Ο Λεν Μπλαβάτνικ αυτοαποκαλείται πρωτίστως αυτοδημιούργητος δισεκατομμυριούχος. Ο γεννημένος στην Ουκρανία Βρετανοαμερικανός, όπως λέει, είναι επίσης μεγιστάνας των μέσων ενημέρωσης, τιτάνας της τεχνολογίας, πρωτοπόρος επενδυτής ακινήτων και βιομήχανος.
Αλλά πάνω από όλα, αυτό που ο Μπλαβάτνικ προσπαθούσε πάντα να καταστήσει σαφές: Δεν έχει σχέσεις με τον Βλαντιμίρ Πούτιν ή τη ρωσική πολιτική και δεν πρέπει να χαρακτηρίζεται ως ολιγάρχης. Δεν είναι καν Ρώσος.
Ο ορισμός του ολιγάρχη στα σχολικά βιβλία είναι αυτός που κυβερνά ή επηρεάζει τους ηγέτες σε μια κυβέρνηση που κυριαρχείται από λίγους. Αλλά ο όρος έχει πάρει μια πολύ ευρύτερη σημασία στη λαϊκή κουλτούρα, υποδηλώνοντας σχεδόν κάθε Ρώσο που έγινε εξαιρετικά πλούσιος κατά την εποχή των ιδιωτικοποιήσεων της χώρας της δεκαετίας του 1990.
Παρά τη μακρά παράδοσή του να αποστασιοποιείται από τη Ρωσία, ο Σερ Λέοναρντ (χρίστηκε ιππότης στο Ηνωμένο Βασίλειο για τη φιλανθρωπία του) έφτιαξε την τεράστια περιουσία του με κέρδη από τους λεγόμενους «πόλεμους αλουμινίου» και τα κοιτάσματα πετρελαίου της Σιβηρίας. Επιπλέον, κέρδισε μερικά από αυτά τα δισεκατομμύρια μαζί με μια κοινοπραξία Ρώσων μεγιστάνων στους οποίους επιβλήθηκαν κυρώσεις από το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ λίγο μετά την ανάπτυξη των δυνάμεων του Πούτιν στα σύνορα με την Ουκρανία, πυροδοτώντας έναν πόλεμο που έχει διαρκέσει περισσότερο από τρεις μήνες.
Αν τα πράγματα πήγαιναν κάπως διαφορετικά, θα μπορούσε να είχε επηρεαστεί από τις κυρώσεις και ο Μπλαβάτνικ. Αντίθετα, έχει συγκεντρώσει την 33η μεγαλύτερη περιουσία στον κόσμο και πλάσαρε αθόρυβα τον εαυτό του στη βρετανική και αμερικανική υψηλή κοινωνία. Έχει κάνει φιλανθρωπικές δωρεές και προσοδοφόρα στοιχήματα σε αμερικανικές εταιρείες μέσω του εξ ολοκλήρου ιδιοκτησίας του επενδυτικού ομίλου του, Access Industries. Ο ίδιος, 64 ετών, ο οποίος διατηρεί χαμηλό προφίλ και σπάνια μιλάει στον Τύπο, αρνήθηκε να πάρει συνέντευξη για αυτήν την ιστορία.
Το να είσαι ολιγάρχης, ανεξάρτητα από τον ορισμό, δεν σε κάνει αυτόματα στόχο κυρώσεων. Και υπάρχουν σημαντικές διακρίσεις μεταξύ τους, είπε ο Τζόρνταν Γκανς-Μορς, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Northwestern.
Μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, πολλοί Ρώσοι δισεκατομμυριούχοι καταδίκασαν τον πόλεμο -χωρίς να αναφέρουν τον πρόεδρο Πούτιν. Μέχρι τα τέλη Μαρτίου, ο μεγιστάνας του χάλυβα Αλεξέι Μορντάσοφ , κάποτε ο πλουσιότερος άνθρωπος της Ρωσίας, χαρακτήρισε τον πόλεμο «τραγωδία» και ευχήθηκε το τέλος του. Ο Όλεγκ Ντεριπάσκα περιέγραψε τη σύγκρουση ως «παραφροσύνη».
Ο Μπλαβάτνικ τον περασμένο μήνα έσπασε τη χαρακτηριστική σιωπή του για να ακολουθήσει το παράδειγμά του.
«Ο κ. Μπλαβάτνικ και η Access Industries πιστεύουν ότι αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία είναι απολύτως αδιανόητο και καταδικάζουν τη συνεχιζόμενη βία», ανέφερε μια δήλωση που δόθηκε στο Bloomberg από την Access στις 9 Μαΐου. «Μαζί με όλους τους Αμερικανούς και Βρετανούς συμπολίτες του, ο κ. Μπλαβάτνικ ελπίζει και προσεύχεται να τελειώσει αμέσως η σύγκρουση και όλοι οι Ουκρανοί πολίτες να μπορέσουν και πάλι να ζήσουν τη ζωή τους με ειρήνη και ελευθερία».
Η δήλωση ανέφερε επίσης ότι το οικογενειακό ίδρυμά του δωρίζει εκατομμύρια δολάρια σε φιλανθρωπικές οργανώσεις που εργάζονται για να βοηθήσουν τους Ουκρανούς πρόσφυγες.
Ενώ ο Μπλαβάτνικ δεν έχει αποκηρύξει τη Ρωσία, ούτε έχει υποστηρίξει τους δεσμούς του με την Ουκρανία παρά τις υποδείξεις ότι η χώρα έχει νόημα για αυτόν. Η θαλαμηγός του μήκους 74 μέτρων (242 ποδιών) πήρε το όνομά της από την πατρίδα του, την Οδησσό, που τώρα πολιορκείται από τις ρωσικές δυνάμεις. Η πόλη-λιμάνι εμφανίστηκε στα έργα τέχνης που κάποτε διακοσμούσαν τους τοίχους των γραφείων της Access στο Μανχάταν.
Το… «μονοπάτι» του Μπλαβάτνικ συνδεδεμένο με τη Δύση
Αυτό που μοιράζεται ο Μπλαβάτνικ με Ρώσους δισεκατομμυριούχους σε πλούτο, φιλοδοξίες και συμφωνίες διαφέρει από μια κρίσιμη άποψη: δεν είναι Ρώσος. Αν και γεννήθηκε στη Σοβιετική Ουκρανία και μεγάλωσε σε μια πόλη βόρεια της Μόσχας, του αφαιρέθηκε η σοβιετική υπηκοότητα ως Εβραίου μετανάστη αφού μετακόμισε στις ΗΠΑ στις αρχές των 20 του. Σήμερα έχει αμερικανική και βρετανική υπηκοότητα. Δεν είχε ποτέ ουκρανικό διαβατήριο.
Επέστρεψε στη Ρωσία μετά από χρόνια, ενώνοντας τους άλλους που έτρεχαν για λάφυρα στην σκληρή εποχή των ιδιωτικοποιήσεων της δεκαετίας του 1990. Εκεί έβαλε τις βάσεις για την τεράστια περιουσία του. Άτομα που γνωρίζουν τις συναλλαγές του στη Ρωσία είπαν ότι ήταν σαν μια παρουσία-φάντασμα, σπάνια στο έδαφος και αντ’ αυτού χρησιμοποιούσε έμπιστους αντιπροσώπους για την εκτέλεση έργων.
Προσχώρησε σε μια κοινοπραξία Ρώσων, συμπεριλαμβανομένων των Fridman και Vekselberg, στην αγορά της TNK, ενός από τους τελευταίους κρατικούς πετρελαϊκούς κολοσσούς της χώρας. Βοήθησαν στην ανάπτυξη της εταιρείας και στη συγχώνευσή της με την BP. Το μοναδικό του απροσδόκητο κέρδος ήρθε όταν οι εταίροι πούλησαν την TNK-BP στην κρατική Rosneft το 2013 σε μια συμφωνία 55 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η προσωπική του άποψη: 7 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η περιουσία του έχει εκτοξευθεί στα 37,1 δισεκατομμύρια δολάρια, περισσότερο από τον Στέφεν Σβάρτσμαν της Blackstone, ή τον Βλαντιμίρ Ποτάνιν, τον πλουσιότερο άνθρωπο της Ρωσίας.
Κατέχει ακόμη περιουσιακά στοιχεία στη Ρωσία αξίας περίπου μισού δισεκατομμυρίου δολαρίων, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Bloomberg. Μια εκπρόσωπος είπε ότι λιγότερο από το 1% των περιουσιακών στοιχείων της Access σχετίζεται με οποιονδήποτε τρόπο με τη Ρωσία και ότι προσπαθεί να πουλήσει έμμεσο ποσοστό 8% στη Rusal για περισσότερα από τρία χρόνια.
Επειδή ο Μπλαβάτνικ κατέχει τις μετοχές του μέσω μιας συνεργασίας με τον Βίκτορ Βέξελμπεργκ, στον οποίο έχουν επιβληθεί κυρώσεις, έπρεπε να πάρει άδεια από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ για να εκχωρήσει το μερίδιο των 535 εκατομμυρίων δολαρίων. Οι προσπάθειές του να πουλήσει «έχουν αποτραπεί μέχρι σήμερα από άλλους μετόχους της Rusal», είπε η εκπρόσωπος.
Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία του πλούτου του Μπλαβάτνικ είναι πλέον συνδεδεμένη με τη Δύση. Με μετρητά μετά τη συμφωνία TNK-BP του 2013, ο ίδιος και οι Ρώσοι συνεργάτες του άδραξαν την ευκαιρία να επενδύσουν ευρέως σε ΗΠΑ και Ευρώπη, όπου τα χρήματά τους θα μπορούσαν να αποφέρουν αποδόσεις και αξιοπιστία.
Επιτάχυνε τις επενδύσεις του στις ΗΠΑ, όπου νωρίτερα είχε κάνει ένα τολμηρό στοίχημα στην εταιρεία κατασκευής πλαστικών και χημικών LyondellBasell Industries που του απέφερε απόδοση 170%, συν 5,3 δισεκατομμύρια δολάρια από πωλήσεις μετοχών και μερίσματα.
Η αγορά του που τράβηξε την προσοχή ήταν η Warner Music στο αποκορύφωμα της αναταραχής της μουσικής βιομηχανίας το 2011. Ήταν ελκυστικά λαμπερό — σε συμφωνία με το αξιοσέβαστο χαρτοφυλάκιό του που μεγάλωσε για να περιλαμβάνει ιστορικές επαύλεις στη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, το Grand-Hotel du Cap- Ferrat στη νότια Γαλλία και τίτλοι παραγωγής στο Χόλιγουντ και στο Μπρόντγουεϊ. Ανέκτησε την αρχική του επένδυση στη Warner, η οποία έγινε δημόσια το 2020, τρεις φορές.
Η φιλόδοξη και ακόμη ασύμφορη υπηρεσία streaming, DAZN – που μερικές φορές αποκαλείται “το Netflix των σπορ” – έχει ξοδέψει εκατοντάδες εκατομμύρια για να εξασφαλίσει δικαιώματα μετάδοσης σε αθλήματα, όπως ποδόσφαιρο, πυγμαχία και αγώνες Formula 1.
Έχει επίσης επενδύσει σε δεκάδες start-ups, συμπεριλαμβανομένου του Spotify και της εταιρείας μόδας Tory Burch και είναι εξέχων υποστηρικτής της βιοτεχνολογίας. Έχει δωρίσει περισσότερα από 320 εκατομμύρια δολάρια στην επιστήμη και την ιατρική έρευνα, συχνά μέσω των πανεπιστημίων του Ivy League.
Δεσμοί με σχολικά ιδρύματα
Το ίδρυμα του Μπλαβάτνικ έχει δωρίσει πάνω από 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε διάφορα ιδρύματα
Και σε ένα προνόμιο που προορίζεται αποκλειστικά για Αμερικανούς πολίτες ή μόνιμους κατοίκους, έχει καθιερωθεί ως σημαντικός πολιτικός δωρητής των ΗΠΑ, δίνοντας περισσότερα από 5 εκατομμύρια δολάρια από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, περίπου μοιρασμένα μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων.
Οι συνάδελφοι του Μπλαβάτνικ που έχουν πλέον κυρωθεί διαφοροποιήθηκαν επίσης στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, αγοράζοντας ισπανικά σούπερ μάρκετ, περιουσιακά στοιχεία πετρελαίου και φυσικού αερίου και πολυτελείς κατοικίες.
Βέβαια δεν έχει αποφύγει εντελώς την κριτική. Η δωρεά των 75 εκατ. λιρών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης για τη δημιουργία της Σχολής Διακυβέρνησης Μπλαβάτνικ(αποστολή: «να εμπνεύσει και να υποστηρίξει μια καλύτερη κυβέρνηση») προκάλεσε διαμαρτυρίες από ακαδημαϊκούς και ακτιβιστές, πολλοί από τους Ρώσους. Τον Μάρτιο, ένας καθηγητής ανοσολογίας στην ιατρική σχολή του Γέιλ και ένας αποδέκτης ενός βραβείου που έχει χορηγηθεί από τον Μπλαβάτνικ κάλεσε το πανεπιστήμιο να αναστείλει ή να ακυρώσει το Blavatnik Fund λόγω ηθικών ανησυχιών.
Πηγή: Bloomberg
