εξυπηρέτηση του οποίου βασίστηκε περισσότερο στην συνέχιση της συγκυριακής πολιτικής μηδενικών επιτοκίων παρά στην ταχεία θεραπεία των αρνητικών συνεπειών από την κατάρρευση της εφοδιαστικής αλυσίδας και της αυξανόμενης πίεσης στο κόστος εργασίας.
Με την εκ του μακρόθεν εργασία να εκλαμβάνεται ως το νέο στάνταρ στις εργασιακές σχέσεις και να αποκτά στοιχεία νομιμότητας και μονιμότητας, η πίεση στο κόστος εργασίας για συγκεκριμένες δεξιότητες προσέλαβε χαρακτήρα επιβίωσης για πολλές επιχειρήσεις και συνέβαλε στην αλματώδη άνοδο του πληθωρισμού στην περίοδο μετά τον Σεπτέμβριο 2021.
Δυστυχώς η ανάγνωση της νέας αυτής πραγματικότητας από την Federal Reserve υπήρξε αφενός άστοχη (εκτίμησε ως πρόσκαιρη και μεταβατική την άνοδο του πληθωρισμού ) αφ ετέρου καθυστερημένη. Οι συνέπειες του συνδυασμού των γεγονότων αυτών στην αγοραστική δύναμη των Αμερικανών υπήρξαν άμεσες και σχεδόν δραματικές.
- Εκτίναξη του κόστους διαβίωσης – καλάθι νοικοκυράς κατά 20+%
- Εκτίναξη κόστους μετακίνησης, καυσίμων, θέρμανσης κατά 20+%
- Αύξηση επιτοκίων στεγαστικών δανείων στο 7%-8%
- Απομείωση επενδυτικών χαρτοφυλακίων Συντάξεων κατά 20%-30%
- Ως αποτέλεσμα του απαγορευτικού κόστους των δανείων πρώτης κατοικίας έχουμε εκτόξευση των ενοικίων κατά 25%-40% ανάλογα με την απόσταση από τον τόπο εργασίας.
- Και όλα αυτά σε καθεστώς πλήρους απασχόλησης με την επίσημα καταγεγραμμένη ανεργία (3.7%) σε ποσοστά πολύ κοντά στα χαμηλότερα των τελευταίων δεκαετιών.
Το τοπίο μετά τις Ενδιάμεσες Αμερικανικές Εκλογές
Την στιγμή πού γράφεται το άρθρο αυτό, οι δημοσκοπήσεις συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι οι Δημοκρατικοί θα απωλέσουν τον έλεγχο του Κογκρέσου, δηλαδή της Βουλής των Αντιπροσώπων. Αυτό θα σημάνει και το τέλος της προώθησης κοινωνικών μεταρρυθμίσεων που στερούνται ευρύτερης πολιτικής συναίνεσης. Η έμφαση εδώ βρίσκεται στον χαρακτηρισμό ¨ευρύτερης πολιτικής συναίνεσης”. Γιατί είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι παρά τα πολλά και αυξανόμενα περιστατικά ακραίας πολιτικής πόλωσης, οι Ηνωμένες Πολιτείες λειτουργούν με ένα σύστημα διακυβέρνησης θεσμικά στηριγμένο σε διακριτές αρμοδιότητες και στον διαμερισμό Εκτελεστικής, Νομοθετικής και Δικαστικής εξουσίας. Στην βάση αυτών των διακριτών αρμοδιοτήτων πάντα αναζητούνται συναινετικές διαδικασίες που υπερβαίνουν τίς κομματικές γραμμές ανάμεσα σέ Δημοκρατικούς και Ρεπουμπλικάνους.
Ένα τέτοιο πεδίο θεσμικής σύγκλισης μεταξύ των δύο πολιτικών κομμάτων είναι η Γερουσία για την οποία οι πιθανότητα να παραμείνει υπό τον έλεγχο των Δημοκρατικών είναι αρκετά μεγαλύτερη από αυτή που διατηρούν οι Δημοκρατικοί για τον έλεγχο της Βουλής των Αντιπροσώπων. Ανεξάρτητα πάντως από το πώς ακριβώς θα καταγραφεί το τελικό αποτέλεσμα για τα δύο νομοθετικά σώματα, δύο είναι τα γεγονότα που με βεβαιότητα μπορεί να ισχυρισθεί κανείς ότι εξασφαλίζουν την συνέχεια στην Αμερικανική πολιτική μέχρι τις επόμενες Προεδρικές εκλογές της 5η Νοεμβρίου 2024.
Το πρώτο είναι η συνέχιση και ενίσχυση της Αμερικανικής υποστήριξης προς την δοκιμαζόμενη και αμυνόμενη Ουκρανία προκειμένου να κατοχυρώσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα που τόσο βάναυσα επιχείρησε να ανατρέψει ο Πρόεδρος Πούτιν με την εισβολή και κατοχή μεγάλου μέρους τής επικράτειάς της.
Το δεύτερο, και αυτό αφορά άμεσα την χώρα μας, έχει σχέση με την ενίσχυση τής ενεργειακής αυτονομίας τής Ευρώπης και τής απαγκίστρωσής της από το Ρωσικό Πετρέλαιο και Φυσικό Αέριο. Η ευρεία πολιτική συναίνεση που καταγράφεται στις ΗΠΑ προς την κατεύθυνση αυτή αφορά άμεσα την Ελλάδα.
Κατά συνέπεια, είναι επιτακτικό να οικοδομηθεί και από την πλευρά τής Ελλάδος μια αντίστοιχη πολιτική συναίνεση πάνω στην οποία θα θεμελιωθεί μία ισότιμη και ευρεία ατζέντα θεμάτων που θα περιλαμβάνει το συνολικό πλέγμα αμοιβαίων συνεργασιών τόσο στο πλαίσιο του στρατηγικού διαλόγου – ασφάλεια, άμυνα, διπλωματικές σχέσεις, διαχείριση κρίσεων και συνεργασίες στην ευρύτερη περιοχή μας αλλά και αλλού – όσο και σε ζητήματα επενδύσεων, υποδομών, φυσικών πόρων, συμπαραγωγών και συνεργασιών ανάπτυξης αμυντικών και εμπορικών συστημάτων έρευνας και τεχνολογίας, κυβερνοασφάλεια, ασφάλεια ενεργειακών υποδομών-μεταφορών, εκπαίδευση, πολιτισμός, διατροφή, κ.α.
Το νέο διεθνές περιβάλλον που προέκυψε από την προέλαση της πανδημίας και των συνεπειών που αυτή δημιούργησε στην παγκόσμια οικονομία επιβαρύνθηκε από την αδικαιολόγητη επέμβαση του Προέδρου Πούτιν στην Ουκρανία και την συνδεδεμένη με αυτή παγκόσμια ενεργειακή κρίση ως αποτέλεσμα μιας μυωπικής εξάρτησης της Ευρώπης από το “φθηνό” -για προφανείς λόγους – Ρωσικό φυσικό αέριο την στιγμή που άλλες πηγές ενέργειας – Ιράν, Βενεζουέλα, ΑΠΕ – για διαφορετικούς λόγους η κάθε μία βρίσκεται εκτός ενός αξιόπιστου δικτύου υποστήριξης ενεργειακών αποθεμάτων.
Επιπλέον η προσκόλληση της Αμερικανικής FED σε ιδεοληπτικές θεωρίες περί προσωρινού, μεταβατικού πληθωρισμού, θεωρήσεις πού ουδέποτε επιβεβαιώθηκαν, δημιούργησε συνθήκες ραγδαίας αύξησης του κόστους του χρήματος (επιτόκια) και μιας ανεξέλεγκτης ανόδου τόσο του πληθωρισμού όσο και του δολαρίου στις παγκόσμιες αγορές συναλλάγματος με γνωστές αλλά και αναμενόμενα οδυνηρές συνέπειες στην λειτουργία των αγορών.
Πολύ απλά οι Δημοκρατικοί βρίσκονται στην θέση του οδηγού και σε αυτές τίς ενδιάμεσες εκλογές είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν το πρόστιμο κάθε είδους στραβο-τιμονιάς.
* O Δρ. Βασίλειος Κατσικιώτης είναι Καθηγητής Εταιρικής Τραπεζικής και Στρατηγικής στο Stevens Institute of Technology, School of Business – [email protected] και Πρόεδρος της εταιρείας επενδυτικών συμβούλων Windjammer Way Advisors – [email protected]
