Του Μιχάλη Ψύλου
Για τους παροικούντες στην Βαρσοβία, ήταν μια απόφαση προβλέψιμη εδώ και καιρό: Το ανώτατο δικαστήριο της Πολωνίας αποφάσισε ότι το δίκαιο της ΕΕ δεν είναι πλέον δεσμευτικό, προσβάλλοντας τη δημοκρατική βάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πολωνική κυβέρνηση επιτίθεται στη νομική δομή, στα θεμέλια του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Μπορεί αυτή η σύγκρουση να οδηγηθεί ως το Polexit; Δηλαδή, την έξοδο της Πολωνίας από την ΕΕ; Πώς θα αντιμετωπίσει την πρόκληση αυτή η ηγεσία της ΕΕ;
Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι «ανησυχεί πολύ». Ο υπουργός Εξωτερικών του Λουξεμβούργου Ζαν Άσελμπορν ήταν ακόμη πιο σαφής: «Η Πολωνία παίζει με τη φωτιά». Μια σκληρή αντίδραση της Κομισιόν θα μπορούσε να κοστίσει ακριβά στην Πολωνία. Η χώρα είναι μακράν ο μεγαλύτερος δικαιούχος κεφαλαίων της ΕΕ. Μόνο το 2019 η χώρα έλαβε 12 δισεκατομμύρια ευρώ από τα ταμεία των Βρυξελλών. Επιπλέον, η Βαρσοβία έχει υποβάλει αίτηση για 24 δισεκατομμύρια ευρώ ως μη επιστρεπτέες επιχορηγήσεις από το ταμείο ανασυγκρότησης για τον κορονοϊό ,συν άλλα 12 δισεκατομμύρια σε δάνεια. Όλα αυτά αντιστοιχούν σχεδόν στο 7% του Πολωνικού ΑΕΠ.
Η Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Καταρίνα Μπάρλει ζήτησε να επιβληθούν οικονομικές κυρώσεις στη Βαρσοβία. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν πρέπει να επιτρέψει στο πολωνικό κυβερνών κόμμα PiS να αφήσει αυτό το φράγμα να σπάσει», τονίζει η Μπάρλεϊ μιλώντας στην Die Welt και προσθέτει: «Δεν επιτρέπεται να δοθούν δισεκατομμύρια στη Βαρσοβία από το ευρωπαϊκό ταμείο για την αντιμετώπιση της πανδημίας ,αλλά και να παγώσουν και οι άλλες χρηματοδοτήσεις»
Τρεις λόγοι ανησυχιας
Η απόφαση της Βαρσοβίας ανησυχεί την Ευρώπη και για τρεις άλλους λόγους:
-Πρώτον, λαμβάνεται σε μια ιδιαίτερα ευαίσθητη στιγμή που η Γηραιά ήπειρος αναζητά έναν νέο ηγέτη ικανό να οδηγήσει την πορεία της ΕΕ, μετά την αποχώρηση της Άνγκελα Μέρκελ και την αβεβαιότητα με την επανεκλογή Μακρόν.
-Δεύτερον, ακολουθεί τη συμφωνία Aukus μεταξύ της Αυστραλίας, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Μεγάλης Βρετανίας. Μια συμφωνία με την οποία επιχειρείται ανατροπή της γεωπολιτικής ισορροπίας σε βάρος της Ευρώπης. Και η Πολωνία είναι γνωστό πως βρίσκεται πολύ κοντά στη Βρετανία αλλά και στις ΗΠΑ.
Και τρίτον, μετά την αμερικανική στρατιωτική απεμπλοκή από το Αφγανιστάν , οι 27 συζητούν όλο και περισσότερο την ανάγκη μιας αυτόνομης αμυντικής στρατηγικής. Και το ερώτημα είναι αν η Βαρσοβία θα κινηθεί ενάντια σε αυτή την επιλογή.
Φυσικά το θέμα για την ΕΕ, δεν είναι μόνο η Πολωνία! Το μεγάλο ερώτημα είναι αν θα ακολουθήσουν κι άλλες χώρες τον «πολωνικό δρόμο», προδιαγράφοντας μια άνευ προηγουμένου πορεία αντιπαράθεσης. Θα τολμήσουν ,για παράδειγμα, να ακολουθήσουν η Σλοβενία και η Ουγγαρία και να επιτεθούν επίσης στο κοινοτικό δίκαιο; Ηδη, η Ουγγαρία εξέφρασε την υποστήριξή της στην Πολωνία και κάλεσε την ΕΕ «να σεβαστεί τα όρια της κυριαρχίας των κρατών μελών».
«Εθνική κυριαρχία»
Η πολωνική απόφαση θα τεθεί σε ισχύ μόνο εάν δημοσιευθεί στην επίσημη εφημερίδα της κυβέρνησης και η Κομισιόν εξακολουθεί να περιμένει προτού λάβει απόφαση για σύγκρουση. Στο αρχηγείο της Επιτροπής στο μέγαρο Μπερλεμόν των Βρυξελλών, επικρατεί η αίσθηση ότι υπάρχει ακόμη περιθώριο ελιγμών για την αποκλιμάκωση της έντασης με τη Βαρσοβία. «Η μπάλα είναι ακόμα σε μεγάλο βαθμό στο γήπεδο της πολωνικής κυβέρνησης», δήλωσε αξιωματούχος της Επιτροπής.
Η Πολωνική κυβέρνηση ,τονίζει πάντως ότι με την απόφαση αυτή ότι αποκαθίσταται η κυριαρχία της χώρας. Ο Πολωνός πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι λέει ότι «η απόφαση επιβεβαίωσε μόνο αυτό που υπάρχει στο σύνταγμά μας, δηλαδή ότι ο Βασικός Νόμος υπερισχύει έναντι άλλων πηγών δικαίου». Όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά: «Θέλουμε να μας σέβονται. Δεν είμαστε απρόσκλητοι επισκέπτες στην ΕΕ. Και γι ‘αυτό δεν συμφωνούμε να μας αντιμετωπίζουν ως χώρα δεύτερης κατηγορίας. Αυτή είναι και η Ένωσή μας». Ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Σεμπάστιαν Καλέτα, μιλώντας στην Die Welt. υποστηρίζει ότι «το Πολωνικό Συνταγματικό Δικαστήριο αποφάσισε αυτό που είχε ήδη αποφασίσει το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο το 2009 και το 2019, δηλαδή ότι η ΕΕ δεν έχει αρμοδιότητες στην οργάνωση του δικαστικού σώματος στη Γερμανία». Οι δηλώσεις δείχνουν ότι η Βαρσοβία είναι διατεθειμένη να μην υποχωρήσει!
Διαδηλώσεις διαμαρτυρίας
Αλλά και την ίδια την Πολωνία πάντως , η κατάσταση είναι εκρηκτική: Ο πρώην πρωθυπουργός και πρώην πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΕ ,Ντόναλντ Τουσκ, διοργάνωσε χθες συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο κέντρο της Βαρσοβίας. Διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν επίσης στο Πόζναν, στο Γκντανσκ, στην Κρακοβία, στο Κατοβίτσε και στο Μπιαλιστόκ
Η μεταφορά της πολιτικής διαμάχης στους δρόμους αποτελεί υψηλό ρίσκο για τον Τουσκ, καθώς τα ελεγχόμενα από την κυβέρνηση μέσα ενημέρωσης τον καταγγέλλουν ήδη ως «εμπρηστή που επέστρεψε από τις Βρυξέλλες για να αποσταθεροποιήσει την Πολωνία»!
Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα, το 88% των Πολωνών βλέπει τη συμμετοχή της χώρας τους στην ΕΕ ως θετική, ενώ μόλις το 9% την αξιολογεί αρνητικά. Η αντιπαράθεση αναμένεται σκληρή και στο τραπέζι πλέον τίθενται μόνο σκληρές πολιτικές επιλογές σε όλη την ΕΕ. Ηδη, η ευρωσκεπτικιστική άκρα δεξιά στην Γηραιά Ηπειρο, βρήκε έναν νέο «ήρωα»: Το Πολωνικό Συνταγματικό Δικαστήριο! «Ηρθε η ώρα να επιστρέψουμε στο γαλλικό δίκαιο την κυριαρχία ,έναντι του ευρωπαϊκού δικαίου »,δήλωσε ο ακροδεξιός «ανεπίσημος» ακόμη, υποψήφιος για τη Γαλλική Προεδρία, Ερίκ Ζεμούρ. Το ίδιο και η Μαρίν Λε Πεν ,που διαβεβαιώνει πως αν εκλεγεί Πρόεδρος την ερχόμενη άνοιξη , θα προκηρύξει δημοψήφισμα για να «συνταγματοποιήσει» την αρχή της γαλλικής νομικής κυριαρχίας , έναντι του δικαίου της ΕΕ. Ανάλογες φωνές ακούγονται από την άκρα δεξιά στην Ιταλία και σε άλλες χώρες της ΕΕ. Μήπως η Πολωνία άνοιξε το παράθυρο του ευρωπαϊκού «φρενοκομείου»;
