Της Νικόλ Λειβαδάρη
[email protected]
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έκανε την τελική επιλογή, η ρήξη της Ρωσίας με τη Δύση είναι πλέον γεγονός και από χθες το βράδυ όλος ο πλανήτης τελεί σε πολεμική ετοιμότητα. Η ραγδαία κλιμάκωση στο ουκρανικό μέτωπο ήρθε με την απόφαση Πούτιν να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, των δύο περιοχών της ανατολικής Ουκρανίας που ελέγχονται από τους φιλορώσους αυτονομιστές – μια απόφαση, την οποία ο Ρώσος πρόεδρος ανακοίνωσε στο όνομα του «αποκομμουνισμού», του «ενιαίου» ουκρανικού και ρωσικού λαού, και της αποκατάστασης της «γεωπολιτικής καταστροφής», που – όπως είπε- συντελέστηκε με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Έδωσε μάλιστα εντολή για αποστολή «ειρηνευτικών δυνάμεων» στις δύο περιοχές.
«Λοιπόν, η Ουκρανία θέλει αποκομμουνισμό; Αυτό μας ταιριάζει. Αλλά ας μη σταματήσουμε στα μισά του δρόμου. Είμαστε έτοιμοι να σας δείξουμε πώς είναι ο πραγματικός αποκομμουνισμός» δήλωσε ο Πούτιν σε ένα διάγγελμα προς τον ρωσικό λαό, που μεταβάλλει πλέον άρδην τα γεωπολιτικά δεδομένα.
Οι κάτοικοι στο Ντονμπάς βγήκαν στους δρόμους με ρωσικές σημαίες στα χέρια, με πυροτεχνήματα και κορναρίσματα πανηγυρίζοντας για την απόφαση του Βλαντιμίρ Πούτιν.
Μία ώρα εν τω μεταξύ είχε διάρκεια η κατεπείγουσα δημόσια συνεδρίαση του Συμβολίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, η οποία συγκλήθηκε κατόπιν αιτήματος κυρίως των δυτικών κρατών-μελών του, μετά την αναγνώριση της ανεξαρτησίας των περιοχών της ανατολικής Ουκρανίας που ελέγχονται από φιλορώσους αυτονομιστές από τη Ρωσία- γεγονός που «σκίζει» την ειρηνευτική συμφωνία του Μινσκ και «ναρκοθετεί» τις διπλωματικές προσπάθειες για εκτόνωση της κρίσης.
Η συνεδρίαση ήταν συνονθύλευμα έντονων τοποθετήσεων καθώς εκπρόσωποι από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ινδία, την Ιρλανδία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Κένυα και τη Γκάνα προέτρεψαν εμφατικά να επικρατήσει η ειρήνη και η διπλωματία, σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί ο πόλεμος στην Ουκρανία.
«Δεύτερη Κριμαία»
Πολιτικά, η απόφαση Πούτιν ερμηνεύεται από τη Δύση ως η αφετηρία της «δεύτερης Κριμαίας» – γεγονός που τορπιλίζει ντε φάκτο τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις και την ευρωπαϊκή διαμεσολάβηση και ανεβάζει κατακόρυφα τις πιθανότητες ένοπλης σύγκρουσης. Πρακτικά, η αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ σημαίνει ότι η Ρωσία αποκτά έρεισμα αποστολής στρατιωτικών της δυνάμεων στις δύο περιοχές – σημαίνει όμως, κυρίως, ότι εγκαταλείπει πλέον τις συμφωνίες του Μινσκ, οι οποίες αναγνωρίζουν μεν αυξημένη αυτονομία στο Ντονέτσκ και στο Λουγκάνσκ, αλλά εντός των συνόρων της Ουκρανίας.
O Βλαντιμίρ Πούτιν είχε, ουσιαστικά, προαναγγείλει την επιλογή της ρήξης από νωρίς το απόγευμα, κατά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας στη Μόσχα. Εκεί φέρεται να δήλωσε ότι εγκαταλείπει οποιαδήποτε «ελπίδα» εφαρμογής των συμφωνιών του Μινσκ, λέγοντας: «Έχουμε καταλήξει να πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει προοπτική για τις συμφωνίες». Στη διάρκεια της συνεδρίασης ο Ρώσος πρόεδρος χαρακτήρισε τις αυξανόμενες εντάσεις στην κρίση της Ουκρανίας ως «σοβαρή, πολύ μεγάλη απειλή» για τη χώρα του και υποστήριξε ότι η Ουκρανία χρησιμοποιείται ως «όργανο αντιπαράθεσης» κατά της Μόσχας. «Προτεραιότητα της Ρωσίας δεν είναι η αντιπαράθεση, αλλά η ασφάλεια» κατέληξε.
Αμέσως μετά το διάγγελμα Πούτιν ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι ζήτησε έκτακτη σύγκλιση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ενώ τα ουκρανικά media κατακλύστηκαν από σενάρια ακόμη και για άμεση επιβολή στρατιωτικού νόμου στη χώρα. Ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι ο Τζο Μπάιντεν συγκαλεί επείγουσα σύσκεψη του αμερικανικού συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, στο Παρίσι ο Εμανουέλ Μακρόν συγκάλεσε επίσης το συμβούλιο Άμυνας, ενώ ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς δήλωσε ότι η κίνηση Πούτιν συνιστά «μονομερή παραβίαση» των συμφωνιών του Μινσκ. Στις Βρυξέλλες, επίσης, ο ύπατος εκπρόσωπος Εξωτερικής Πολιτικής της Ε.Ε. Ζοζέπ Μπορέλ προανήγγειλε ενεργοποίηση του ήδη συμφωνηθέντος πακέτου κυρώσεων κατά της Ρωσίας.
Καταδικάζει η Δύση
Έντονες ήταν οι πρώτες αντιδράσεις της Ευρώπης στο διάγγελμα Πούτιν και την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ από τη Ρωσία. Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν κατήγγειλε «κατάφωρη παραβίαση του δικαίου, της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας και των συμφωνιών του Μινσκ».
«Η Ε.Ε. και οι εταίροι της θα αντιδράσουν με ενότητα, σταθερότητα και αποφασιστικότητα σε αλληλεγγύη με την Ουκρανία» τόνισε.
Για «κακό οιωνό» μίλησε και ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον, τονίζοντας: «Η αναγνώριση είναι αντίθετη με το διεθνές δίκαιο. Είναι κατάφωρη παραβίαση της κυριαρχίας και της ακεραιότητας της Ουκρανίας, είναι αποκήρυξη των συμφωνιών του Μινσκ». Ο γ.γ. του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, καταδίκασε την απόφαση της Ρωσίας να επεκτείνει την αναγνώριση της αυτοαποκαλούμενης «Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ» και της «Λαϊκής Δημοκρατίας του Λουγκάνσκ».
Από νωρίς το πρωί
Το πολεμικό κλίμα είχε ενταθεί από νωρίς χθες, με την ανακοίνωση της Μόσχας ότι τα ξημερώματα σημειώθηκε η πρώτη μάχη μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών στρατιωτών επί ρωσικού εδάφους, στο Ροστόφ. Σύμφωνα με τη Μόσχα, η οποία δημοσίευσε και σχετικό βίντεο, έπεσαν νεκροί 5 Ουκρανοί στρατιώτες οι οποίοι μπήκαν στη ρωσική επικράτεια ως «δολιοφθορείς». Το Κίεβο απέρριψε και τους ρωσικούς ισχυρισμούς και το βίντεο ως fake news, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για προβοκάτσια – ότι επρόκειτο δηλαδή για εικόνες ρωσόφωνων αυτονομιστών που επιτίθενται σε περιοχές του Ντονμπάς, προκειμένου να δημιουργήσουν «κλίμα» υπέρ ρωσικής εισβολής.
«Παγωμένη» υποδοχή επιφύλαξε το Κρεμλίνο και στην πρόταση Μακρόν για σύνοδο κορυφής Μπάιντεν – Πούτιν. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δεν απέκλεισε τη διεξαγωγή της, είπε όμως πως αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν συγκεκριμένα σχέδια για συνάντηση Πούτιν – Μπάιντεν. Πρόσθεσε, πάντως, ότι εάν παραστεί ανάγκη μπορεί να υπάρξει επικοινωνία είτε διά ζώσης είτε τηλεφωνικά.
Σύμφωνα με εκπρόσωπο της γαλλικής προεδρίας, ο Τζο Μπάιντεν ζήτησε από τον Εμανουέλ Μακρόν να προτείνει στον Βλαντιμίρ Πούτιν συνάντηση των δύο ηγετών. Ο Λευκός Οίκος έθεσε ως προϋπόθεση για τη συνάντηση να μην εισβάλει η Ρωσία στην Ουκρανία και η πρόταση συζητήθηκε στη διπλή τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν την Κυριακή ο Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Εμανουέλ Μακρόν.
«Ο πρόεδρος Μπάιντεν έχει ξεκαθαρίσει ότι είναι έτοιμος να συναντήσει τον πρόεδρο Πούτιν οποιαδήποτε στιγμή, σε oποιοδήποτε πλαίσιο, εάν αυτό βοηθήσει στην αποτροπή του πολέμου» δήλωσε από την πλευρά του ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, πριν από το διάγγελμα προς τον ρωσικό λαό, είχε ενημερώσει τηλεφωνικά για την απόφαση αναγνώρισης του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς και τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Λίγη ώρα νωρίτερα είχε επιβεβαιωθεί και η συνάντηση του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ με τον Άντονι Μπλίνκεν μεθαύριο, Πέμπτη, στη Γενεύη, μετά τις ραγδαίες βραδινές εξελίξεις ωστόσο τα πάντα πλέον τελούν υπό αίρεση.
Ποιες είναι οι αποσχισθείσες περιοχές;
Οι ελεγχόμενες από φιλορώσους αυτονομιστές περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ -γνωστές συνολικά ως Ντονμπάς- αποσχίστηκαν από τη διοίκηση της ουκρανικής κυβέρνησης το 2014 και αυτοανακηρύχθηκαν ανεξάρτητες «Λαϊκές Δημοκρατίες», μέχρι σήμερα μη αναγνωρισμένες από άλλη χώρα. Έκτοτε η Ουκρανία αναφέρει ότι περίπου 15.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί σε συγκρούσεις στις δύο περιοχές. Η Ρωσία αρνείται ότι είχε οποιονδήποτε ρόλο στη σύρραξη, αλλά φέρεται να στήριξε τους αυτονομιστές με διάφορους τρόπους, μεταξύ άλλων, με κρυφή στρατιωτική υποστήριξη, οικονομική βοήθεια, προμήθεια εμβολίων κατά της Covid-19 και έκδοση ρωσικών διαβατηρίων για τους περίπου 800.000 κατοίκους.
