Της Ελίζας Καραγιώργη
[email protected]
Οι Ιταλοί σήμερα Κυριακή 25 Σεπτεμβρίου προσέρχονται στις κάλπες, σε μια κομβική εκλογική αναμέτρηση για την πορεία όχι μόνο της χώρας τους, αλλά και για την ευρύτερη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Για πρώτη φορά μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο επόμενος ηγέτης της Ιταλίας θα μπορούσε να προέλθει από την ακροδεξιά. Οι Αδελφοί της Ιταλίας της Τζόρτζια Μελόνι προηγούνται στις δημοσκοπήσεις ενόψει των εκλογών της 25ης Σεπτεμβρίου – και αν κερδίσει, θα προσπαθήσει να σχηματίσει μια δεξιά κυβέρνηση.
Η Ιταλία αυτήν την στιγμή έχει πληθωρισμό στο 9%, οι προοπτικές ανάπτυξης για το 2023 είναι ζοφερές, μόλις στο 1%, ενώ τα κρατικά ομόλογα κάνουν ράλι, δυσοίωνο σημάδι.
Η παραίτηση Ντράγκι τον Ιούλιο έδωσε το σήμα για την προεκλογική περίοδο, με τον ευρύτερο κεντροδεξιό σχηματισμό Αδελφών της Ιταλίας-Λέγκας του Βορρά-Forza Italia, να φαίνεται πως θα επικρατήσει, και την Τζόρτζια Μελόνι να είναι η επόμενη πρωθυπουργός της χώρας.
Η κατάρρευση της κυβέρνησης του Μάριο Ντράγκι οδήγησε κατά συνέπεια στην έναρξη της προεκλογικής περιοόδου τον Αύγουστο – έναν μήνα που οι περισσότεροι Ιταλοί συρρέουν στις παραλίες. Εκτός από τη ζέστη και τις διακοπές, το καλοκαίρι και οι αρχές του φθινοπώρου είναι επίσης μια άβολη περίοδος για εκλογές, καθώς είναι όταν συζητείται ο νόμος για τον προϋπολογισμό και τελικά εγκρίνεται από το ιταλικό κοινοβούλιο.
Σίγουρα πάντως η Ιταλία δεν φημίζεται για τις σταθερές κυβερνήσεις της. Έχει αλλάξει 70 κυβερνήσεις σε 77 χρόνια. Δηλαδή αλλάζει κυβέρνηση κατά μέσο όρο κάθε 13 μήνες αντί για 5 χρόνια.
Πώς λειτουργεί το εκλογικό σύστημα της Ιταλίας;
Η ιταλική πολιτική συχνά χαρακτηρίζεται από μυστήριο και σκάνδαλα. Οι εκλογικοί κανόνες πηγαίνουν στην εποχή του Βυζαντίου. Νέα κόμματα αναδύονται τόσο γρήγορα όσο εξαφανίζονται και η διαμάχη και η διαφθορά συγκλονίζουν την καριέρα των πολιτικών για δεκαετίες.
Αρχικά, το σύνθετο εκλογικό σύστημα της Ιταλίας συνδυάζει μεθόδους πλειοψηφίας και αναλογικές.
Η νικητήρια συμμαχία θα χρειαστεί πλειοψηφία και στα δύο σώματα του κοινοβουλίου, στην Βουλή των Αντιπροσώπων και στη Γερουσία, και οι Ιταλοί ψηφίζουν και για τα δύο.
Οι νέοι κανόνες σημαίνουν ότι το κοινοβούλιο έχει συρρικνωθεί κατά το ένα τρίτο, επομένως θα υπάρχουν τώρα 400 βουλευτές στην αίθουσα, αντί για έως και 630 βουλευτές, και 200 γερουσιαστές αντί για 315.
Η Ιταλία έχει ένα υβριδικό σύστημα ψηφοφορίας, στο οποίο τα τρία όγδοα (περίπου 36%) των μελών εκλέγονται σε μια πρώτη ψηφοφορία σε μονοβουλευτικές εκλογικές περιφέρειες. Οι υπόλοιποι εκλέγονται με αναλογική εκπροσώπηση σύμφωνα με λίστες υποψηφίων των κομμάτων, με θέσεις που προορίζονται για ψηφοφόρους του εξωτερικού.
Οι ψηφοφόροι πρέπει να είναι 18 ετών και να έχουν μία ψήφο για την Βουλή και μία για τη Γερουσία. Τα κόμματα πρέπει να εξασφαλίσουν τουλάχιστον το 3% των ψήφων για να εισέλθουν, με την Ιταλία να χωρίζεται σε 27 εκλογικές περιφέρειες. Οι τελικές δημοσκοπήσεις δημοσιεύθηκαν στις 7 Σεπτεμβρίου, συμπεριλαμβανομένης αυτής της Ipsos.
Ως αποτέλεσμα των πολυάριθμων αλλαγών κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, το πολιτικό σύστημα της Ιταλίας έχει αποκτήσει τη φήμη ότι είναι ιδιαίτερα ασταθές.
Οι κοινωνικοοικονομικές αδυναμίες του έθνους –λόγω μιας κατακερματισμένης πολιτιστικής κληρονομιάς, ενός έντονου χάσματος Βορρά-Νότου και της εξάρτησης από εξωτερική υποστήριξη — έχουν επιδεινώσει περαιτέρω αυτό το ζήτημα.
Επιπλέον, το πολιτικό τοπίο της χώρας έχει γίνει ακόμη πιο ασταθές τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Το κενό εξουσίας που διαδέχθηκε την κατάρρευση των διεφθαρμένων μεγάλων κομμάτων της Ιταλίας στις αρχές της δεκαετίας του 1990 είχε ως αποτέλεσμα την άνοδο του μεγιστάνα των μέσων ενημέρωσης Σίλβιο Μπερλουσκόνι στην εξουσία.
Η ηγεσία του ακολουθήθηκε στη συνέχεια από μια σειρά από βραχύβιες κυβερνήσεις συνασπισμού καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 2010, αφού κανείς δεν κατάφερε να αποκτήσει την πλειοψηφία.
Οι κάλπες ανοίγουν στις 7 το πρωί (τοπική ώρα) και κλείνουν στις 11 το βράδυ (12 ώρα Ελλάδος). Εκείνη την ώρα θα δοθούν στη δημοσιότητα τα αποτελέσματα των exit polls. Επίσημα αποτελέσματα θα έχουμε περίπου στις 3 τα ξημερώματα – αν και για ξεκάθαρη εικόνα μπορεί να χρειαστεί να περιμένουμε πολύ περισσότερο.
Τα κόμματα
Ο λεγόμενος «κεντροδεξιός συνασπισμός» (coalizione di centrodestra) προηγείται επί του παρόντος στις δημοσκοπήσεις και περιλαμβάνει τρία κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των Αδελφών της Ιταλίας της Τζόρτζια Μελόνι (Fratelli d’Italia, FDI), τη Λέγκα του Βορρά (Lega Nord, LN); και το Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι (Forza Italia, FI).
Οι Αδελφοί της Ιταλίας είναι πλέον το μεγαλύτερο κόμμα του συνασπισμού σύμφωνα με έρευνες.
Μια κοινωνικά συντηρητική, εθνικιστική δύναμη που έχει τις ρίζες της απευθείας στο Ιταλικό Κοινωνικό Κίνημα — το νεοφασιστικό κόμμα που δημιουργήθηκε στον απόηχο του θανάτου του Μπενίτο Μουσολίνι — οι Αδελφοί της Ιταλίας επικρίνονται συχνά για τους δεσμούς του με τον φασισμό, αν και οι ηγέτες του κόμματος και ιδίως η Μελόνι το αρνείται κατηγορηματικά.
Δίπλα, στέκεται η Λέγκα του Βορρά του Σαλβίνι, του οποίου η κάποτε μετέωρη άνοδος στην εξουσία –το 2019, το κόμμα του μόνο ξεπέρασε το όριο της πλειοψηφίας του 40% — έχει επισκιαστεί από τη Μελόνι.
Η Λέγκα του Βορρά ξεκίνησε τη δεκαετία του 1990 ως ένα αποσχιστικό κίνημα που ζητούσε την ανεξαρτησία των ευημερούμενων βόρειων περιοχών της Ιταλίας, αλλά μετονομάστηκε από τον Σαλβίνι στα μέσα της δεκαετίας του 2010 ως εθνικιστική δύναμη.
Στέκεται σε ένα μανιφέστο που συνάδει με τη μακροχρόνια αντιμεταναστευτική του ρητορική, που υπόσχεται περικοπές στις μεταναστευτικές ροές.
Επιπλέον, ο Σαλβίνι υπήρξε επίσης επί μακρόν θαυμαστής του Βλαντιμίρ Πούτιν και φορούσε ένα μπλουζάκι με το πρόσωπο του Ρώσου Προέδρου το 2017. Ενώ εναντιώθηκε στην εισβολή στην Ουκρανία και αποστασιοποιήθηκε από το Κρεμλίνο, ισχυρίστηκε επίσης ότι οι κυρώσεις βλάπτουν τους Ιταλούς περισσότερο από ό,τι την ίδια τη Μόσχα.
Το τρίτο από τα κεντροδεξιά κόμματα είναι το Forza italia του πρώην πρωθυπουργού Μπερλουσκόνι. Το κόμμα μπορεί να έχει μια πιο μετριοπαθή προσέγγιση από αυτή των συμμάχων του στο συνασπισμό, αλλά είναι η προσωπική του ιστορία σκανδάλων — από την καταδίκη του για φοροδιαφυγή το 2013 έως τη φιλία του με τον Πούτιν και τους ισχυρισμούς για αγορά σεξουαλικών υπηρεσιών από ανήλικη — αυτό έχει προσελκύσει περισσότερο ενδιαφέρον.
Σημειωτέον, η Μελόνι είχε διατελέσει υπουργός για τη Νέα Γενιά, στην κυβέρνηση Μπερλουσκόνι (2008-2011).
Στην άλλη πλευρά του πολιτικού φάσματος βρίσκεται ο κεντροαριστερός συνασπισμός (coalizione di centrosinistra). Η μεγαλύτερη δύναμή του είναι το Δημοκρατικό Κόμμα (Partito Democratico, PD) και μαζί του προστίθενται πολλά άλλα μικρά κόμματα με ποικίλες προοδευτικές θέσεις.
Επί του παρόντος, επικεφαλής του PD είναι ο Ενρίκο Λέττα, καθηγητής και πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας από το 2013 έως το 2014.
Κάπου στη μέση βρίσκεται το Κίνημα Πέντε Αστέρων (Movimento 5 Stelle; M5S), το οποίο λειτουργεί και πάλι ως αυτόνομο κόμμα. Ηγέτης της είναι ο πρώην πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε.
Το λαϊκιστικό κόμμα, του οποίου ο πολιτικός προσανατολισμός ήταν πάντα κάπως νεφελώδης, ιδρύθηκε από τον κωμικό Μπέπε Γκρίλο και τον επιχειρηματία Τζιανρομπέρτο Κασαλέτζιο το 2009, ως μια δύναμη κατά του κατεστημένου που συσπειρώνεται ενάντια στη συστημική διαφθορά.
Εντούτοις, οι εσωτερικές διασπάσεις εντός του Κινήματος –ειδικά αφότου ο πρώην αρχηγός του κόμματος, Λουίτζι ντι Μάιο, αυτομόλησε και ένωσε τις δυνάμεις του με την κεντροαριστερά — καθώς και η ολοένα και πιο θεσμική εικόνα του κόμματος έχουν μειώσει τη λαϊκιστική του απήχηση. Πράγματι, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι έχει χάσει περισσότερο από το ήμισυ του εκλογικού του σώματος από το 2018.
Η τελευταία από τις μεγάλες πολιτικές δυνάμεις που τρέχουν είναι ο λεγόμενος «Τρίτος Πόλος» (Terzo Polo), ένας κεντρώος συνασπισμός που σχηματίζεται από αποσχισμένα κόμματα του PD, τη Δράση του πρώην υπουργού Κάρλο Καλέντα (Azione) και Italia Viva του πρώην πρωθυπουργού Ματέο Ρέντσι.
Πέρα από τα τέσσερα μεγάλα πολιτικά μπλοκ, πολλά άλλα μικρότερα κόμματα κατεβαίνουν στις εκλογές της Κυριακής, από την ακροαριστερή Λαϊκή Ένωση (Unione Popolare, UP) έως – το πιο περίεργο – το νεοσύστατο Italexit, το οποίο, όπως υποδηλώνει το όνομα, υποστηρίζει την αποχώρηση της Ιταλίας από η ΕΕ.
Είναι απίθανο τέτοια κόμματα να αποκτήσουν πολλές έδρες στο κοινοβούλιο ή ακόμη και να φτάσουν το απαραίτητο όριο.
Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, χωρίς να αποκλείεται κάποια έκπληξη της τελευταίας στιγμής, η νίκη της Μελόνι έχει προεξοφληθεί.
Το πώς θα λειτουργήσει και θα αλληλεπιδράσει ένα κόμμα με ξεκάθαρα φασιστικό υπόβαθρο, μαζί με τους συμμάχους της, με τις Βρυξέλλες, θα φανεί στο άμεσο μέλλον…
