Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Με σχεδόν 42% των ψήφων και τουλάχιστον 117 (ίσως και 119) από τις 230 έδρες στη Βουλή, ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, Αντόνιο Κόστα, ήταν ο μεγάλος νικητής των εκλογών της περασμένης Κυριακής.
Ο 60χρονος σοσιαλιστής πρωθυπουργός κέρδισε το στοίχημα: Αν και όλες οι δημοσκοπήσεις τον έδειχναν να δίνει μάχη στο νήμα. Οι δημοσκόποι χλεύαζαν μάλιστα τον Κόστα, όταν μιλούσε για αυτοδυναμία. Ο Πορτογάλος πρωθυπουργός κατάφερε όμως, όχι μόνο να επιβεβαιώσει την κυριαρχία του, αλλά και να κατακτήσει την απόλυτη πλειοψηφία που ζητούσε συνεχώς από τους ψηφοφόρους τις τελευταίες εβδομάδες. Σύμφωνα με τα τελικά αποτελέσματα, το Σοσιαλιστικό κόμμα βελτίωσε τα ποσοστά του κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες, σε σύγκριση με τις τελευταίες εκλογές, το φθινόπωρο του 2019.Το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, το κεντροδεξιό Σοσιαλδημοκρατικό (PSD), ήρθε δεύτερο με διαφορά 14 μονάδων. Όλα τα άλλα κόμματα παρέμειναν σε μονοψήφια ποσοστά.
Αν και οι πολιτικοί αναλυτές στη Λισαβόνα κάνουν λόγο για «λευκή επιταγή», ο Κόστα δεν το συμμερίζεται. «Η απόλυτη πλειοψηφία δεν είναι απόλυτη εξουσία, δεν κυβερνά μόνη της, είναι ευθύνη, κυβερνάμε για όλους τους Πορτογάλους», δήλωσε μετά τη νίκη του.
Μια επιτυχημένη πορεία
Ο Κόστα ηγήθηκε δύο κυβερνήσεων μειοψηφίας από τα τέλη του 2015, υποστηριζόμενες από τα κόμματα της Αριστεράς, όπως το Bloco, το Κομμουνιστικό κόμμα και οι Πράσινοι. Μετά τα δύσκολα χρόνια της κρίσης του ευρώ, η κυβέρνηση Κόστα οδήγησε με μεγάλη επιτυχία την Πορτογαλία. Μεταξύ 2016 και 2019, η οικονομική ανάπτυξη της χώρας με τα 10,3 εκατομμύρια κατοίκους ήταν πολύ πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ- χάρη και στον ανεπτυγμένο τουρισμό. Το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε ραγδαία – και παρά την πανδημία- εξακολουθεί να είναι μόνο στο 6%.Ο Κόστα αύξησε τον κατώτατο μισθό από 505 σε 705 ευρώ. Σοσιαλιστικές αντιπροσωπείες από όλη την Ευρώπη συνέρρεαν στη Λισαβόνα για να αντιγράψουν τη συνταγή της επιτυχίας. Ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς χαρακτήρισε πρόσφατα τον Κόστα ως «έναν ακούραστο υποστηρικτή της κοινωνικής δικαιοσύνης».
Ο πορτογάλος πρωθυπουργός έβαλε επίσης στόχο να κάνει τη χώρα του πρωταγωνίστρια στην τεχνολογική καινοτομία στην Ευρώπη. Σχεδόν 900 εκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν για την οικοδόμηση ενός καινοτόμου οικοσυστήματος στην πρωτεύουσα Λισαβόνα: από αυτά, 75 εκατομμύρια θα στοχεύουν στην προσέλκυση ταλέντων στο νέο Διεθνές Σχολείο της Λισαβόνας και έως και 800 εκατομμύρια για την ανάπτυξη ενός τεχνολογικού κόμβου για τη δημιουργία νεοφυών επιχειρήσεων.
Τα κόμματα της Αριστεράς, ζητούσαν όμως περισσότερες κοινωνικές δαπάνες στον προϋπολογισμό του 2022 από τη σοσιαλιστική κυβέρνηση, ενόψει και των δισεκατομμυρίων από το Ταμείο της ΕΕ για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Ωστόσο, ο Κόστα δεν θέλησε να εγκαταλείψει την προσεκτική πολιτική στις δημόσιες δαπάνες.Η κυβερνητική συνεργασία διαλύθηκε όμως το περασμένο φθινόπωρο όταν τα κόμματα της Αριστεράς, μαζί με την συντηρητική αντιπολίτευση, καταψήφισαν το σχέδιο προϋπολογισμού του Κόστα για το 2022.
Η κάλπη δεν δικαίωσε τα κόμματα της Αριστεράς:Το Bloco με 4,46% εξέλεξε πέντε βουλευτές (από 19) και η συμμαχία Κομμουνιστών-Πρασίνων (CDU) απέσπασε το 4,39% και ανέδειξε έξι βουλευτές (από 12). Τόσο ο κομμουνιστής ηγέτης Χερόνιμο ντε Σόουζα, όσο και η επικεφαλής του Bloco, Καταρίνα Μαρτέν, απέδωσαν την ήττα τους «στην τεχνητή και ψεύτικη πόλωση», κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας.
Εξέπληξε η αυτοδυναμία
«Ο Αντόνιο Κόστα»- γράφει η γερμανική Handelsblatt- «εξέπληξε πολλούς, αποσπώντας την απόλυτη πλειοψηφία σε μια περίοδο όπου σε ολόκληρη την Ευρώπη το κυρίαρχο πολιτικό φαινόμενο είναι ο κοινοβουλευτικός κατακερματισμός». Ο ίδιος ο Κόστα έκανε λόγο για «νίκη της σεμνότητας, της εμπιστοσύνης και της σταθερότητας». Ο Πορτογάλος πρωθυπουργός, αφήνει πίσω του έξι χρόνια κυβέρνησης μειοψηφίας. Είναι η δεύτερη φορά που το Σοσιαλιστικό κόμμα καταφέρνει να αποσπάσει την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή. Η προηγούμενη ήταν το 2005, υπό την ηγεσία του Ζοζέ Σόκρατες, επίσης σοσιαλιστή, που κανείς όμως δεν θέλει να θυμάται από τη σημερινή ηγετική ομάδα του Κόστα. Ο Σόκρατες βρίσκεται υπό δικαστική δίωξη, κατηγορούμενος για διαφθορά!
Η τρίτη κοινοβουλευτική περίοδος του Κόστα θα είναι πολύ πιο άνετη από τις δύο προηγούμενες, αν και θα έχει μια πιο εχθρική αίθουσα στη Βουλή: Στα δεξιά, ο χάρτης επαναδιαμορφώθηκε αντίστροφα από αυτό που συνέβη στην κεντρο-αριστερά. Δύο δεξιοί πολιτικοί σχηματισμοί –πολύ πιο επιθετικοί από το PSD-το ακροδεξιό Chenga και η Φιλελεύθερη Πρωτοβουλία, αύξησαν σημαντικά τις δυνάμεις τους, σε βάρος της παραδοσιακής κεντροδεξιάς: Το Chenga κατάφερε να γίνει η τρίτη δύναμη με τον ηγέτη του κόμματος Αντρέ Βεντούρα να επικρίνει το κεντροδεξιό PSD, το κόμμα στο οποίο ανήκε του μέχρι το 2018, ότι «δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στις ευθύνες του». Ο Βεντούρα βάζει τέλος στην πορτογαλική «εξαίρεση» στην Ευρώπη, αφού ήταν από τις τελευταίες χώρες που δεν είχαν δει σημαντική άνοδο της ακροδεξιάς.
Η Φιλελεύθερη Πρωτοβουλία επίσης, η οποία διαθέτει τώρα οκτώ βουλευτές (από έναν), γίνεται η τέταρτη δύναμη, γεγονός που δίνει μεγάλη ώθηση στον ηγέτη της, Ζοάο Κότριμ ντε Φιγκουερέιδο. Το κόμμα αυτό υπερασπίζεται τον ακραίο νεοφιλελευθερισμό στην οικονομία και η διαφορά με το Chega έγκειται περισσότερο σε θέματα όπως η ευθανασία, που η ακροδεξιά απορρίπτει.
Το μεγάλο θύμα των εκλογών ήταν όμως το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα CDS-PP, που για πρώτη φορά από την ίδρυση της δημοκρατίας το 1975, δεν κατάφερε να εκπροσωπηθεί στη νέα βουλή .Ο αρχηγός του κόμματος Φρανσίσκο Ροντρίγκες ντος Σάντος ανέλαβε την ευθύνη, ανακοινώνοντας την παραίτησή του.
Πορτογαλία και νότια Ευρώπη
«Ψιλά» γράμματα για τον Αντόνιο Κόστα, που ενδιαφέρεται πλέον για νέα, στρατηγικά οράματα. Στα άμεσα σχέδιά του είναι να παίξει η Λισαβόνα καθοριστικό ρόλο στο πλαίσιο των διατλαντικών συνδέσεων με υποβρυχία καλώδια. «Οι θάλασσες της Πορτογαλίας έχουν συνδέσει την Ευρώπη με τον κόσμο ήδη μια φορά στην ιστορία», λέει. Η εφημερίδα Blitz Quotidiano γράφει ότι «οι οπτικές ίνες του υποθαλάσσιου καλωδίου ElleLink που φτάνει στη Φορταλέζα στη Βραζιλία, ξεκινούν από τις ακτές του Σινές, της πόλης που γέννησε τον Βάσκο ντε Γκάμα, είναι απαραίτητες για την εξασφάλιση των ευρωπαϊκών χωρών «μεγαλύτερου ελέγχου της παγκόσμιας κίνησης στο Διαδίκτυο, διασφαλίζοντας την ασφάλεια των επικοινωνιών».
Η Πορτογαλία μαζί με την Ισπανία αναμένεται να παίξουν βασικό ρόλο όμως σε όλη τη Νότια Ευρώπη, προωθώντας αναπτυξιακές πολιτικές κατά της λιτότητας στην ΕΕ. Ειδικά σε μια περίοδο που ξεκινούν οι διαπραγματεύσεις για την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας και από τον Βορρά ακούγονται, οι λεγόμενες «φειδωλές» χώρες, να επιμένουν πολύ στην αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία, χωρίς να είναι κανείς σίγουρος για το πότε θα τελειώσει η πανδημία. Η δημιουργία ενός άξονα που να ξεκινά από το ζεύγος Λισαβόνας -Μαδρίτης, μπορεί να ενισχύσει τη διαδικασία για μια πιο κοινωνικά και γεωγραφικά, δίκαιη Ευρώπη.
