Τηλεφωνική επικοινωνία, με επίκεντρο τη συμφωνία για τα σιτηρά, είχαν την Παρασκευή ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Ρώσος ομόλογός του Βλαντίμιρ Πούτιν.
Κατά την επικοινωνία τους συμφώνησαν ότι τα σιτηρά που αποστέλλονται στο πλαίσιο της συμφωνίας για την διακίνηση σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας θα πρέπει να πηγαίνουν δωρεάν στις φτωχές αφρικανικές χώρες.
Υπενθυμίζεται ότι μετά από μία σύντομη αποχώρηση της Μόσχας από τη συμφωνία για τα σιτηρά, επανέλαβε την Τετάρτη τη συμμετοχή της. Η κίνηση αυτή του Πούτιν θεωρήθηκε αναδίπλωση, αλλά και σημάδι λογικής-προσαρμοστικής σκέψης σε ένα ρίσκο που πήρε χωρίς να επιτύχει τελικά τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Στο μεταξύ σημαντική φαίνεται πως ήταν η ανάμειξη του Τούρκου προέδρου, ο οποίος έχει διαδραματίσει από την πρώτη στιγμή έντονη δραστηριότητα στις συζητήσεις που αφορούν την Ουκρανία, είτε ως διαμεσολαβητής στην πρώτη φάση του πολέμου είτε ως οραματιστής και εγγυητής της συμφωνίας για τα σιτηρά (μαζί με τον ΟΗΕ).
Η επιστροφή του Πούτιν στη συμφωνία για τα σιτηρά «δείχνει πώς μια καταστροφική εξωτερική πολιτική έχει δώσει τεράστια δύναμη σε λίγους εναπομείναντες εταίρους της Ρωσίας», σχολιάζει ο αναλυτής Alexander Gabuev του Carnegie Endowment for International Peace.
«Όταν αποχώρησε από τη συμφωνία για τα σιτηρά, ο Πούτιν ήλπιζε να ασκήσει μεγαλύτερη πίεση στη Δύση. Η άσκηση πίεσης από χώρες όπως η Τουρκία ήταν προβλέψιμη, και αυτή τη φορά λειτούργησε πιο γρήγορα από ό,τι περίμεναν πολλοί», συνεχίζει αναφέροντας πως αξίζει να αναλυθεί ο τρόπος με τον οποίο μιλάει ο Πούτιν για τον ρόλο του Ερντογάν στην απόφασή του να επιστρέψει στη συμφωνία.
«Δεν θα εμποδίσουμε τις αποστολές σιτηρών από την Ουκρανία προς την Τουρκία με κανέναν τρόπο στο μέλλον, λαμβάνοντας υπόψη το ουδέτερο καθεστώς της Τουρκίας στη σύγκρουση, τις δυνατότητες της βιομηχανίας επεξεργασίας σιτηρών και τις προσπάθειες του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τη διασφάλιση των συμφερόντων των φτωχότερων οικονομιών», ανέφερε ο Πούτιν κατά τη συνάντηση της 2ας Νοεμβρίου με τα μόνιμα μέλη του ρωσικού συμβουλίου ασφαλείας.
«Είναι σπάνιο να ακούς τον Πούτιν να μιλάει με αυτό τον τρόπο», σχολιάζει ο αναλυτής προσθέτοντας πως είναι γνωστό ότι η Τουρκία δεν ήταν ο μόνος παίκτης που άσκησε πίεση στη Ρωσία για την επανέναρξη της εφαρμογής της συμφωνίας. Ωστόσο, σημειώνει, ο Ερντογάν φαίνεται πως «έπαιξε καθοριστικό ρόλο».
Επιχειρώντας να εξηγήσει γιατί έχει τόση δύναμη ο Τούρκος πρόεδρος, ο Gabuev αναφέρει:
- Η προφανής απάντηση είναι ότι ο καταστροφικός πόλεμος του Πούτιν άφησε τη Ρωσία με πολύ λίγους εταίρους και αυτοί οι εταίροι έχουν πολύ μεγαλύτερο πλεονέκτημα στο Κρεμλίνο από ό,τι προηγουμένως. Η Μόσχα βασίζεται σε δεσμούς με επιλεγμένες χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία, το Ιράν πολύ περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν.
- Οι εμπορικοί δεσμοί των δύο χωρών. Οι εξαγωγές της Τουρκίας στη Ρωσία αυξήθηκαν κατά 113%, γεγονός που καθιστά την Τουρκία το πιο σημαντικό κανάλι για «παράλληλες εισαγωγές» (parallel imports).
- Ο ρόλος της Τουρκίας ως χρηματοοικονομικός κόμβος για εταιρείες και ιδιώτες που επηρεάζονται από τις κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας.
- Ο κόμβος φυσικού αερίου που σχεδιάζουν να ιδρύσουν ο Πούτιν και ο Ερντογάν.
- Υπάρχουν περιφερειακές συγκρούσεις στις οποίες η Μόσχα φαίνεται να εξυπηρετεί όλο και περισσότερο τα συμφέροντα της Άγκυρας και των εταίρων της.
Παρόλα αυτά, ο Gabuev σημειώνει πως η συμφωνία για τα σιτηρά δεν είναι ακόμα «ασφαλής». «Το Κρεμλίνο εφαρμόζει εργαλεία πίεσης που έχει στη διάθεσή του τώρα, όπως τον πυρηνικό εκβιασμό, τις επιθέσεις σε ενεργειακές υποδομές της Ουκρανίας, τον ενεργειακό πόλεμο κλπ». Η κατάσταση στο πεδίο των συγκρούσεων δεν υποδεικνύει ακόμα ότι απαιτείται η χρήση όλων τους. Ωστόσο, τονίζει ο αναλυτές, τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν, και μάλιστα πολύ γρήγορα.
Μπορεί να ασκηθεί πίεση για το τέλος του πολέμου;
Ορισμένες χώρες επομένως έχουν αποκτήσει το πλεονέκτημα στο τραπέζι του Πούτιν. Τι θα μπορούσαν να κάνουν για να ασκήσουν πίεση στον Ρώσο πρόεδρο προκειμένου, αν όχι να εγκαταλείψει εντελώς τον πόλεμο, τουλάχιστον να σταματήσει να αυξάνει την πιθανότητα κλιμάκωσης Η θλιβερή αλήθεια είναι ότι οι περιορισμένες επιτυχίες όπως η αναβίωση της συμφωνίας για τα σιτηρά δεν είναι διδακτικές. Ο Gabuev κρατάει μικρό καλάθι:
Η Τουρκία, η Κίνα, η Ινδία και οι άλλες χώρες έχουν πολύ διαφορετικά, και μερικές φορές ανταγωνιστικά συμφέροντα όσον αφορά τη Ρωσία και τον πόλεμό της. Το πλεονέκτημα που έχουν ξεχωριστά αυτές οι χώρες στον Πούτιν δεν είναι οργανωμένο σε μια ενιαία εργαλειοθήκη που εξυπηρετεί έναν μόνο στρατηγικό σκοπό.
«Οι χώρες μπορούν επιδέξια να παίρνουν αυτό που θέλουν κάθε φορά από τον Πούτιν, για παράδειγμα επιστροφή στη συμφωνία σιτηρών η Τουρκία, ή φθηνότερη ενέργεια η Κίνα και η Ινδία, αλλά δεν μπορούν να συνεργαστούν για την επιδίωξη ενός ευρύτερου στόχου όπου δεν βλέπουν στενό ενδιαφέρον», καταλήγει υποστηρίζοντας πως αυτόν το διπλωματικό συντονισμό μεταξύ πολλών και διαφορετικών χωρών θα είχαν την δύναμη να τον καταφέρουν μόνο οι ΗΠΑ, οι οποίες ωστόσο δεν διατηρούν καλές σχέσεις με ορισμένες από αυτές τις χώρες.
naftemporiki.gr
