Ανά εκατοντάδες εντοπίζονται τα πτώματα αμάχων σε πόλεις και χωριά γύρω από την περιοχή του Κιέβου, από όπου αποσύρονται τα ρωσικά στρατεύματα. Παράλληλα είναι διαρκείς οι μαρτυρίες για άλλες φρικαλεότητες, όπως είναι οι βιασμοί γυναικών και παιδιών. Πλέον διεθνείς οργανισμοί κάνουν λόγο εγκλήματα πολέμου. Ωστόσο ορισμένοι πιστεύουν ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία δεν έχει σταματήσει εκεί, αλλά έχει φτάσει στο επίπεδο της γενοκτονίας.
«Είναι μία πραγματική γενοκτονία, αυτό που βλέπουμε εδώ» είπε ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι από τη Μπούτσα, όπου τουλάχιστον 500 άνθρωποι βρέθηκαν δολοφονημένοι. Ο Πολωνός πρωθυπουργός, Ματέους Μοραβιέσκι συμφωνεί ότι η σφαγή στη Μπούτσα και άλλες πόλεις κοντά στην ουκρανική πρωτεύουσα πρέπει να χαρακτηριστεί γενοκτονία και να αντιμετωπιστεί ως τέτοια.
Ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, έχει επίσης κατηγορήσει τη Ρωσία ότι «διαπράττει γενοκτονία», αν και έχει διευκρινίσει πως αυτή είναι η προσωπική του άποψη, τονίζοντας ότι θα κρίνουν οι νομικοί σε διεθνές επίπεδο αν μπορεί να χαρακτηριστεί και επισήμως έτσι. Αποστάσεις κράτησε από την άλλη ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, προειδοποιώντας να μην κλιμακωθεί η ρητορική.
Υπάρχει λοιπόν βάση στο να κατηγορηθούν οι ρωσικές δυνάμεις για το «έγκλημα των εγκλημάτων»; Το BBC προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα αυτό.
Τι είναι γενοκτονία
Η γενοκτονία θεωρείται ευρέως ως το σοβαρότερο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Ορίζεται ως μαζική εξόντωση μιας συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων – για παράδειγμα, η δολοφονία έξι εκατομμυρίων Εβραίων στο Ολοκαύτωμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη Γενοκτονία ορίζει τη γενοκτονία ως τη διάπραξη οποιουδήποτε από τα ακόλουθα «με πρόθεση να καταστρέψει, εν όλω ή εν μέρει, μια εθνική, εθνική, φυλετική ή θρησκευτική ομάδα»:
Δολοφονία μελών της ομάδας
Πρόκληση σοβαρών σωματικών ή ψυχικών βλαβών σε μέλη της ομάδας
Σκόπιμη πρόκληση στην ομάδα συνθηκών ζωής που υπολογίζεται ότι θα επιφέρουν τη φυσική της καταστροφή εν όλω ή εν μέρει
Επιβολή μέτρων για την αποτροπή γεννήσεων εντός της ομάδας
Βίαιη μεταφορά παιδιών της ομάδας σε άλλη ομάδα
Έχει διαπράξει λοιπόν κάτι από τα παραπάνω η Ρωσία;
Δεν υπάρχει συναίνεση επ’ αυτού. Ο Eugene Finkel, αναπληρωτής καθηγητής διεθνών υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, πιστεύει ότι μία γενοκτονία βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ουκρανία. Λέει ότι υπάρχουν στοιχεία για δολοφονίες, που διαπράχθηκαν στη Μπούτσα και σε άλλα μέρη, ανθρώπων με βάση την ουκρανική τους ταυτότητα. «Δεν έχει να κάνει απλώς με το να σκοτώνεις ανθρώπους, αλλά με το να στοχεύεις μια ομάδα εθνικής ταυτότητας», λέει.
Είναι η ρητορική που προέρχεται από τη Μόσχα που καταλήγει σε γενοκτονική πρόθεση, λέει ο κ. Finkel.
Επικαλείται ένα άρθρο με τίτλο “Τι πρέπει να κάνει η Ρωσία με την Ουκρανία;” που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα από το ρωσικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Ria.
Το άρθρο υποστηρίζει ότι η Ουκρανία «είναι αδύνατη ως εθνικό κράτος» και ακόμη και το όνομά της «προφανώς δεν μπορεί να διατηρηθεί». Η ουκρανική εθνικιστική ελίτ «πρέπει να εκκαθαριστεί, η επανεκπαίδευσή της είναι αδύνατη», υποστηρίζει ο συγγραφέας του άρθρου, Timofei Sergeytsev.
Βασίζει τη θεωρία του στον αβάσιμο ισχυρισμό ότι η Ουκρανία είναι ναζιστικό κράτος, υποστηρίζοντας ότι ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού είναι επίσης ένοχο επειδή είναι «παθητικοί Ναζί», και ως εκ τούτου συνεργοί. Μετά από μια ρωσική νίκη, αυτοί οι άνθρωποι θα χρειάζονταν επανεκπαίδευση που θα διαρκούσε τουλάχιστον μια γενιά και αυτό «αναπόφευκτα θα σήμαινε απο-ουκρανοποίηση».
«Για μένα, η αλλαγή του τόνου τις τελευταίες εβδομάδες στη Ρωσία, και ειδικά μεταξύ των ελίτ, ήταν το σημείο καμπής που ονομάζουμε κατώφλι της πρόθεσης, όχι απλώς για να καταστρέψουμε το κράτος… αλλά να καταστρέψουμε μια ταυτότητα», λέει ο καθηγητής. Φίνκελ.
«Ο στόχος του πολέμου είναι η απο-ουκρανοποίηση… δεν επικεντρώνονται στο κράτος, αλλά στους Ουκρανούς».
Ο Γκρέγκορι Στάντον, ιδρυτικός πρόεδρος και πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Γενοκτονίας, λέει ότι υπάρχουν αποδείξεις «ότι ο ρωσικός στρατός σκοπεύει στην πραγματικότητα να καταστρέψει, εν μέρει, την ουκρανική εθνική ομάδα».
Λέει ότι οι ισχυρισμοί του Προέδρου Πούτιν ενόψει της εισβολής, ότι ο οκταετής πόλεμος στην ανατολική Ουκρανία έμοιαζε με γενοκτονία, ήταν αυτό που ορισμένοι μελετητές αποκαλούν «καθρέφτισμα».
«Συχνά ο δράστης της γενοκτονίας θα κατηγορήσει την άλλη πλευρά – τα στοχευμένα θύματα – ότι σκοπεύει να διαπράξει γενοκτονία πριν, στην πραγματικότητα, ο δράστης το κάνει. Αυτό συνέβη σε αυτήν την περίπτωση».
Άλλοι ειδικοί ωστόσο διαφωνούν. Τονίζουν ότι είναι ακόμη πολύ νωρίς για να ορίσουμε ότι οι ρωσικές θηριωδίες ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία.
Σύμφωνα με τον Jonathan Leader Maynard, λέκτορα διεθνούς πολιτικής στο King’s College του Λονδίνου, τα στοιχεία είναι ακόμα πολύ ασαφή υπό την αυστηρή διατύπωση της Σύμβασης για τη Γενοκτονία.
Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν λαμβάνει χώρα γενοκτονία – λέει ότι είναι «πολύ σαφές» ότι συμβαίνουν θηριωδίες – απλώς ότι ο πήχης δεν έχει ακόμη εκκαθαριστεί.«Είναι πιθανό αυτές οι φρικαλεότητες να είναι γενοκτονικές ή να κλιμακωθούν στο μέλλον σε γενοκτονία, αλλά τα στοιχεία δεν είναι αρκετά ισχυρά ακόμα», εξηγεί.
Ωστόσο, επισημαίνει τη «βαθιά ανησυχητική» ρητορική του προέδρου της Ρωσίας που αρνείται την ιστορική ύπαρξη της Ουκρανίας ως ανεξάρτητου έθνους. Απεικονίζει έναν «γενοκτονικό τρόπο σκέψης», λέει, όπου ο Βλαντιμίρ Πούτιν πιστεύει ότι η Ουκρανία «δεν είναι πραγματική, επομένως δεν έχουν το δικαίωμα ύπαρξης».
