Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, η συμμετοχή της Τσετσενίας στις συγκρούσεις ήταν αξιοσημείωτη και ο Τσετσένος ηγέτης Ραμζάν Καντίροφ έχει αναδειχθεί ως ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του.
Παρόλο που οι Ρώσοι διοικητές αποφεύγουν τα φώτα της δημοσιότητας και οι τακτικοί στρατιώτες απαγορεύεται να χρησιμοποιούν smartphone, ο Καντίροφ δημοσιεύει βίντεο, ηχητικά μηνύματα και σχόλια στον λογαριασμό του στο Telegram, ο οποίος έχει περισσότερους από 3 εκατομμύρια ακόλουθους. Ο Καντίροφ έχει καυχηθεί για την ανδρεία των Τσετσένων μαχητών, έχει κάνει έκκληση για τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων κατά της Ουκρανίας και πρόσφατα δημοσίευσε βίντεο λαμβάνοντας το «βραβείο» του προσώπου με τις περισσότερες (15 στον αριθμό) κυρώσεις σε βάρος του παγκοσμίως.
«Επιφανειακά, ο Καντίροφ στέλνει το μήνυμα ότι η Τσετσενία, που κάποτε αντιστάθηκε σθεναρά στη Ρωσία και πλήρωσε ακριβά την προσπάθειά της να αποσχιστεί τη δεκαετία του 1990, είναι πλέον η πιο πιστή της. Αλλά θα ήταν λάθος να δούμε τις δημόσιες επιδείξεις πίστης του Καντίροφ ως ένδειξη της επιτυχούς ειρήνευσης της Τσετσενίας από τη Ρωσία, σχολιάζει ο Lucian Kim του Foreign Policy.
«Στην πραγματικότητα, ο σημαντικός ρόλος που διαδραμάτισε ο Καντίροφ υπογραμμίζει μονάχα την ευθραυστότητα της ομοσπονδίας της Ρωσίας», εκτιμάει σημειώνοντας ότι η Τσετσενία, όπως και οι περισσότερες από τις 80 περιφέρειες της Ρωσίας, εξαρτάται από το Κρεμλίνο για την αναδιανομή των εσόδων από πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Πώς επηρεάζει ο πόλεμος την Ρωσία στο εσωτερικό της
«Ο Καντίροφ είναι υποτελής του Πούτιν προσωπικά, όχι της Ρωσίας», σύμφωνα με τον Nikolai Petrov από το Chatham House. Αλλά όσο περισσότερο εργατικό δυναμικό και χρήματα ξοδεύει ο Πούτιν για τον πόλεμο στην Ουκρανία, τόσο πιο χαλαρός γίνεται ο έλεγχός του στις μακρινές επαρχίες της Ρωσίας. Εάν το σχέδιο οικοδόμησης αυτοκρατορίας του Πούτιν αποτύχει, η Τσετσενία – μια μικροσκοπική περιοχή που αντιπροσωπεύει το 1% του πληθυσμού της Ρωσίας – θα μπορούσε και πάλι να γίνει πηγή αστάθειας για το ρωσικό κράτος, εκτιμάει.
Στο μεταξύ, όσον αφορά τις επιχειρήσεις στην Ουκρανία, το Κρεμλίνο έχει βασιστεί δυσανάλογα σε στρατεύματα από φτωχές περιοχές με μειονότητες: από τον Βόρειο Καύκασο, όπου βρίσκεται η Τσετσενία, έως επαρχίες όπως η Μπουριατίγια και η Τούβα, που συνορεύουν με τη Μογγολία. Όταν ο Πούτιν ανακοίνωσε μια «μερική κινητοποίηση» τον Σεπτέμβριο, ξέσπασαν διαδηλώσεις στο Νταγκεστάν, που γειτονεύει με την Τσετσενία, και τη Γιακουτία, στη βορειοανατολική Σιβηρία, αναγκάζοντας τους περιφερειακούς ηγέτες να υποσχεθούν ότι θα στείλουν στην πατρίδα τους άνδρες που είχαν κληθεί «κατά λάθος».
Όσο συνεχίζει να χρηματοδοτεί τις περιφέρειες, υποστηρίζει η Zarina Sautieva του Wilson Center, το Κρεμλίνο μπορεί να καταπνίγει τις διαδηλώσεις. «Αλλά αν σταματήσουν οι πληρωμές κοινωνικής πρόνοιας και αυξηθούν οι νεκροί, οι άνθρωποι θα ξεσηκωθούν, όχι μόνο στον Καύκασο», προσθέτει.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι περιοχές της Ρωσίας, ειδικά εκείνες στον ανήσυχο Βόρειο Καύκασο, πρόκειται να έρθουν σε ρήξη με τη Μόσχα. Η περίφημη «κάθετη εξουσία» του Ρώσου προέδρου κρατά τους περιφερειακούς ηγέτες εξαρτημένους από οικονομική και πολιτική υποστήριξη. Από την άλλη, η απόφαση του Πούτιν να επιστρατεύσει τους απλούς Ρώσους για τον πόλεμό του στην Ουκρανία έχει ανανεώσει το ενδιαφέρον για περιφερειακή αυτονομία, όχι μόνο βάσει εθνοτικών γραμμών.
Τα δύο καθεστώτα: Του Πούτιν και του Καντίροφ
Χρησιμοποιώντας τον λογαριασμό του στο Telegram, ο Καντίροφ έχει δημιουργήσει μια μοναδική θέση για τον εαυτό του ως ο πιο υψηλού προφίλ κυβερνήτης και στρατιωτικός ηγέτης της Ρωσίας. «Σήμερα, βλέπουμε δύο καθεστώτα στη Ρωσία: του Πούτιν και του Καντίροφ», σημειώνει ο Petrov.
Ο Τσετσένος ισχυρός άνδρας αρέσκεται να υπενθυμίζει στον Πούτιν την πίστη του, αλλά παράλληλα δοκιμάζει συνεχώς τα όρια της εξουσίας του (ασκώντας, για παράδειγμα, κριτική για τους χειρισμούς της ρωσικής διοίκησης στον πόλεμο).
Η πολύ προσωπική φύση της σχέσης του Καντίροφ με τον Πούτιν υποδηλώνει ότι η πίστη του Καντίροφ στο Κρεμλίνο εξαρτάται από την παραμονή του Πούτιν στην εξουσία. Το μέλλον της Ρωσίας μπορεί να εξαρτηθεί από το τι θα κάνει ο Καντίροφ όταν φύγει ο προστάτης του, σχολιάζει το FP.
«Εάν ξεσπάσει χάος στο Κρεμλίνο, ο Καντίροφ θα είναι ο πρώτος που θα κηρύξει την ανεξαρτησία», προβλέπει η Sautieva . Ο Petrov, από την άλλη πλευρά, υποστηρίζει ότι ο Καντίροφ πιθανότατα έχει πολύ μεγαλύτερες φιλοδοξίες. Οι ισχυροί σύμμαχοι του Καντίροφ στη Μόσχα περιλαμβάνουν τον Βίκτορ Ζολότοφ, πρώην σωματοφύλακα του Πούτιν, ο οποίος τώρα ηγείται της Εθνικής Φρουράς. Ακόμη και αν οι ομοσπονδιακές αρχές έχουν αριθμητικό πλεονέκτημα έναντι του Καντίροφ, συνεχίζει ο Petrov, ενδέχεται να μην είναι σε θέση να αντιδράσουν όσο αποφασιστικά μπορεί σε μια χαοτική μεταβατική περίοδο.
«Εάν ο Πούτιν εγκαταλείψει την εξουσία, ο Καντίροφ θα μπορούσε να γίνει βασιλιάς – ή ακόμα και διεκδικητής του θρόνου», εκτιμάει ο Petrov. Αν και οι πιθανότητες του Καντίροφ να καταλάβει την εξουσία δεν είναι υψηλές, υπογραμμίζει, δεν είναι και αμελητέες. Ωστόσο, ο Petrov προειδοποιεί ότι ο κύριος κίνδυνος για την ενότητα της Ρωσίας δεν προέρχεται από τις ίδιες τις περιοχές αλλά από τις αποφάσεις που ελήφθησαν για αυτές στο Κρεμλίνο. Όταν η κεντρική κυβέρνηση ξεμείνει από χρήματα λόγω του πολέμου και των διεθνών κυρώσεων, θα αναγκαστεί να εξετάσει νέα μοντέλα συμβίωσης.
«Η οικονομική βάση που υποστηρίζει ένα υπερσυγκεντρωτικό, υπερενιαίο κράτος έχει πλήρως υπονομευθεί», σύμφωνα με τον Petrov. «Οι μεγάλοι μετασχηματισμοί είναι αναπόφευκτοι: σκληρή ή ήπια ομοσπονδιοποίηση, περιφερειοποίηση μέχρι την κατάρρευση». Ο διάδοχος του Πούτιν μπορεί κάλλιστα να ενδιαφέρεται περισσότερο για τη διατήρηση της Ρωσίας ενωμένη παρά για την κατάκτηση νέων εδαφών, καταλήγει.
