Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Το φάντασμα ενός «Frexit» στοιχειώνει την Ευρώπη, καθώς η Γαλλία ετοιμάζεται την Κυριακή του Πάσχα να εκλέξει τον/την πρόεδρο της χώρας, στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών. Οσο και αν θεωρείται μάλλον απίθανο να κερδίσει η ακροδεξιά Μαρίν Λε Πέν τον απερχόμενο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο φόβος για ένα «ατύχημα» εξακολουθεί να κρατά σε αγωνία τη Γηραιά ήπειρο. Η 53χρονη Λε Πεν αρνείται ότι θέλει να βγάλει τη Γαλλία από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά προειδοποιεί ότι στόχος της είναι «να βάλει την Ευρωπαϊκή Ένωση στη θέση της». Χαρακτήρισε την ΕΕ «παράνομη υπερεθνική δομή» και απειλεί με περικοπές δισεκατομμυρίων στα ευρωπαϊκά ταμεία. Η Λε Πέν χαρακτηρίζει τον δεύτερο γύρο «δημοψήφισμα εναντίον του Μακρόν» και των φιλοευρωπαϊκών ιδεών του. Ο Γάλλος πρόεδρος, από την άλλη, κάνει λόγο για «δημοψήφισμα για την Ευρώπη».
Ο Μακρόν πρέπει να πασχίσει πολύ. Οι δημοσκοπήσεις τον βλέπουν ακόμα μπροστά, με περίπου 55% έναντι 45%. Αλλά δεν προβλέπεται ο «περίπατος» με τον οποίο είχε κερδίσει την Λε Πεν πριν πέντε χρόνια.Το εκλογικό σώμα της Γαλλίας βρίσκεται σε αναταραχή. Ο πρώτος γύρος αποκάλυψε ένα βαθύ σοκ στη γαλλική κοινωνία. Ο Μακρόν μπορεί να κερδίσει την πλειοψηφία την Κυριακή, μόνο αν «σπάσει» τη ψήφο διαμαρτυρίας ενάντια στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές του.
Ο υπουργός Εξωτερικών του Λουξεμβούργου Ζαν Ασελμπορν, στα 72 του χρόνια- μακράν ο μακροβιότερος ανώτατος διπλωμάτης στην ΕΕ- δεν μασάει τα λόγια του. Βλέπει να μαίνεται στη Γαλλία ένα «είδος πολιτικού εμφυλίου πολέμου». Αλλωστε, αν οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιωθούν, τότε σχεδόν οι μισοί Γάλλοι θα ήθελαν να ζήσουν υπό την «Πρόεδρο Μαρίν Λε Πέν», μετά τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών. Σε μια γαλλική εκδοχή της εποχής Τραμπ». Σε αντίθεση με πριν από πέντε χρόνια, σχεδόν ο ένας στους δύο Γάλλους δεν βλέπει πλέον την επικεφαλής του «Εθνικού Συναγερμού» ως ακροδεξιά πολιτικό. Δεν φοβούνται ότι η Λε Πέν θα βγάλει τη χώρα από το ευρώ και την ΕΕ, αλλά φαίνεται να εκτιμούν κιόλας τη δέσμευσή της για την αύξηση της αγοραστικής δύναμης των πολιτών.
Η δύναμη του «έθνους»
Αυτό που φαίνεται να ενώνει τους ψηφοφόρους της Λε Πέν- εκτός φυσικά από το μένος τους κατά του προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν –είναι η δέσμευσή της ότι θα βάλει τα εθνικά συμφέροντα της Γαλλίας πάνω από τα ευρωπαϊκά. Με άλλα λόγια, μια παραλλαγή του συνθήματος του ιδρυτή της Πέμπτης Δημοκρατίας, Σαρλ ντε Γκωλ, για την «Ευρώπη των εθνών». Αλλά με το έθνος-κράτος να έχει το προβάδισμα έναντι των Βρυξελλών! Ένα σύνθημα με οποίο στην Ουγγαρία, ο Βίκτορ Ορμπαν κέρδισε πριν λίγες ημέρες την απόλυτη πλειοψηφία στις βουλευτικές εκλογές, δαιμονοποιώντας ταυτόχρονα την ΕΕ. Όπως και στην Πολωνία, που η εθνικιστική κυβέρνηση του Ματέους Μοραβιέτσκι κυριαρχεί των αντιπάλων της , βάζοντας το εθνικό δίκαιο πάνω από το ευρωπαϊκό. Οι προοπτικές της Λε Πέν αντιμετωπίστηκαν επίσης με ενθουσιασμό από το ακροδεξιό AfD στη Γερμανία και την εθνικιστική Lega στην Ιταλία, που συμμετέχει στο Ευρωκοινοβούλιο στην ίδια κοινοβουλευτική ομάδα με το κόμμα της Λε Πεν.
Αν και η πλειονότητα των πολιτών στην ΕΕ δηλώνουν φιλο-Ευρωπαίοι, είναι πρώτα απ` όλα πατριώτες ή και εθνικιστές, σύμφωνα με τις έρευνες. Το έθνος είναι ο μεγάλος επιζών, μέσα στην ιδεολογική κατάρρευση της εποχής μας. Μόνο μια μικρή μειοψηφία στην Ευρωπαική Ενωση, βάζει την Ευρώπη πάνω από τη χώρα καταγωγής. Οι εθνικοί πολιτικοί συμβάλλουν σίγουρα σε αυτό όταν διεκδικούν τις επιτυχίες για τον εαυτό τους και κατηγορούν αμέσως τις Βρυξέλλες για τα όποια προβλήματα, για παράδειγμα με την προμήθεια του εμβολίου κατά του κορωνοϊού.
Εθνικιστικά αντανακλαστικά
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αυτό δεν θα έπρεπε να υπάρχει, ειδικά σε μια εποχή που σχεδόν όλα τα προβλήματα χρειάζονται ευρωπαικές λύσεις. Ιδιαίτερα, όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά: Από τον πόλεμο στην Ουκρανία ως την οικονομική αναμέτρηση με την Κίνα. Είτε πρόκειται για την κλιματική κρίση, την πανδημία ή την μετανάστευση, όλοι ζητούν ισχυρότερη ευρωπαϊκή συνεργασία. Και όμως! Όπως φάνηκε και στο Brexit, τουλάχιστον στην Αγγλία, τα εθνικά και εθνικιστικά αντανακλαστικά διαμορφώνουν την πολιτική στάση των πολιτών. Σε αυτό συμβάλει άλλωστε πολλές φορές ο κοσμοπολιτισμός των κυρίαρχων συστημικών ελίτ, που δίνουν τη δυνατότητα στους κάθε λογής εθνικιστές να δημαγωγούν, εμφανιζόμενοι ως εκπρόσωποι του λαού. Μόνο που πίσω από το «φιλολαϊκό» προσωπείο τους, κρύβονται σκληρές πολιτικές ενάντια στους μετανάστες, για παράδειγμα, αλλά και σε θέματα ταυτότητας και ασφάλειας
Σε κάθε περίπτωση, μια εκλογική νίκη της Λε Πέν επί του Μακρόν θα δημιουργούσε ένα τεράστιο ρήγμα στην ΕΕ, που δεν αποκλείεται να οδηγούσε ακόμη και στη διάλυσή της. Ένα μεγάλο κράτος μέλος όπως η Γαλλία θα μπορούσε να εμποδίσει την αναζήτηση συμβιβασμών και να υπονομεύσει τη νομιμότητα της Ένωσης, μη αναγνωρίζοντας κρίσιμες αποφάσεις. Αναμφίβολα, το ευρωπαϊκό μοντέλο έχει αδυναμίες. Και μάλιστα μεγάλες, όπως φάνηκε στην «εποχή της λιτότητας», ειδικά στην Ελλάδα. Αλλά η Ενωμένη Ευρώπη έχει κρατήσει προς το παρόν τον πόλεμο εκτός των εσωτερικών της συνόρων, τουλάχιστον. Για πρώτη φορά μετά από σχεδόν οκτώ δεκαετίες. Και αυτό δεν είναι λίγο!
