Στη Μαδρίτη στρέφεται η προσοχή διεθνώς αυτή την εβδομάδα, καθώς στην ισπανική πρωτεύουσα πραγματοποιείται η κρίσιμη Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ. Η σύνοδος, που ξεκινάει την Τρίτη, αναμένεται να καθορίσει τη στρατηγική κατεύθυνση της βορειοατλαντικής συμμαχίας για την επόμενη δεκαετία, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι η συμμαχία θα συνεχίσει να προσαρμόζεται σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο και να διατηρεί ασφαλείς το ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους της.
Τι συμβαίνει και γιατί είναι σημαντική η σύνοδος
Η σύνοδος έρχεται σε μια περίοδο αυξημένης έντασης παγκοσμίως, εν μέσω του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η συνάντηση των ηγετών των χωρών του ΝΑΤΟ έχει ενδιαφέρον για ένα εύρος ζητημάτων, από τον ίδιο τον πόλεμο στην Ουκρανία και τα «απόνερά» του με το μπλόκο της Τουρκίας για την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στη συμμαχία, μέχρι τα ελληνοτουρκικά και τη στάση που θα τηρήσει ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αναφορικά με το θέμα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου.
Στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ πέρυσι στις Βρυξέλλες, ο Γενικός Γραμματέας της συμμαχίας, Γενς Στόλτενμπεργκ, είχε τονίσει ότι η σχέση της βορειοατλαντικής συμμαχίας με τη Ρωσία βρισκόταν στο «χαμηλότερο σημείο της από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου». Τα λόγια του απέκτησαν περισσότερο νόημα όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, επιδεινώνοντας περαιτέρω τις σχέσεις μεταξύ του ΝΑΤΟ και του Κρεμλίνου.
Σχολιάζοντας στο Al Jazeera, ο επικεφαλής πολιτικής στο Rasmussen Global και υπεύθυνος για την ομάδα δράσης για την Ελεύθερη Ουκρανία, Χάρι Νεντέλκου, δήλωσε ότι η σύνοδος κορυφής πιθανότατα θα φέρει συμφωνία για ενίσχυση της παρουσίας του ΝΑΤΟ στην ανατολική πλευρά του. «Μια ενισχυμένη προς τα εμπρός παρουσία με εκ περιτροπής τάγματα στην Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής είχε ήδη συμφωνηθεί στη σύνοδο κορυφής της Βαρσοβίας [το 2016]. Η σύνοδος κορυφής της Μαδρίτης θα δει τους συμμάχους να συμφωνούν σε μια πιο ενισχυμένη και ίσως ακόμη πιο μόνιμη παρουσία στα ανατολικά», είπε.
Στο μεταξύ ο Στόλτενμπεργκ δήλωσε χθες ότι το ΝΑΤΟ σχεδιάζει να «αυξήσει τον αριθμό των δυνάμεών μας υψηλής ετοιμότητας σε πολύ πάνω από 300.000».
Οι πέντε προκλήσεις
Στην παρούσα φάση το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις: από τον υβριδικό πόλεμο έως την αποσταθεροποίηση των Βαλκανίων και τις επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, και από τη στρατιωτικοποίηση του διαστήματος και την αυξανόμενη στρατιωτική ισχύ της Κίνας. Για πρώτη φορά, αυτή η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ θα κληθεί να διαχειριστεί αυτό που χαρακτηρίζει ως «προκλήσεις που θέτει το Πεκίνο για την ασφάλεια, τα συμφέροντα και τις αξίες μας», όπως είπε ο Στόλτενμπεργκ.
Το BBC καταλήγει σε πέντε βασικά ζητήματα που ενδέχεται να τεθούν στο τραπέζι αυτή την εβδομάδα:
1. Αποφυγή κλιμάκωσης στον πόλεμο της Ουκρανίας
Το ΝΑΤΟ χρειάζεται λεπτούς χειρισμούς. Είναι η πιο ισχυρή στρατιωτική συμμαχία στον κόσμο, που περιλαμβάνει 30 κράτη μέλη με τα τρία από αυτά να διαθέτουν πυρηνικά όπλα (ΗΠΑ, ΗΒ και Γαλλία), αλλά δεν θέλει να καταλήξει σε πόλεμο με τη Ρωσία. Η μεγαλύτερη πρόκληση για τους τελευταίους τέσσερις μήνες ήταν, και παραμένει, πώς να βοηθήσει την Ουκρανία να αμυνθεί χωρίς να παρασυρθεί στις μάχες.
Οι αρχικές αναστολές για την αποστολή βαρέων όπλων στο Κίεβο έχουν ξεπεραστεί, ωστόσο, στη σύνοδος κορυφής της Μαδρίτης θα πρέπει να καθοριστεί η έκταση της στρατιωτικής βοήθειας που μπορούν να παράσχουν οι χώρες του ΝΑΤΟ και για πόσο ακόμη. Αργότερα, και δεδομένου ότι η Ρωσία κερδίζει εδάφη στο Ντονμπάς τα οποία αναμένεται να προσαρτήσει, το ΝΑΤΟ ενδέχεται να βρεθεί σε ένα νέο δίλημμα: θα συνεχίζει να εξοπλίζει τους Ουκρανούς καθώς προσπαθούν να ανακτήσουν έδαφος που η Μόσχα θεωρεί πλέον νομικά μέρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας;
2. Διατήρηση της ενιαίας στάσης για την Ουκρανία
Εάν η Ρωσία είχε επιτεθεί μόνο στο Ντονμπάς και δεν είχε εισβάλει σε ολόκληρη την Ουκρανία από τρεις πλευρές, τότε είναι πιθανό να μην είχαμε δει τέτοια ενότητα στην αντίδραση της Δύσης. Έξι γύροι κυρώσεων της ΕΕ πλήττουν σοβαρά τη ρωσική οικονομία και η Γερμανία έχει «παγώσει» προς το παρόν τον αγωγό Nord Stream 2.
Υπάρχουν όμως διαφωνίες σχετικά με το πόσο μακριά πρέπει να φτάσουν για να τιμωρηθεί η Ρωσία και πόσα πλήγματα μπορούν να αντέξουν οι δυτικές οικονομίες. Αυτές πιθανότατα θα αποκαλυφθούν στη Μαδρίτη. Η Γερμανία έχει κατηγορηθεί ότι «τρώει χρόνο» για τις παραδόσεις όπλων που έχει υποσχεθεί, ενώ η Ουγγαρία, με επικεφαλής έναν πρωθυπουργό με στενούς δεσμούς με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, αρνήθηκε να σταματήσει να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο. Στο άλλο άκρο βρίσκονται οι χώρες που απειλούνται περισσότερο από τη Μόσχα, δηλαδή η Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής, τα οποία πιέζουν για πιο σκληρή στάση και ενίσχυση του ΝΑΤΟ στα σύνορά τους.
3. Προστασία των κρατών της Βαλτικής
Η περιοχή της Βαλτικής συνορεύει με τη Ρωσία, όπου η Μόσχα έχει ιδιαίτερα ενδιαφέροντα. Η ένταση που δημιουργήθηκε προσφάτως όταν η Λιθουανία απέκλεισε τη μεταφορά ορισμένων εμπορευμάτων στο θύλακα της Ρωσίας στη Βαλτική, Καλίνινγκραντ, αποδεικνύει ότι η περιοχή μπορεί να αποτελέσει σημαντικό σημείο τριβής μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας.
Στο μεταξύ η πρωθυπουργός της Εσθονίας Κάγια Κάλας έχει κατηγορήσει το ΝΑΤΟ ότι δεν είναι επαρκώς προετοιμασμένο για μια ενδεχόμενη διασυνοριακή εισβολή της Ρωσίας. Η τρέχουσα στρατηγική προβλέπει την προσπάθεια ανακατάληψης του εσθονικού εδάφους μόνο αφού η Ρωσία έχει ήδη εισβάλει. «Θα μπορούσαν να μας σβήσουν από τον χάρτη», έχει πει.
Η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία ανήκαν κάποτε στη Σοβιετική Ένωση. Σήμερα, είναι ανεξάρτητα έθνη και έχουν ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Σε αυτές τις τρεις χώρες, μαζί με την Πολωνία, υπάρχουν τέσσερις πολυεθνικές ομάδες μάχης. Οι ειδικοί του ΝΑΤΟ γνωρίζουν πολύ καλά ότι αυτές οι ομάδες μάχης θα αποτελούσαν μόνο ένα πλέγμα ενάντια σε μια μελλοντική ρωσική εισβολή, καθώς είναι πολύ μικρές για να αποτρέψουν μια συντονισμένη εισβολή από έναν ανασυσταθέν ρωσικό στρατό.
Οι ηγέτες των χωρών της Βαλτικής θέλουν την παρουσία τουλάχιστον ενός τμήματος των δυνάμεων του ΝΑΤΟ σε κάθε χώρα για να λειτουργεί ως σοβαρός αποτρεπτικός παράγοντας.
4. Η ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας
Η Φινλανδία και η Σουηδία, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αποφάσισαν ότι θέλουν να εγκαταλείψουν την ουδετερότητά τους και να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Η συμμαχία τους υποδέχεται με ανοιχτές αγκάλες, αλλά πρέπει πρώτα να ξεπεάσει το εμπόδιο που θέτει η Τουρκία.
Η Τουρκία, μέλος από το 1952, εμποδίζει την διέρυνση με την αιτιολογία ότι και οι δύο αυτές χώρες φιλοξενούν Κούρδους αυτονομιστές που η Τουρκία θεωρεί τρομοκράτες. Επειδή όμως η Φινλανδία και η Σουηδία είναι τόσο σημαντικές για το ΝΑΤΟ, θα καταβληθεί κάθε προσπάθεια για να βρεθεί ένας τρόπος να παρακαμφθούν οι αντιρρήσεις της Τουρκίας.
Μόλις ενταχθούν, η Βαλτική Θάλασσα θα γίνει ουσιαστικά μια «λίμνη του ΝΑΤΟ», που θα συνορεύει με οκτώ κράτη μέλη, με τελικά μια ενωμένη αεροπορική άμυνα και ένα ολοκληρωμένο πυραυλικό σύστημα. Κοιτάζοντας μακρύτερα, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να αποφασίσει εάν σκοπεύει ποτέ να δεχτεί νέα μέλη όπως η Γεωργία και η Μολδαβία, με όλους τους σχετικούς κινδύνους να προκαλέσει το Κρεμλίνο.
5. Αύξηση των αμυντικών δαπανών
Επί του παρόντος, τα μέλη του ΝΑΤΟ είναι υποχρεωμένα να ξοδεύουν το 2% του ετήσιου ΑΕΠ τους για την άμυνα, ποσοστό που δεν τηρούν όλες οι χώρες, με άλλες να ξοδεύουν περισσότερα και άλλες λιγότερα. Πρόσφατα στοιχεία από το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI) δείχνουν ότι ενώ οι ΗΠΑ δαπάνησαν 3,5% για την άμυνα και η Βρετανία 2,2%, η Γερμανία μόνο 1,3%, ενώ η Ιταλία, ο Καναδάς, η Ισπανία και η Ολλανδία υπολείπονταν από το 2% του στόχου. Η Ρωσία ξόδεψε το 4,1% του ΑΕΠ της για την άμυνα.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε τα πράγματα. Μόλις τρεις ημέρες μετά την έναρξη της εισβολής, η Γερμανία ανακοίνωσε ότι θα διαθέσει επιπλέον 100 δισ. ευρώ για την άμυνα και τελικά θα αυξήσει την ποσόστωσή της πάνω από το 2%. Αυτή την εβδομάδα, ο αρχηγός του ΝΑΤΟ ανακοίνωσε ότι εννέα από τα 30 κράτη μέλη έχουν επιτύχει ή ξεπέρασαν τον στόχο του 2%, ενώ 19 έχουν σαφή σχέδια να τον επιτύχουν έως το 2024. Το ποσοστό του 2%, είπε ο Γενς Στόλτενμπεργκ, «θα πρέπει να είναι ένας όροφος, όχι ένα ταβάνι».
Δυτικοί στρατιωτικοί και αναλυτές τονίζουν την επείγουσα ανάγκη αύξησης των αμυντικών δαπανών, εάν χρειαστεί να αποτραπεί η Ρωσία από περαιτέρω επιθετικότητα. Αλλά οι διαδοχικές περικοπές της άμυνας τις τελευταίες δεκαετίες έχουν προκαλέσει ερωτήματα σχετικά με το εάν το ΝΑΤΟ μπορεί ακόμα να αποτρέψει μια μελλοντική ρωσική εισβολή.
Το πιο ανησυχητικό, ωστόσο, στοιχείο είναι ότι τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα προηγούνται της Δύσης στην ανάπτυξη υπερηχητικών πυραύλων που μπορούν να ταξιδέψουν προς τον στόχο τους με μεγαλύτερη από πέντε φορές την ταχύτητα του ήχου και σε μια απρόβλεπτη διαδρομή.
Όλα αυτά έρχονται σε μια εποχή δραστικών παγκόσμιων αυξήσεων των τιμών των τροφίμων και των καυσίμων, που είναι καυτές ενόψει της πανδημίας, επομένως οι προϋπολογισμοί είναι ήδη περιορισμένοι.
Η διάθεση ακόμη περισσότερων χρημάτων για την άμυνα μπορεί να αποδειχθεί μη δημοφιλής στο εσωτερικό ενός κράτους, όταν υπάρχουν τόσες άλλες πιεστικές απαιτήσεις για τις κρατικές δαπάνες. Ωστόσο, οι στρατιωτικοί προειδοποιούν ότι εάν το ΝΑΤΟ δεν ενισχύσει την ασφάλειά του τώρα, τότε το κόστος περαιτέρω ρωσικής επιθετικότητας στο μέλλον θα είναι απείρως μεγαλύτερο.
