Της Ιωάννας Βαρδαλαχάκη
[email protected]
Ο ισχυρός γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, Νικολάι Πατρούσεφ-ο οποίος έχει χαρακτηριστεί από αναλυτές ως «ο πιο επικίνδυνος άνδρας» στη Μόσχα– βρίσκεται σήμερα στο Καλίνινγκραντ, όπου προεδρεύει συνεδρίασης για την εθνική ασφάλεια.
Η επίσκεψη του Πατρούσεφ έχει ιδιαίτερη σημασία δεδομένου ότι πραγματοποιείται εν μέσω διαμάχης με τη Λιθουανία, η οποία απαγόρευσε τη διέλευση προς το ρωσικό έδαφος προϊόντων που υπόκεινται σε κυρώσεις της ΕΕ. Έτσι ο ρωσικός θύλακας του Καλίνινγκραντ μπορεί να βρίσκεται εκατοντάδες μίλια δυτικά της Ρωσίας, αποτελεί, ωστόσο, το τελευταίο σημείο ανάφλεξης μεταξύ της Μόσχας και της υπόλοιπης Ευρώπης.
«Η Ρωσία σίγουρα θα απαντήσει σε τέτοιες εχθρικές ενέργειες. Επεξεργάζονται τα κατάλληλα μέτρα σε διυπηρεσιακή μορφή και θα ληφθούν στο άμεσο μέλλον. Οι συνέπειές τους θα έχουν σοβαρό αρνητικό αντίκτυπο στον πληθυσμό της Λιθουανίας», δήλωσε ο Πατρούσεφ. «Ο αποκλεισμός από τη Λιθουανία, μετά από πρόταση δυτικών χωρών, κατά παράβαση των κανόνων και των αρχών του διεθνούς δικαίου, της διέλευσης μέσω της επικράτειάς της στην περιοχή του Καλίνινγκραντ μιας μεγάλης ομάδας εμπορευμάτων … δείχνει ότι δεν μπορεί κανείς να εμπιστευτεί όχι μόνο τις προφορικές δηλώσεις της Δύσης, αλλά ούτε τις γραπτές», ανέφερε επίσης σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων RIA Nostovi.
Η «αδύναμη» γεωγραφία και οι κυρώσεις
Το Καλίνινγκραντ βρίσκεται στη νότια ακτή της Βαλτικής Θάλασσας, μεταξύ της Λιθουανίας και της Πολωνίας- και οι δύο χώρες είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ. Λαμβάνει επίσης μεγάλο μέρος των προμηθειών της μέσω δρομολογίων μέσω Λιθουανίας και Λευκορωσίας.
Η Λιθουανία, η οποία ελέγχει τη μόνη χερσαία σιδηροδρομική γραμμή που συνδέει το Καλίνινγκραντ με την ηπειρωτική Ρωσία, το Σαββατοκύριακο άρχισε να περιορίζει τις εξαγωγές αγαθών υπό τις κυρώσεις της ΕΕ ως αντίποινα για την εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία.
Οι περιορισμοί επηρέασαν τον σίδηρο και τον χάλυβα, τα είδη πολυτελείας και ορισμένα άλλα αγαθά, που είχαν απαγορευτεί σε προηγούμενα πακέτα κυρώσεων. Τα αγαθά αυτά αντιστοιχούν στο ένα τέταρτο των συνολικών ρωσικών προμηθειών που μεταφέρονται σιδηροδρομικώς προς το Καλίνινγκραντ, ανέφερε το υπουργείο. Πάντως, σύμφωνα με τον κυβερνήτη του Καλίνινγκραντ, Άντον Αλιχάνοφ, περίπου τα μισά είδη που εισάγονται από την περιοχή του επηρεάζονται.
Να σημειωθεί ότι ο θύλακας εξακολουθεί να έχει θαλάσσιες συνδέσεις με τη Ρωσία.
Η αντίδραση της Μόσχας
Μετά την ανακοίνωση της απόφασης του Βίλνιους, η Μόσχα απείλησε με αντίποινα. Το Κρεμλίνο χαρακτήρισε την κίνηση «πρωτοφανή και παράνομη» κάνοντας λόγο για «αποκλεισμό». Σύμφωνα με το Interfax, το Κρεμλίνο δήλωσε επίσης ότι θα αξιολογήσει την κατάσταση προτού αποφασίσει εάν και πώς θα απαντήσει.
Επίσης, το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε την Τρίτη τον πρεσβευτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Μόσχα, Μάρκους Έντερερ, για να ζητήσει εξηγήσεις. Μετά τη συνάντηση, ο Έντερερ είπε ότι ζήτησε από τη Ρωσία να επιλύσει το ζήτημα με διπλωματικά μέσα. Τόνισε ότι δεν πρόκειται για αποκλεισμό από τη Λιθουανία, καθώς συνεχίζεται η διαμετακόμιση εμπορευμάτων που δεν υπόκεινται σε κυρώσεις.
Στο μεταξύ, ο αντιπρόεδρος του Ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας και πρώην πρόεδρος της χώρας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, είχε προειδοποιήσει τον Απρίλιο ότι θα ήταν αδύνατο να παραμείνει η περιοχή «μη πυρηνική» εάν η Φινλανδία και η Σουηδία ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, υπονοώντας ότι η πιθανή πυρηνική ανάπτυξη θα μπορούσε να επισημοποιηθεί.
Με βάση αυτό το σκηνικό η Washington Post συνοψίζει τι γνωρίζουμε για τον ρωσικό θύλακα και γιατί είναι σημαντικός στον πόλεμο της Ουκρανίας:
1. Τι είναι το Καλίνινγκραντ
Το Καλίνινγκραντ, παλαιότερα γνωστό ως Κένιγκσμπεργκ, πρωτεύουσα της Ανατολικής Πρωσίας, κατελήφθη από τον Κόκκινο Στρατό τον Απρίλιο του 1945 και προσχώρησε στη Σοβιετική Ένωση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Βρίσκεται μεταξύ δύο κρατών-μελών του ΝΑΤΟ, της Πολωνίας και της Λιθουανίας. Η πόλη και το λιμάνι είναι πλέον μια περιοχή της Ρωσικής Ομοσπονδίας, που αποσπάται μέσω ξηράς από την υπόλοιπη χώρα.
Η Ρωσία μετονόμασε την πόλη Καλίνινγκραντ το 1946 και ο γερμανικός πληθυσμός εκδιώχθηκε, με την πόλη να υποδέχεται άτομα από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία. Ήταν κλειστή στους ξένους μέχρι το 1991.
Δεδομένης της γεωγραφίας του, το Καλίνινγκραντδιατήρησε σχετικά στενούς οικονομικούς δεσμούς με τα ευρωπαϊκά κράτη τα χρόνια μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Αλλά οι σχέσεις αυτές έγιναν αναιμικές κατά τη διάρκεια της θητείας του Πούτιν, ιδιαίτερα μετά την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014 και την προσάρτηση της Κριμαίας, για τα οποία επιβλήθηκαν κυρώσεις.
2. Γιατί είναι σημαντικό για τη Ρωσία;
Το Καλίνινγκραντ είναι σημαντικό στρατηγικά και στρατιωτικά για τη Ρωσία. Έχει χαρακτηριστεί ως το «αβύθιστο αεροπλανοφόρο» του Κρεμλίνου στη Βαλτική Θάλασσα, όπου τα όπλα μπορούν να τοποθετηθούν σε κοντινή απόσταση από τη Δυτική Ευρώπη.
Ο ρωσικός στόλος της Βαλτικής έχει την έδρα του στο Καλίνινγκραντ και το Κρεμλίνο έχει τοποθετήσει πυρηνικά όπλα στον θύλακα, σύμφωνα με τη Λιθουανία. Η Μόσχα ανακοίνωσε την άνοιξη ότι είχε πραγματοποιήσει εκεί άσκηση προσομοίωσης με εκτοξεύσεις του πυραυλικού της συστήματος Iskander, με πυρηνική ικανότητα.
Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, το Καλίνινγκραντ προοριζόταν να γίνει το «Χονγκ Κονγκ της Βαλτικής». Λειτουργεί ως ειδική οικονομική ζώνη με χαμηλούς φόρους και σχεδόν καθόλου εισαγωγικούς δασμούς για την τόνωση των επενδύσεων, αν και η οικονομία παραπαίει, ιδιαίτερα μετά την πρώτη επιβολή των δυτικών κυρώσεων.
3. Πώς επηρέασε ο πόλεμος στην Ουκρανία το Καλίνινγκραντ και τη γειτονική Λιθουανία;
Τα τρία κράτη της Βαλτικής – Λιθουανία, Εσθονία και Λετονία – είναι από τους πιο «ηχηρούς» υποστηρικτές της Ουκρανίας. Η λιθουανική κρατική σιδηροδρομική εταιρεία LTG δήλωσε την Παρασκευή ότι η εταιρεία δεν θα επιτρέπει πλέον τη διαμετακόμιση ρωσικών εμπορευμάτων που βρίσκονται υπό κυρώσεις από την ΕΕ, μέσω λιθουανικής επικράτειας.
Η εταιρεία LTG μιλώντας στην Washington Post διευκρίνισε ότι η χερσαία διέλευση μεταξύ του Καλίνινγκραντ και της υπόλοιπης ρωσικής επικράτειας «δεν αναστέλλεται ούτε απαγορεύεται», καθώς η ροή επιβατών και φορτίου που δεν υπόκεινται σε κυρώσεις της ΕΕ θα συνεχιστεί.
Η απόφαση του σιδηροδρομικού φορέα τέθηκε σε ισχύ το Σάββατο. Ενώ τα καταστήματα και τα βενζινάδικα στο Καλίνινγκραντ είναι εφοδιασμένα, οι άνθρωποι έσπευσαν σε καταστήματα με οικοδομικά είδη καθώς πλέον απαγορεύεται η σιδηροδρομική μεταφορά δομικών υλικών, έγραψε ο Αλιχάνοφ τη Δευτέρα στο Telegram. Εμπορεύματα όπως καύσιμα και τσιμέντο θα μπορούσαν ακόμα να αποστέλλονται στο Καλίνινγκραντ από τη Ρωσία δια θαλάσσης, πρόσθεσε.
«Η ρητορική σήμερα είναι αιχμηρή και ασυμβίβαστη. Οι Λιθουανοί ερμηνεύουν την κατάσταση ως ”Η Ρωσία απειλεί τη Λιθουανία με πόλεμο”», είπε ο Αλιχάνοφ, προσθέτοντας: «Σαν να μην ξεκίνησαν αυτόν τον γύρο».
4. Τι σημαίνει για το ΝΑΤΟ η κατάσταση στο Καλίνινγκραντ;
Τα τρία κράτη της Βαλτικής κάποτε αποκλείστηκαν από τη Μόσχα, και έσπευσαν στο ΝΑΤΟ μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Οι χώρες της Βαλτικής ανησυχούν ότι η σύγκρουση θα μπορούσε να επεκταθεί και ότι μια τολμηρή Ρωσία μπορεί να προσπαθήσει να καταλάβει ένα στρατηγικής σημασίας τμήμα γης κατά μήκος των συνόρων Πολωνίας και Λιθουανίας. Πρόκειται για το άνοιγμα Σουβάλκι (Suwalki Gap), μήκους περίπου 40 μιλίων, το οποίο συνδέει το Καλίνινγκραντ με την Λευκορωσία (κράτος-δορυφόρο της Ρωσίας).
Το άνοιγμα θεωρείται η αχίλλειος πτέρνα του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, καθώς εφόσον περιέλθει στον έλεγχο του Κρεμλίνου θα μπορούσε να στερήσει από τα κράτη της Βαλτικής τον χερσαίο διάδρομο προς τις υπόλοιπες χώρες του ΝΑΤΟ.
Η ένταση κατά μήκος του ανοίγματος Σουβάλκι δημιουργήθηκε το 2016 όταν οι υπουργοί Άμυνας του ΝΑΤΟ αποφάσισαν να στείλουν 4.000 στρατιώτες στην Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής. Την ίδια μέρα, η Ρωσία ξεκίνησε στρατιωτική άσκηση διάρκειας μιας εβδομάδας.
