Πριν λίγες ημέρες, στις 4 Ιουνίου 2022, ένας μασκοφόρος ποδηλάτης σταμάτησε μπροστά από το βουλγαρικό πολιτιστικό σύλλογο «Βάνκο Μιχαΐλοφ» στη Μπίτολα της Βόρειας Μακεδονίας. Έριξε στην πόρτα εύφλεκτο υγρό, έβαλε φωτιά και έφυγε. Το περιστατικό καταγράφηκε σε κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης. Αν και υπήρξαν μικρές ζημιές στο κτίριο εκτός από την πόρτα, η πυρκαγιά που ακολούθησε αναζωπύρωσε την πολιτική σύγκρουση που σιγοκαίει και αφορά στις σχέσεις Βόρειας Μακεδονία και Βουλγαρίας τα τελευταία χρόνια.
Παρά τη άμεση σύλληψη του δράστη πολιτικοί και στις δύο πλευρές των συνόρων θεώρησαν σκόπιμο να ανάψουν τις δικές τους «φλόγες». Ο πρόεδρος της Βουλγαρίας Ρούμεν Ράντεφ ισχυρίστηκε ότι η εμπρηστική επίθεση «ήταν άλλη μια πρόκληση, μέρος της μακροχρόνιας αντιβουλγαρικής εκστρατείας στη Βόρεια Μακεδονία».
Η κυβέρνηση στα Σκόπια καταδίκασε το περιστατικό, ωστόσο, υπήρξαν εκκλήσεις από τουλάχιστον ένα κόμμα της αντιπολίτευσης και σε πολλά μέσα κοινωνικής δικτύωσης για διαδηλώσεις υπέρ του δράστη.
Όλο προβλήματα…
Το άνοιγμα της λέσχης με το όνομα Βάνκο Μιχαΐλοφ, συνεργάτη των Βουλγάρων ναζί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που προωθήθηκε από Βουλγάρους πολιτικούς , πυροδότησε θύελλα οργής στη Βόρεια Μακεδονία.
Ο πρόεδρος Στέβο Πενταρόφσκι καταδίκασε την επιλογή του ονόματος από τη Σόφια ως πρόκληση που «δεν συμβάλλει στην προσέγγιση των δύο λαών».
Μέσα σε αυτό το κλίμα ο Γερμανός καγκελάριος επισκέπτεται τη χώρα. Στόχος του είναι να βρεθεί συμβιβασμός για να ξεκινήσει η διαδικασία ενταξιακών διαπραγματεύσεων στην ΕΕ που μπλοκάρει η Σόφια. Υπό το πρίσμα του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία η διεύρυνση της ΕΕ είναι πιο σημαντική παρά ποτέ.
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Βόρειας Μακεδονίας Νίκολα Ντιμιτρόφ βλέπει την επίσκεψη Σολτς ως «αποκορύφωμα των γερμανικών διπλωματικών προσπαθειών να εξασφαλίσει μια σημαντική πρόοδο όχι μόνο για τα Βαλκάνια, αλλά και για την Ουκρανία», όπως είπε στη Deutsche Welle. «Αυτό το πρόβλημα» καθιστά την ΕΕ γεωπολιτικά ανίκανη στην ίδια την περιοχή της».
Η ΕΕ επιθυμεί να επιδείξει ικανότητα να διαμεσολαβεί σε προβλήματα μέσα στην ευρωπαϊκή γειτονιά, αποτρέποντας ταυτόχρονα τη Ρωσία, την Κίνα και άλλους περιφερειακούς παράγοντες από το να εισβάλουν στα Δυτικά Βαλκάνια. Δύο από τις έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, η Σερβία και το Μαυροβούνιο, βρίσκονται ήδη σε διαπραγματεύσεις για πλήρη ένταξη στην ΕΕ, το Κοσσυφοπέδιο και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη ελπίζουν να γίνουν υποψήφιες, ενώ το βέτο της Βουλγαρίας έχει μπλοκάρει τις εξελίξεις στη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία τα τελευταία δύο χρόνια.
Ο Σολτς δεν είναι μόνος στις διπλωματικές προσπάθειες. Στις 6 Ιουνίου ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν πρότεινε στους ομολόγους του στη Βόρεια Μακεδονία και τη Βουλγαρία το Παρίσι ως τόπο για την υπογραφή της διμερούς συμφωνίας, «όταν έρθει η ώρα». Το Παρίσι πιέζει για μια λύση μέχρι τέλος Ιουνίου 2022, όταν θα λήξει η γαλλική προεδρία στην ΕΕ. Το Βερολίνο από την πλευρά του βλέπει τη διεύρυνση της ΕΕ ως έναν από τους βασικούς πυλώνες της ευρωπαϊκής του πολιτικής, κάτι που κατοχυρώνεται επίσης στην κυβερνητική συμφωνία της τρικομματικής κυβέρνησης Σολτς.
Η αίτηση της Ουκρανίας για ένταξη στην ΕΕ περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα. Η πιθανότητα έναρξης των διαπραγματεύσεων με το Κίεβο μέσα στον Ιούνιο συνιστά πρόβλημα για τις Βρυξέλλες. Άλλωστε, αρκετές χώρες των Δυτικών Βαλκανίων περίμεναν εδώ και χρόνια για να έρθει η ώρα ένταξής τους. Στις 9 Μαΐου, όταν ρωτήθηκε επ΄αυτού, ο Σολτς αναφέρθηκε ευθέως σε αυτήν την κατάσταση κατά τη διάρκεια κοινής συνέντευξης τύπου με τον Μακρόν στο Βερολίνο. «Πολλοί έχουν ήδη κάνει μεγάλες προετοιμασίες και έχουν πάρει θαρραλέες αποφάσεις. Κάποια στιγμή, τέτοιο θάρρος πρέπει να ανταμειφθεί. Πάρτε τη Βόρεια Μακεδονία, για παράδειγμα» σχολίασε χαρακτηριστικά ο Γερμανός καγκελάριος.
Παράθυρο ευκαιρίας
Η διαμάχη για το θέμα της γλώσσας και της ιστορίας ανάμεσα σε Βόρεια Μακεδονία και Βουλγαρία είναι γνωστή. Οι διμερείς συνομιλίες επικεντρώνονται τώρα στο θέμα της κατοχύρωσης της βουλγαρικής μειονότητας στο σύνταγμα της Βόρειας Μακεδονίας. Αλλά η σημερινή κυβέρνηση στα Σκόπια δεν διαθέτει τις ψήφους για να περάσει μια τέτοια πρόταση. Η εθνικιστική αντιπολίτευση της χώρας θεωρεί «εθνική προδοσία» οποιαδήποτε προσέγγιση με τη Βουλγαρία.
Τα πράγματα έγιναν χειρότερα. Η κυβέρνηση στη Σόφια έχασε προχθές την ισχνή κοινοβουλευτική της πλειοψηφία, τρεις ημέρες πριν από την άφιξη Σολτς στη Σόφια με την αποχώρηση του λαϊκιστικού κόμματος ΙΤΝ (Υπάρχει και τέτοιος λαός).
Ο πρόεδρός του Σλάβι Τριφονόφ κατηγόρησε τον Βούλγαρο πρωθυπουργό Κιρίλ Πετκόφ ότι προσπαθεί να άρει το βέτο κατά της Βόρειας Μακεδονίας για την έναρξη ενταξιακών συνομιλιών με την ΕΕ αδιαφορώντας για τα εθνικά συμφέροντα της Βουλγαρίας. Πάντως ο Ντάνιελ Σμίλοφ, Βούλγαρος πολιτικός αναλυτής και αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας, πιστεύει ότι υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας. «Μια πιθανή συμφωνία», είπε στην DW, «θα μπορούσε να βασίζεται σε δέσμευση ότι θα γίνει αναφορά στους Βούλγαρους στο σύνταγμα της Βόρειας Μακεδονίας και στην ενσωμάτωση στοιχείων από τις υπάρχουσες συνθήκες μεταξύ των δύο χωρών στο πλαίσιο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Το ερώτημα είναι αν θα υπάρξει βουλγαρική κυβέρνηση που να προχωρήσει ένα τέτοιο ντιλ».
Λαϊκισμός
Ακόμα κι αν, όπως ανακοινώθηκε στις 9 Ιουνίου, ο πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Κίριλ Πέτκοφ συνεχίσει να ηγείται κυβέρνησης μειοψηφίας, ο πρόεδρος της χώρας Ράντεφ παραμένει το κύριο εμπόδιο. «Ο Ράντεφ έχει τοποθετηθεί ως ο κύριος σκληροπυρηνικός επί του θέματος» λέει ο Σμίλοφ. «Οι λόγοι αυτής της πολιτικής έχουν να κάνουν περισσότερο με την εσωτερική πολιτική και αναζητούνται στον σύγχρονο λαϊκισμό και την πολύ πιο αποτελεσματική κινητοποίηση πίσω από ισχυρισμούς ότι `ο λαός δεν πρέπει να υποκύψει στην ξένη πίεση`».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η πλειονότητα των κρατών-μελών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, απεχθάνονται το να επιτρέψουν την είσοδο διμερών διαφορών στο πλαίσιο διαπραγματεύσεων, αλλά είναι πρόθυμα να συμβιβαστούν, εφόσον Σκόπια και Σόφια βρουν κάποιου είδους συμφωνία. Ωστόσο ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Βόρειας Μακεδονίας Ντιμιτρόφ προειδοποιεί ότι μια τέτοια διπλωματική λύση θα αναβάλλει μόνο το πρόβλημα στο διηνεκές επιτρέποντας στη Σόφια να μπλοκάρει περαιτέρω τη Βόρεια Μακεδονία κατά τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις. «Όλοι πρέπει να είναι προσεκτικοί σε αυτή την επιδίωξη της επιτυχίας. Θα μπορούσε εύκολα να γίνει βραχύβια και επιφανειακή».
