Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
«Πρέπει να αποφύγουμε έναν παγκόσμιο πόλεμο ψωμιού: η πείνα φέρνει αστάθεια, τρομοκρατία, απόπειρες πραξικοπήματος, φτώχεια και μαζί, νέα μεταναστευτικά κύματα προς την Ευρώπη». Ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών, Λουίτζι Ντι Μάιο δεν θα μπορούσε να περιγράψει πιο παραστατικά τις συνέπειες του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία, μιλώντας στην διεθνή υπουργική διάσκεψη 30 χωρών, στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, για την Παγκόσμια Επισιτιστική ασφάλεια.
«Η Ρωσία έχει ξεκινήσει έναν πόλεμο με τα σιτηρά, αποκλείοντας τα ουκρανικά λιμάνια στη Μαύρη θάλασσα, καταστρέφοντας σιλό για σιτηρά, δρόμους και σιδηροδρόμους, και τα χωράφια», τόνισε η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών, Αναλένα Μπέρμποκ, μιλώντας στην ίδια διάσκεψη. «Απειλείται μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση που δεν υπήρξε ποτέ πριν», υποστήριξε η «Πράσινη» επικεφαλής της Γερμανικής διπλωματίας. Από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς σιτηρών στον κόσμο, η Ουκρανία, κάλυπτε πριν τον πόλεμο-μαζί με τη Ρωσία-σχεδόν το 30% της παγκόσμιας αγοράς. Ειδικά σε χώρες της Αφρικής, της Ασίας αλλά και της Λατινικής Αμερικής, η εξάρτησή τους από τον σιτοβολώνα της Ουκρανίας ήταν σχεδόν ολοκληρωτική.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι ένα «κύμα» απειλεί να προκαλέσει λιμό σε 53 χώρες, όπου ο πληθυσμός ξοδεύει τουλάχιστον το 60% του εισοδήματός του σε τρόφιμα και επομένως η αύξηση των τιμών του σιταριού αναμένεται καταστροφική.
Η Δύση εκτιμά ότι η Ρωσία εμποδίζει την Ουκρανία να εξαγάγει 25 εκατομμύρια τόνους σιτηρών, κυρίως στη Βόρεια Αφρική και την Ασία, το μεγαλύτερο μέρος τους από το λιμάνι της Οδησσού. Ταυτόχρονα, ότι χρησιμοποιεί τις εξαγωγές σιτηρών ως πολεμικό όπλο. «Η τιμή του σιταριού συνεχίζει να αυξάνεται λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 20% μέχρι το τέλος του έτους», εκτιμούν οι ειδικοί.
Ο ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες απηύθυνε μάλιστα έκκληση στη Μόσχα να επιτρέψει ορισμένες ουκρανικές αποστολές σιτηρών, με αντάλλαγμα τη διευκόλυνση εξαγωγής λιπασμάτων από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία.« Δεν φταίει η Ρωσία, λέει το υπουργείο Εξωτερικών στη Μόσχα. Αντίθετα, «είναι ο Covid-19, η πράσινη μετάβαση, οι κοντόφθαλμες επιλογές της Δύσης και οι δυτικές κυρώσεις, που προκαλούν την επισιτιστική ανασφάλεια, υποστηρίζει η Μαρία Ζαχάροβα, εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών.
Το Κίεβο κατηγορεί όμως τις ρωσικές δυνάμεις ότι κατέστρεψαν την τράπεζα γονιδίων των φυτών στο Χάρκοβο, τη μοναδική στην Ουκρανία, όπου φυλάσσονταν περισσότερες από 160.000 ποικιλίες και υβρίδια φυτών από όλο τον κόσμο
Η ρωσική εισβολή ήρθε να επιδεινώσει μια κατάσταση, που ήταν άσχημη και πριν τον πόλεμο. Σε μια μια εποχή που εκατομμύρια άνθρωποι στη Μέση Ανατολή και την Αφρική απειλούνταν ήδη από την πείνα. Είτε η πραγματική αιτία είναι η κλιματική κρίση, είτε οι συνέπειες της πανδημίας ή οι περιφερειακές συγκρούσεις –σε κάθε περίπτωση ο πόλεμος στην Ουκρανία επιδεινώνει το πρόβλημα. Πολύ πριν από την κρίση στην Ουκρανία και ακόμη πολύ πριν από τον COVID, ο αριθμός των ανθρώπων που αντιμετώπιζαν το φάσμα της πείνας το 2020, ανέρχονταν περίπου σε 800 εκατομμύρια . Και ο αριθμός αυτός αυξάνεται, δυστυχώς. Κάπου 100 εκατομμύρια άνθρωποι προστέθηκαν στον θλιβερό αυτό αριθμό.
Φρενήρης η πορεία των τιμών
Στον δυτικό κόσμο, με τις τιμές των τροφίμων να απογειώνονται και στον λεγόμενο Τρίτο, να λιμοκτονούν όλο και περισσότεροι άνθρωποι. Στην Ανατολική Αφρική, ένας άνθρωπος πεθαίνει κάθε 48 δευτερόλεπτα, από τον υποσιτισμό και την πείνα.
Σε κάθε περίπτωση, οι τιμές στα σιτηρά ακολουθούν φρενήρη πορεία .Ιδιαίτερα μετά και την απόφαση της Ινδίας να σταματήσει τις δικές της εξαγωγές, για να καλύψει την εσωτερική ζήτηση. Στην ευρωπαϊκή αγορά, οι τιμές του σιταριού διαπραγματεύονται κοντά στα 435 δολάρια τον τόνο, από 300 δολάρια, που ήταν πριν τον πόλεμο. Οι τιμές αυξάνονται ξανά και ξανά, επειδή όλο και περισσότεροι συμμετέχοντες στην αγορά αναμένουν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα διαρκέσει για αρκετό καιρό. Η νέα συγκομιδή της Ουκρανίας το 2022 αναμένεται να πέσει κατακόρυφα κατά 55% σε μόλις 38,9 εκατομμύρια τόνους καθώς η ρωσική εισβολή έχει συρρικνώσει σημαντικά τις σπαρμένες εκτάσεις, όπως εκτιμά η APK-Inform. Οι εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών την επόμενη σεζόν- από τον Ιούλιο του 2022 έως τον Ιούνιο του 2023- θα μπορούσαν επομένως να μειωθούν κατά περίπου ένα τρίτο σε 30 εκατομμύρια τόνους, σύμφωνα με τον αγροτο-οικονομολόγο, Ολαφ Τσίνκε.
Οι Επτά πλουσιότερες χώρες (G7),δεσμεύτηκαν βέβαια να βοηθήσουν τον Τρίτο κόσμο να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Ωστόσο, η ανθρωπιστική οργάνωση Oxfam αμφιβάλλει για την αξιοπιστία τέτοιων δηλώσεων. «Οι χώρες της G7 πρέπει να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους και να τις παρατείνουν εάν δεν θέλουν να χάσουν εντελώς την αξιοπιστία τους», προειδοποίησε ο Τόμπιας Χάουζτσιλντ, σύμβουλος της Oxfam. Υπενθύμισε μάλιστα παλαιότερες υποσχέσεις που είχαν δώσει οι βιομηχανικές χώρες.
Δεν φτάνει η βοήθεια
Το 2009, για παράδειγμα, οι G7 δεσμεύτηκαν να «αυξήσουν την υποστήριξή τους για την προστασία του κλίματος σε χώρες χαμηλού εισοδήματος, διαθέτοντας 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έως το 2020». Όχι μόνο δεν υλοποιήθηκε αυτός ο στόχος, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι θα μπορούσε να επιτευχθεί στο εγγύς μέλλον», ανέφερε η Oxfam.
Με την πείνα να απειλεί την Ανατολική Αφρική, η Oxfam επεσήμανε ότι μόνο ένα μικρό μέρος από τα κονδύλια που έχει υποσχεθεί η διεθνής κοινότητα, έχει φτάσει στην Αφρική: μόνο το 3% των υποσχεθέντων έξι δισεκατομμυρίων δολαρίων για βοήθεια έχουν φτάσει στην Αιθιοπία, τη Σομαλία και τη Νότια Σουδάν. Μόνο το 11%, στην Κένυα.
Η UNICEF προειδοποιεί ότι ο αριθμός των ανθρώπων που λιμοκτονούν στο Αφγανιστάν, στο Κέρας της Αφρικής και στο Σαχέλ είναι μεγαλύτερος από ποτέ. Παγκοσμίως, 45 εκατομμύρια παιδιά, κάτω των πέντε ετών, λιμοκτονούν. «Χρειάζονται απεγνωσμένα θρεπτικές ουσίες για να επιβιώσουν. Επειδή όμως τα τρόφιμα έχουν γίνει πολύ ακριβά, πολλά παιδιά δεν θα τα καταφέρουν», λέει ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ Στεφάν Ντούτζαριτς
