Της Ελίζας Καραγιώργη
[email protected]
Η βασίλισσα Ελισάβετ, η μακροβιότερη μονάρχης του Ηνωμένου Βασιλείου έφυγε απόψε από τη ζωή, σε ηλικία 96 ετών, ανακοίνωσαν τα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ.
«Η βασίλισσα πέθανε εν ειρήνη, στο Μπαλμόραλ» ανέφερε η επίσημη ανακοίνωση.
Ο θάνατός της σηματοδοτεί μια αλλαγή εποχής κυρίως για τη Βρετανία, παρά την παρακμή του θεσμού τις τελευταίες δεκαετίες.
Η βασίλισσα απείχε από τα δημόσια δρώμενα το τελευταίο διάστημα, εμφανώς καταβεβλημένη, ενώ δεν κατόρθωσε να παρευρεθεί σε όλες τις – «βρετανικά μεγαλειώδεις»- εκδηλώσεις προς τιμήν της για το Πλατινένιο Ιωβηλαίο, δηλαδή για τα 70 έτη στον βρετανικό θρόνο. Η βασίλισσα αντιμετώπισε κινητικά προβλήματα τους τελευταίους μήνες και χρειάστηκε να χάσει μια σειρά από εκδηλώσεις, συμπεριλαμβανομένων των εκκλησιαστικών λειτουργιών το Πάσχα. Άλλωστε νωρίτερα τον χειμώνα είχε νοσήσει και απο κορωνοϊό.
Από τις ελάχιστες δημόσιες εμφανίσεις της φέτος, ήταν στο μνημόσυνο για τον Πρίγκιπα Φίλιππο στο Αββαείο του Γουέστμινστερ.
Τη Δευτέρα η Ελισάβετ είχε υποδεχθεί την Λιζ Τρας, προκειμένου να της δώσει και επίσημα την εντολή να αναλάβει την πρωθυπουργία του Ηνωμένου Βασιλείου μετά την παραίτηση του Μπόρις Τζόνσον. Η Ελισάβετ έχρισε 15 πρωθυπουργούς κατά τη διάρκεια της μοναρχίας της.
Για τα 96α γενέθλιά της στις 21 Απριλίου, κυκλοφόρησε μια φωτογραφία της, που δείχνει τη βασίλισσα με δύο πόνυ και αντικατοπτρίζει το δια βίου ενδιαφέρον της για τα άλογα.
Κατά τη διάρκεια του 1951, η υγεία του πατέρα της, Βασιλιά Γεωργίου ΣΤ΄ είχε επιδεινωθεί και η Ελισάβετ συχνά τον αντικαθιστούσε σε δημόσιες εκδηλώσεις. Όταν εκείνη περιόδευε τον Καναδά και έπειτα επισκέφθηκε τον τότε Πρόεδρο των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν στην Ουάσινγκτον, τον Οκτώβριο του 1951, ο ιδιωτικός γραμματέας της, Μάρτιν Τσάρτερις, έφερε μαζί του μια πρόχειρη διακήρυξη ανόδου στον θρόνο, σε περίπτωση που ο βασιλιάς πέθαινε ενώ εκείνη απουσίαζε.
Στις αρχές του 1952 η Ελισάβετ και ο Φίλιππος σχεδίαζαν περιοδεία στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, ενώ βρίσκονταν στην Κένυα. Στις 6 Φεβρουαρίου του 1952 και ενώ βρίσκονταν ακόμα στην Κένυα, διαδόθηκε η είδηση για το θάνατο του Βασιλιά Γεωργίου. Ο Τσάρτερις της ζήτησε να επιλέξει όνομα για τη βασιλεία της, όμως εκείνη επέλεξε να κρατήσει το όνομα Ελισάβετ.
Ο Τσώρτσιλ, τότε πρωθυπουργός και η γιαγιά της, Βασίλισσα Μαίρη, ήταν υπέρ της διατήρησης του ονόματος Ουίνδσορ ως προσδιοριστικό του βασιλικού οίκου. Έτσι η Ελισάβετ εξέδωσε μια διακήρυξη την 9η Απριλίου 1952 με την οποία υπογραμμιζόταν ότι το Ουίνδσορ θα συνέχιζε να υφίσταται ως όνομα του οίκου.
Η Ελισάβετ Αλεξάνδρα Μαρία, όπως ήταν το πλήρες όνομα, άνέλαβε τα καθήκοντά της στον θρόνο της Μεγάλης Βρετανίας στις 6 Φεβρουαρίου 1952. Επισήμως η τελετή της στέψης της έλαβε χώρα στις 2 Ιουνίου 1953. Ήταν 27 ετών. Η Ελισάβετ ήταν η Βασίλισσα του Ηνωμένου Βασιλείου και άλλων Βασιλείων της Κοινοπολιτείας των Εθνών, της οποίας ήταν και επικεφαλής, ενώ αποτελούσε Υπέρτατη Κυβερνήτη της Εκκλησίας της Αγγλίας.
Η βασίλισσα γεννήθηκε το 1926, όχι σε βασιλική κατοικία, αλλά σε ένα αρχοντικό του Λονδίνου στην οδό Bruton, όπου έζησε για πρώτη φορά με τον πατέρα και τη μητέρα της, οι οποίοι κατόπιν απέκτησαν τους τίτλους του Βασιλιά Γεώργιος ΣΤ’ και Βασίλισσας Ελισάβετ.
Η Ελισάβετ και ο Φίλιππος παντρεύτηκαν στις 20 Νοεμβρίου 1947 στο Αββαείο του Ουέστμινστερ. Έλαβαν 2.500 γαμήλια δώρα και 10.000 τηλεγραφήματα από όλο τον κόσμο. Επειδή η Βρετανία δεν είχε ακόμη ανακάμψει πλήρως από την καταστροφή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ελισάβετ ζήτησε να χρησιμοποιηθούν κουπόνια για να αγοραστούν τα υλικά για το νυφικό της, το οποίο σχεδιάστηκε από τον Νόρμαν Χάρτνελ. Στη μεταπολεμική Βρετανία, δεν ήταν αποδεκτό για τον Δούκα Φίλιππο να διατηρεί γερμανικές σχέσεις, ακόμα και με τις τρεις αδελφές του, οι οποίες δεν προσκλήθηκαν στο γάμο.
Απέκτησαν τέσσερα παιδιά, τον Κάρολο, Πρίγκιπα της Ουαλίας, την Πριγκίπισσα Άννα, τον Άντριου, Δούκα του Γιορκ και τον Έντουαρντ, Κόμη του Ουέσσεξ.
Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ είχε σημειώσει ότι η Ελισάβετ ακόμη στην ηλικία των δύο ετών είχε ένα αέρα κύρους και αντανακλαστικότητας που προκαλούν έκπληξη για βρέφος. Στη δεύτερη πρωθυπουργική του θητεία 1951-1955, οι δυο τους είχαν πολλές συναντήσεις, οι οποίες διαρκούσαν αρκετές ώρες, αντί για τις καθιερωμένες μισάωρες που επέβαλε το πρωτόκολλο.
Η «μοντέρνα» μοναρχία
Η βασίλισσα φαινόταν είχε πλήρη επίγνωση για τον σύγχρονο ρόλο της μοναρχίας, επιτρέποντας, για παράδειγμα, την τηλεοπτική μετάδοση της οικογενειακής ζωής της βασιλικής οικογένειας το 1970 και επιδοκιμάζοντας την επίσημη λύση του γάμου της αδερφής της Μαργαρίτας το 1978. Άλλωστε και η στέψη της είχε μεταδοθεί τηλεοπτικά.
Στη δεκαετία του 1990, ωστόσο, η βασιλική οικογένεια αντιμετώπισε μια σειρά από προκλήσεις. Το 1992, μια χρονιά που η Ελισάβετ αναφερόταν ως annus horribilis της βασιλικής οικογένειας, ο πρίγκιπας Κάρολος και η σύζυγός του, Νταϊάνα, πριγκίπισσα της Ουαλίας, χώρισαν, όπως και ο πρίγκιπας Άντριου και η σύζυγός του, Σάρα, δούκισσα του Γιορκ.
Επιπλέον, η Άννα χώρισε και μια φωτιά κατέστρεψε τη βασιλική κατοικία του Κάστρου του Ουίνδσορ.
Καθώς η χώρα πάλευε με την ύφεση, μετά την σκληρή πρωθυπουργία της Μάργκαρετ Θάτσερ, η δυσαρέσκεια για τον τρόπο ζωής των βασιλιάδων αυξήθηκε και το 1992 η Ελισάβετ, αν και προσωπικά απαλλάχθηκε, συμφώνησε να πληρώσει φόρους για το ιδιωτικό της εισόδημα.
Ο χωρισμός και το αργότερα διαζύγιο (1996) του Κάρολου και της εξαιρετικά δημοφιλούς πριγκίπισσας Νταϊάνα, διέβρωσαν περαιτέρω την υποστήριξη για τη βασιλική οικογένεια, η οποία θεωρήθηκε από ορισμένους ως απαρχαιωμένη και αδιάφορη. Η κριτική εντάθηκε μετά το θάνατο της Νταϊάνα το 1997, ειδικά όταν η Ελισάβετ αρνήθηκε αρχικά να επιτρέψει στην εθνική σημαία να κυματίζει μεσίστιο πάνω από τα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ.
Συνεχίζοντας τις προηγούμενες προσπάθειές της να εκσυγχρονίσει τη μοναρχία, η βασίλισσα προσπάθησε στη συνέχεια να παρουσιάσει μια λιγότερο γεμάτη και λιγότερο παραδοσιακή εικόνα του θεσμού. Αυτές οι απόπειρες είχαν ανάμικτη επιτυχία. Άλλωστε δεν ήταν τυχαίο ότι έστρεψε τα μέλη της οικογένειας, παιδιά και εγγόνια, σε γάμους με «μη γαλαζοαίματους», διαβλέποντας το τέλος της παραδοσιακής μοναρχίας.
Τα Ιωβηλαία
Το 2002 εορτάστηκε Χρυσό Ιωβηλαίο της Ελισάβετ, τα 50 χρόνια δηλαδή από την άνοδό της στο θρόνο. Η αδελφή και η μητέρα της πέθαναν το Φεβρουάριο και το Μάρτιο αντίστοιχα, κάτι που έκανε τα μέσα ενημέρωσης να εικάζουν ότι το Ιωβηλαίο θα είναι μια αποτυχία. Πραγματοποίησε όμως περιοδείες σε όλα τα βασίλεια της Κοινοπολιτείας, όπως είχε κάνει και το 1977, ενώ πολλές εκδηλώσεις και εορτασμοί συνέβησαν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Στο Λονδίνο ένα εκατομμύριο άνθρωποι παρακολούθησαν τις εκδηλώσεις κάθε μέρα του τριήμερου εορτασμού του Ιωβηλαίου, ενώ ο δημόσιος ενθουσιασμός διάψευσε τις προβλέψεις των δημοσιογράφων.
Το 2012 εορτάστηκε το Διαμαντένιο Ιωβηλαίο της Βασίλισσας, καθώς ήταν η χρονιά της 60ης επετείου από την άνοδό της στο θρόνο. Σε διάγγελμά της, στις 6 Φεβρουαρίου 2012, δήλωσε μεταξύ άλλων: «Σε αυτή την ξεχωριστή χρονιά, όπως εγώ αφιερώνω τον εαυτό μου εκ νέου στην υπηρεσία σας, ελπίζω ότι θα θυμόμαστε τη δύναμη της ομαδικότητας και της συλλογικής ισχύος της οικογένειας, της φιλίας και της καλής γειτονίας…Ελπίζω, επίσης, ότι αυτή η χρονιά του Ιωβηλαίου θα είναι μία ευκαιρία να δώσουμε ευχαριστίες για τις μεγάλες προόδους που έχουν γίνει από το 1952 και για να κοιτάξουμε προς το μέλλον με καθαρό μυαλό και ζεστή καρδιά».
Στις 6 Φεβρουαρίου του 2017 η Ελισάβετ έγινε η πρώτη Βρετανή μονάρχης που εόρτασε Ζαφειρένιο Ιωβηλαίο, δηλαδή την παραμονή της στον θρόνο για 65 χρόνια. Αντίθετα με το ασημένιο, το χρυσό και το αδαμάντινο ιωβηλαίο δεν υπήρξαν εκτεταμένοι δημόσιοι εορτασμοί για το γεγονός. Αντίθετα, όπως συνέβη και με το Ρουμπινένιο Ιωβηλαίο του 1992 η Βασίλισσα δεν ανέλαβε κάποια ιδιαίτερη επίσημη υποχρέωση. Προτίμησε να περάσει την ημέρα μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας λόγω και της επετείου θανάτου του πατέρα της την ίδια ημέρα.
Μια «άρρητη» μετάβαση
Ο εορτασμός του Πλατινένιου Ιωβηλαίου τον Ιούνιο ήταν σίγουρα διαφορετικός. Τα κινητικά προβλήματα που την ταλαιπωρούσαν τώρα μετά από μια μακρά ζωή δραστηριότητας κατέστησαν αδύνατη τη συμμετοχή στις περισσότερες εκδηλώσεις. Και ελάχιστα εμφανίστηκε δημόσια τους τελευταίους έξι μήνες.
Άλλωστε ο πρίγκιπας Κάρολος ήταν το ανώτερο μέλος της βασιλικής οικογένειας στο Κενοτάφιο στο Λονδίνο την Κυριακή της Μνήμης στα τέλη του περασμένου έτους. Ήταν ο ίδιος που ηγήθηκε της Βασιλικής Υπηρεσίας Maundy τον Απρίλιο, μια από τις παλαιότερες βασιλικές-θρησκευτικές τελετές, όταν κατά παράδοση ο μονάρχης δίνει χρήματα στους άπορους.
Ο πρίγκιπας Κάρολος εκφώνησε για πρώτη φορά την «Ομιλία της Βασίλισσας» στην έναρξη των εργασιών στη Βουλή των Λόρδων, την Άνω Βουλή του βρετανικού κοινοβουλίου.
Με τον πιο βρετανικό τρόπο είχε ήδη ξεκινήσει η μετάβαση.
