Της Ιωάννας Βαρδαλαχάκη
[email protected]
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται στη μέση μιας κρίσης της δημοκρατίας, η οποία δημιουργεί εντάσεις και διχασμούς ανάμεσα στα κράτη μέλη. Χώρες, όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία, ξεχωρίζουν εντείνοντας την ανησυχία στους ευρωπαϊκούς κόλπους, με τις διάφορες προσπάθειες των Βρυξελλών, που κυμαίνονται από νομικές ενέργειες μέχρι απειλές για διακοπή της χρηματοδότησης, να μην έχουν καταφέρει μέχρι στιγμής να προκαλέσουν αλλαγή της πορείας στη Βαρσοβία ή τη Βουδαπέστη.
Παρόλα αυτά, σε ανάλυσή του το Counterpunch υποστηρίζει ότι η Κεντρική Ευρώπη, ή τουλάχιστον ένα μέρος της, ενδεχομένως να εισέρχεται σε μια νέα φάση «κινούμενη» προς μια πιο στέρεη δημοκρατία. Είναι όμως εφικτό κάτι τετοιο;
Τι συμβαίνει στην Πολωνία
Μεγάλο μέρος του πληθυσμού στην Πολωνία δυσαρεστείται διαπιστώνοντας ότι η κυβέρνηση της χώρας κινείται στη λαϊκίστικη γραμμή που χάραξε ο Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία, «επαναστατώντας» ενάντια στις δημοκρατικές αξίες που ορίζουν και χαρακτηρίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μετά την απόφαση του Πολωνικού Ανώτατου Δικαστηρίου που έκρινε ότι κάποια άρθρα του δικαίου της ΕΕ είναι ασυμβίβαστα με το σύνταγμα της Πολωνίας, Βρυξέλλες και Πολωνία εισήλθαν σε μια πρωτόγνωρη διάθεση για αντιπαράθεση, καθώς αρκετοί στους ευρωπαϊκούς κόλπους εκλαμβάνουν την απόφαση της Πολωνίας ως άμεση πρόκληση για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Μετά την παρέμβαση της Άνγκελα Μέρκελ, η οποία προειδοποίησε για ενδεχόμενη καταστροφική εξέλιξη της ευρω-πολωνικής διελκυστίνδας που θα μπορούσε να οδηγήσει σε Polexit, το πολωνικό ζήτημα εισέρχεται σήμερα στη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών της ΕΕ.
Στο μεταξύ ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Νταβίντ Σασόλι ζήτησε χθες από τις νομικές υπηρεσίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να κινηθούν νομικά κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την μη ενεργοποίηση του μηχανισμού αιρεσιμότητας στο θέμα της Πολωνίας- ο κανόνας προβλέπει την αναστολή των κοινοτικών κονδυλίων προς μία χώρα που δεν σέβεται τους κανόνες του κράτους δικαίου εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2020.
Κάντο όπως η Τσεχία
Η απόφαση του πολωνικού δικαστηρίου προκάλεσε ανησυχία για έξοδο της χώρας από την ΕΕ, που με τη σειρά της έστειλε στους δρόμους χιλιάδες Πολωνούς διαδηλώνοντας κατά του Polexit.
Το παράδοξο με την Πολωνία είναι ότι όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των πολιτών τάσσεται υπέρ της ΕΕ, παρόλο που η χώρα κυβερνάται από εθνικιστικές κυβερνήσεις από το 2015.
Αρκετοί επομένως στις επόμενες εκλογές ίσως να επιθυμούν να δοθεί ένα τέλος στο λαϊκισμό που χαρακτηρίζει τη χώρα, όπως ακριβώς έκαναν οι Τσέχοι απορρίπτοντας τον Αντρέι Μπάμπις και το λαϊκιστικό κίνημα ANO.
«Για μήνες, πολλοί Τσέχοι πολίτες περίμεναν τις εκλογές ως την ώρα που θα απελευθερωθούν από τον διεφθαρμένο λαϊκιστή Μπάμπις, έναν από τους πλουσιότερους ολιγάρχες στην Ευρώπη, ο οποίος κατέχει μεγάλο μέρος των τσεχικών ΜΜΕ», σχολιάζει το Counterpunch.
«Εμείς είμαστε η αλλαγή, όπως κι εσείς», είπε στους ψηφοφόρους ο ηγέτης του κεντροδεξιού συνασπισμού «Μαζί», ο οποίος με σχεδόν το 28% των ψήφων νίκησε το ANO και αναμένεται να είναι ο επόμενος πρωθυπουργός.
Ο Μπάμπις, χρησιμοποιώντας την εκστρατεία του για να κακολογήσει σχεδόν όλα τα υπόλοιπα κόμματα, κατέστησε αδύνατη την είσοδο στο Κοινοβούλιο ορισμένων κομμάτων που θα μπορούσαν να είχαν σχηματίσει συνασπισμό μαζί του. Τα κόμματα, από την άλλη, που κατάφεραν να μπουν στο Κοινοβούλιο, απέφυγαν να συνεργαστούν με το ΑΝΟ γιατί προτίμησαν να ενισχύσουν το νικητήριο σχήμα.
«Με τη δηλητηριώδη ρητορική του ο Μπάμπις έσκαψε τον δικό του τάφο», σχολιάζει το Counterpunch, προσθέτοντας ότι άλλος ένα σημαντικός παράγοντας για την εκλογική ήττα του Μπάμπις ήταν η διαρροή των Pandora Papers, τα οποία δείχνουν τον Μπάμπις ως ιδιοκτήτη ενός πύργου στην Κυανή Ακτή και κάτοχο 4,3 δισεκατομμυρίων ευρώ σε φορολογικούς παραδείσους.
Ενώ οι προτάσεις του Μπάμπις βασίζονται στον ευρωσκεπτικισμό, τον λαϊκισμό και τη δαιμονοποίηση της μετανάστευσης, διαθέτοντας δηλαδή πολλά κοινά σημεία με τις πολιτικές των σημερινών ηγετών της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, ο νικητής των εκλογών στην Τσεχία έχει υποσχεθεί το αντίθετο, τουλάχιστον σε ορισμένα θέματα και αποφεύγοντας να τοποθετηθεί σε άλλα «δύσκολα». Αυτό που υποσχέθηκε σίγουρα είναι στενότερους δεσμούς με την Ευρωπαϊκή Ένωση και περισσότερη δημοκρατία.
Απο-ορμπανοποίηση της Ουγγαρίας;
Αλλαγές αναμένονται και στην Ουγγαρία, όπου ένα πολιτικό outsider θα κληθεί να αντιμετωπίσει τον Όρμπαν στις εκλογές της άνοιξης.
Ο λόγος για τον Πέτερ Μάρκι-Ζάι, δήμαρχο της πόλης Χοντμεζοβασαρχέλι,ο οποίος επελέγη από την ουγγρική αντιπολίτευση για να ηγηθεί του συνασπισμού που θα επιχειρήσει να αντιμετωπίσει το κατεστημένο του Όρμπαν.
«Κερδίσαμε τη μάχη, αλλά πρέπει να κερδίσουμε τον πόλεμο», δήλωσε ο Μάρκι-Ζάι μιλώντας στους υποστηρικτές του την Κυριακή. Μεταξύ άλλων, περιέγραψε τον Όρμπαν και τη δεξιά κυβέρνησή του Fidesz ως «τους πιο διεφθαρμένους στη χιλιετή ιστορία της Ουγγαρίας».
Σύμφωνα με τον αναλυτή του Eurasia Group, Mujtaba Rahman, η αντιπολίτευση βρίσκεται πλέον στην πιο ανταγωνιστική θέση που θα μπορούσε να είχε από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του το Fidesz, εκτιμώντας ότι η πιθανότητά τους να εξασφαλίσουν την πλειοψηφία στις βουλευτικές εκλογές που πιθανόν να διεξαχθούν τον Απρίλιο διπλασιάστηκε στο 40% χάρη στην πρόοδο του Μάρκι-Ζάι.
Ο Όρμπαν μπορεί, ωστόσο, να αναγκαστεί να αλλάξει πορεία νωρίτερα από τις εκλογές. Όχι γιατί επιθυμεί να αλλάξει την πολιτική του και να σταματήσει να έρχεται αντιμέτωπος με την Ευρωπαϊκή Ένωση υπονομεύοντας το δημοκρατικό σύστημα. Αλλά γιατί στις πρόσφατες γερμανικές εκλογές νίκησαν οι Σοσιολδημοκράτες.
Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας έβλεπε στο πρόσωπο της Άνγκελα Μέρκελ «μια πραγματιστική προστάτιδα που απέφευγε τις πολιτικές αντιπαραθέσεις επειδή προτιμούσε να επικεντρωθεί στην ευημερία των γερμανικών επιχειρήσεων, ειδικά αφού ο Ορμπάν βοήθησε τη Volkswagen μετά το σκάνδαλο του 2015. Η σχέση των δύο πολιτικών, που θεωρούν τους εαυτούς τους μαθητές του Χέλμουτ Κολ, ήταν πολύ πιο στενή από ό, τι θα φαινόταν με την πρώτη ματιά», σχολιάζει το Counterpunch.
Μπορεί ο υποψήφιος πρόεδρος της Μέρκελ, Αρμίν Λάσετ, να τονίζει ότι η ΕΕ χρειάζεται την Ουγγαρία και την Πολωνία, ο νικητής των εκλογών Ολάφ Σολτς, ωστόσο δεν επιμένει καθόλου σε αυτό. Παράλληλα, το ενισχυμένο κόμμα των Πρασίνων που όπως φαίνεται θα συμμετέχει στον κυβερνητικό συνασπισμό, ασκεί έντονη κριτική και στις δύο χώρες.
Αισιοδοξία
Συμπερασματικά, για την Monika Zgustova που υπογράφει την ανάλυση του Counterpunch, η Πολωνία, μετά την «εξέγερσή» της κατά της ευρωπαϊκής δικαιοσύνης, και την ισχυρή επίπληξη, δεν θα μπορέσει να συνεχίσει όπως πριν.
Στο μεταξύ, αν η Ουγγαρία δεν θέλει να χάσει τις ευρωπαϊκές της επιδοτήσεις, θα πρέπει να ελέγξει καλύτερα τους αυταρχικούς πειρασμούς της.
Επιπλέον, με δεδομένη την απόρριψη του λαϊκισμού στην Τσεχία, που επίσης απορρίφθηκε από τη Σλοβακία μετά την εκλογή της Ζουζάνα Τσαπούτοβα ως προέδρου πριν από δύο χρόνια, η Πολωνία και η Ουγγαρία θα χάσουν σημαντική ιδεολογική υποστήριξη στην περιοχή και θα παραμείνουν δύο μαύρα πρόβατα στην Ευρώπη των δημοκρατικών αξιών.
Μένει να δούμε αν θα επαληθευτούν οι εκτιμήσεις της.
