Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Είμαστε στο τέλος του τούνελ; «Ναι», σύμφωνα με τον Αρνό Φοντανέ, στο Ινστιτούτο Παστέρ. «Το χειρότερο σενάριο απομακρύνεται, η υποχώρηση της πανδημίας έχει αρχίσει», λέει ο Γάλλος επιδημιολόγος.
«Υπό το φως των ολοένα και πιο ενθαρρυντικών δεδομένων για την νέα παραλλαγή Όμικρον,οι πολιτικοί ηγέτες παγκοσμίως λαμβάνουν αποφάσεις που δείχνουν αλλαγή πορείας – και αργή επιστροφή στην περίοδο πριν από τον κορωνοϊό», γράφει η γερμανική Die Welt.
Θα υποχωρήσει λοιπόν σε χρόνο ρεκόρ η παραλλαγή Όμικρον; Όπως άλλωστε, κυριάρχησε σε χρόνο ρεκόρ σε όλον τον κόσμο! Τι έπεται; Και τι έγινε τελικά με τις παραλλαγές Αλφα και Δέλτα; Είναι μερικά από τα ερωτήματα που απασχολούν απλούς πολίτες και ειδικούς δύο χρόνια μετά την εμφάνιση του κορονοιού. Από τότε, o κορωνοϊός έχει μεταλλαχθεί χιλιάδες φορές, αλλά μόνο μερικές παραλλαγές έχουν καθορίσει την πορεία της πανδημίας: Άλφα, Δέλτα και Όμικρον.
Σττις αρχές του 2021, επικράτησε η παραλλαγή Αλφα, η οποία εντοπίστηκε αρχικά στη Μεγάλη Βρετανία. Σε σύγκριση με τον αρχικό τύπο του SARS-CoV 2, οδήγησε σε πιο σοβαρές μορφές της νόσου και ήταν ευκολότερο να μεταδοθεί. Αλλά η Άλφα αντικαταστάθηκε επίσης από μια ακόμη πιο μολυσματική παραλλαγή: Την Δέλτα που εμφανίστηκε στα τέλη Απριλίου 2021 και έγινε κυρίαρχη μέσα σε λίγους μήνες.
Στα τέλη Νοεμβρίου 2021, τα πρώτα κρούσματα με την παραλλαγή Όμικρον αναφέρθηκαν σε ταξιδιώτες που επέστρεφαν από τη Νότια Αφρική. Η Όμικρον έχει περισσότερες από 30 μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη ακίδας. Όχι μόνο είναι σημαντικά πιο μεταδοτική από την Δέλτα, αλλά- σε κάποιο βαθμό, δεν αντιμετωπίζεται από τον εμβολιασμό.
«Η Όμικρον είναι ένα παλιρροϊκό κύμα που σαρώνει την Ευρώπη από τα δυτικά προς τα ανατολικά», δήλωσε ο περιφερειακός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Χανς Κλούγκε. Σύμφωνα με προβλέψεις, περισσότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους θα μπορούσαν να μολυνθούν με την Ομικρον τους επόμενους δύο μήνες.
«Το ιδιαίτερο με την Όμικρον είναι ότι η παραλλαγή είναι πολύ μεταδοτική, εξηγεί ο Ρίχαρντ Νέχερ, καθηγητής Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας. «Εάν μια νέα παραλλαγή μπορεί να μολύνει ξανά άτομα που έχουν ανοσία, όπως συμβαίνει με την Ομικρον, τότε μια μόλυνση «ενισχύει» την ανοσία έναντι προηγούμενων παραλλαγών». Αυτό σημαίνει ότι η μετάδοση της Ομικρον μειώνει τον αριθμό των ανθρώπων στους οποίους μπορούν να εξαπλωθούν οι «παλιές» παραλλαγές. Καταστέλλονται από τη νέα παραλλαγή. Ο Γερμανός καθηγητής Νέχερ θεωρεί ρεαλιστική την πρόβλεψη του ΠΟΥ ότι σύντομα περισσότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους θα μπορούσαν να έχουν μολυνθεί από την Όμικρον.
Από πανδημία σε ενδημική νόσο
Η ταχεία εξάπλωση της παραλλαγής Όμικρον θα μπορούσε να επιταχύνει τη μετάβαση της νόσου από πανδημική σε ενδημική. Ο Γερμανός καθηγητής προειδοποιεί όμως για μια παρεξήγηση: «Ενδημική δεν σημαίνει ότι η ασθένεια γίνεται άσχετη ή αβλαβής». Σε μια ενδημική κατάσταση, ο ιός εξακολουθεί να είναι μόνιμα παρών, αλλά υπάρχουν λιγότερα κύματα μόλυνσης.
Εξακολουθούν να υπάρχουν άλλωστε οι άλλες επικίνδυνες παραλλαγές Συνολικά, ο ΠΟΥ ταξινομεί πέντε παραλλαγές του κορωνοϊού ως «ανησυχητικές». Μαζί με την Αλφα, τη Δέλτα και την Όμικρον, υπάρχει ακόμη η Βήτα, παλαιότερα γνωστή ως «παραλλαγή της Νότιας Αφρικής» και η Γάμα, γνωστή ως «παραλλαγή της Βραζιλίας». Επιπλέον, ο ΠΟΥ παρακολουθεί επί του παρόντος δύο άλλες παραλλαγές-τη Λάμδα και τη Μι, που θα μπορούσαν να είναι πιο μεταδοτικές ή να παρακάμψουν την ανοσολογική προστασία που έχει ήδη αποκτηθεί.
Θα υπάρξουν περισσότερες παραλλαγές; Η αιτία των διαφορετικών παραλλαγών του κορωνοϊού είναι οι μεταλλάξεις – τυχαία «λάθη αντιγραφής» στις γενετικές πληροφορίες του ιού, που προκύπτουν όταν πολλαπλασιάζεται στα κύτταρα του σώματος. Οι ιοί πάντα μεταλλάσσονται και χιλιάδες μεταλλάξεις είναι ήδη γνωστές από τον SARS-CoV-2. Τις περισσότερες φορές, αυτές οι μεταλλάξεις δεν επηρεάζουν τις ιδιότητες του παθογόνου. «Οι νέες παραλλαγές μπορεί να γίνουν προβληματικές εάν οδηγήσουν σε σοβαρή πορεία της νόσου, είναι εξαιρετικά μεταδοτικές ή εάν οι εμβολιασμοί δεν προστατεύουν πλέον από τη νόσο. Τα τροποποιημένα χαρακτηριστικά από μόνα τους δεν καθιστούν μια παραλλαγή επικίνδυνη. Αυτό που έχει σημασία είναι πόσο ευρέως μπορεί να εξαπλωθεί. Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των παραλλαγών δεν εγκυμονεί κανέναν κίνδυνο, απλώς και μόνο επειδή δεν εξαπλώνονται περαιτέρω», λέει ο Νέχερ. Οι νέες παραλλαγές του ιού παρακολουθούνται από τον ΠΟΥ και, εάν είναι απαραίτητο, ταξινομούνται ως «υπό παρακολούθηση» ή «ανησυχητικές» .Ο ΠΟΥ δεν ανησυχεί μάλιστα για την παραλλαγή B.1.640.2 που εμφανίστηκε στη Γαλλία και έχει προκαλέσει σάλο λόγω πολλών μεταλλάξεων. Η παραλλαγή δεν φαίνεται να εξαπλώνεται περαιτέρω. Ήταν διαφορετικά όταν ανακαλύφθηκε η παραλλαγή Ομικρον: Εειδικοί από όλο τον κόσμο υποψιάστηκαν γρήγορα ότι θα άλλαζε την πορεία της πανδημίας: «Η Όμικρον μας εξέπληξε», λέει ο Νέχερ. «Είδαμε ξαφνικά αυτόν τον ιό που διαφέρει από άλλες παραλλαγές σε περισσότερες από 30 τομείς. Αυτό ήταν ένα μεγάλο άλμα». Και η απότομη αύξηση των μολύνσεων στη Νότια Αφρική υποδηλώνει ήδη από τον Νοέμβριο ότι η παραλλαγή Όμικρον ήταν σημαντικά πιο μεταδοτική από οποιονδήποτε προηγούμενο κορωνοϊό.
Υπάρχει η Δέλτακρον;
Η είδηση από το Πανεπιστήμιο Κύπρου για την εμφάνιση της Δέλτακρον- μιας συνδυασμένη παραλλαγής, που έχει ιδιότητες της Δέλτα και της Ομικρον, τρόμαξε αρχικά, πολλούς. Ωστόσο, ο καθηγητής Νέχερ και άλλοι ειδικοί υποθέτουν ότι αυτή η παραλλαγή δεν υπάρχει, αλλά μπορεί να εξηγηθεί από μια ανωμαλία στην αλληλουχία. Σύμφωνα με τον Νέχερ, ωστόσο, ένας συνδυασμός παραλλαγών Δέλτα και όμικρον, είναι καταρχήν δυνατός. Τέτοιοι «ανασυνδυασμένοι» ιοί μπορούν να προκύψουν όταν δύο διαφορετικές σειρές ιών μολύνουν το ίδιο άτομο.
Ο Γερμανός επιδημιολόγος Κρίστιαν Ντρόστεν μίλησε επίσης για ανασυνδυασμούς των παραλλαγών στις αρχές Ιανουαρίου. «Ίσως ανασυνδυασμένοι ιοί από την Όμικρον και την Δέλτα ή άλλης προέλευσης, να κυκλοφορήσουν επίσης, μέχρι τον επόμενο χειμώνα». Είναι κατανοητό ότι αυτοί οι ιοί θα μπορούσαν στη συνέχεια να πυροδοτήσουν σοβαρές ασθένειες, όπως η παραλλαγή Δέλτα να έχει ταυτόχρονα και ιδιότητες της Ομικρον. Σύμφωνα με τον Νέχερ, ένα τέτοιο «μωσαϊκό» ιδιοτήτων δεν είναι ασυνήθιστο για τους κορωνοϊούς. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, τέτοιοι ανασυνδυασμένοι ιοί έχουν συμβάλει ελάχιστα στην πανδημία.
Τι επιφυλάσσει το μέλλον;
«Πρέπει να υποθέσουμε ότι ο ιός θα συνεχίσει να αλλάζει», λέει ο Νέχερ.Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές αβεβαιότητες. Για παράδειγμα, εάν το SARS-Cov-2 θα συνεχίσει να αλλάζει τόσο γρήγορα όπως έγινε με την παραλλαγή Όμικρον, ή αργά και συνεχώς. Ο Νέχερ υποθέτει ότι ο κορωνοϊός θα εμφανίζεται κατά κύματα τα επόμενα χρόνια, παρόμοια με τη γρίπη. «Αλλά αυτό που στην πραγματικότητα δεν είναι σαφές είναι αν αυτά τα κύματα θα είναι τρεις φορές ή δύο φορές χειρότερα από την κανονική γρίπη ή μόνο το μισό;»
Ενώ η γρίπη έχει μια ορισμένη ισορροπία με την ανοσία των ανθρώπων, δεν είναι γνωστά πολλά πράγματα για το πώς συμπεριφέρεται ο ιός στο πλαίσιο του εμβολιασμού και της προηγούμενης μόλυνσης. «Με την Όμικρον, για πρώτη φορά θα μολυνθούν πολλοί εμβολιασμένοι και κάποιοι που έχουν αναρρώσει .Βλέπουμε μια σαφή διαφορά από τα προηγούμενα κύματα. Αυτό δίνει ελπίδα κατά κάποιο τρόπο: αυτές οι επαναμολύνσεις θα είναι πολύ πιο ήπιες, καθώς ο εμβολιασμός θα παρέχει ισχυρή προστασία από σοβαρή νόσηση».
