Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Το πρόσφατο όχι του Εμανουέλ Μακρόν σε ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία επανέφερε στο προσκήνιο ένα δίλημμα, που ταλάνιζε επί χρόνια την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά είχε εν πολλοίς ξεχαστεί στα χρόνια της κρίσης. Διεύρυνση ή βαθύτερη ενοποίηση; Τι είναι πιο σημαντικό σε ένα κόσμο πολιτικών ανατροπών, αμφισβήτησης της τάξης πραγμάτων, όπως αυτή διαμορφώθηκε μεταπολεμικά και ανάδυσης νέων μεγάλων παιχτών (βλ. Κίνα) στο προσκήνιο; Το να μεγαλώσει, προσθέτοντας νέα μέλη, επεκτείνοντας τα σύνορά της και την αγορά της; Ή το να επιδιώξει πραγματική οικονομική και πολιτική ενοποίηση, ώστε να μπορεί να μιλάει με ενιαία φωνή και να απαντάει στις προκλήσεις με απόλυτο συντονισμό και κοινή δύναμη πυρός;
Καθώς ζούμε σε έναν κόσμο υπερδυνάμεων, μία μεγαλύτερη Ε.Ε. θα είναι σε καλύτερη θέση να μπορεί να κάνει αισθητή την παρουσία της στη διεθνή σκηνή. Αυτό είναι το κύριο επιχείρημα υπέρ της διεύρυνσης, ειδικά σε μία περίοδο κατά την οποία η κοινότητα ετοιμάζεται με την έξοδο της Βρετανίας να μικρύνει οικονομικά, αμυντικά και σε όρους εκπροσώπησης σε διεθνείς οργανισμούς. Τα δυτικά Βαλκάνια δεν μπορούν να καλύψουν βεβαίως πλήρως το κενό μίας τέτοιας δύναμης, αλλά δεν θα ήταν αμελητέα η συμβολή τους οικονομικά και σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής.
Εάν η Ε.Ε. θέλει να περιορίσει την επιρροή της Ρωσίας και της Κίνας στην αυλή της, πρέπει να ανοίξει περισσότερο την δική της αγκαλιά. Βάσει της Συνθήκης της εξάλλου στηρίζεται στην ελευθερία, τη δημοκρατία, την ισότητα, το κράτος δικαίου και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το να κλείσει την πόρτα σε ευρωπαϊκά κράτη, που δηλώνουν έτοιμα να μοιραστούν αυτές τις αξίας, υπονομεύει την δική της αξιοπιστία, τονίζουν οι υπέρμαχοι της διεύρυνσης.
Ωστόσο όσο μεγαλώνει η κοινότητα τόσο λιγότερο πιθανό είναι να εξελιχθεί σε πραγματική οικονομική και πολιτική ένωση. Δεν είναι τυχαίο ότι η Βρετανία, της οποίας το όραμα ήταν μία Ε.Ε. που δεν θα υπερβαίνει κατά πολύ το μοντέλο μίας ελεύθερης ζώνης εμπορίου, ήταν από τους πιο ισχυρούς και σταθερούς υποστηρικτές της διεύρυνσης. Κάπου πρέπει να τραβήξουμε μία γραμμή και να πούμε έως εδώ. Προέχει να γίνουμε πραγματική ένωση γύρω από έναν πυρήνα κρατών, που πιστεύουν στην βαθύτερη ολοκλήρωση, λένε όσοι συμφώνησαν με το «όχι» στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Δείχνουν δε προς την κατεύθυνση της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Σλοβακίας, που αρνήθηκαν μία πανευρωπαϊκή λύση στην προσφυγική κρίση και έχουν επικριθεί για επίθεση στο κράτος δικαίου, για να θυμίσουν ότι τα περισσότερα μέλη δεν σημαίνουν περισότερη Ευρώπη.
Αυτό είναι επισήμως και το επιχείρημα του Γάλλου προέδρου. Η διεύρυνση θέτει εμπόδια στην ολοκλήρωση. Ποια είναι όμως η πραγματική αιτία της στάσης του; «Η δικαιολογία του Μακρόν ότι το πάγωμα της διαδικασίας της διεύρυνσης είναι απαραίτητο για να εμβαθύνει η Ε.Ε. σε στρατηγικούς τομείς είναι μάλλον περίεργη. Δεν υπάρχει προοπτική ολοκλήρωσης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με καμία από τις βαλκανικές χώρες για τουλάχιστον μία δεκαετία ακόμη. Δεν υπάρχει λόγος γιατί η Ε.Ε. να μην προχωρήσει την εμβάθυνσή της στο διάστημα αυτό» σχολιάζει στη «Ν» ο Δρ. Άγγελος Χρυσόγελος, ερευνητής στο Global Populism Clustert του Weatherhead Center του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ.
Τι ήθελε πραγματικά να πετύχει με το όχι ο Μακρόν: «Το βέτο του σε Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία ήταν κυρίως επίδειξη δύναμης προς το Βερολίνο, που είναι παραδοσιακά υποστηρικτικό προς τη διαδικασία της διεύρυνσης. Ήθελε να ταρακουνήσει τους δισταγμούς και την αναβλητικότητα των Γερμανών σε τομείς που ο ίδιος θέλει να δει πρόοδο: άμυνα/ασφάλεια και εμβάθυνση Ευρωζώνης» τονίζει ο κ. Χρυσόγελος.
Σύμφωνα με τον ερευνητή του Χάρβαρντ παρόμοια λογική έχει και η σκληρή στάση του Μακρόν στο Brexit. Oυσιαστικά, όπως μας εξηγεί, πολιορκεί το Βερολίνο σε μία σειρά ζητημάτων γύρω από τον πυρήνα της γαλλογερμανικής σχέσεις, προκειμένου όταν φτάσει η συζήτηση σε αυτά που πραγματικά τον ενδιαφέρουν να έχει εξασφαλίσει πολιτικό πλεονέκτημα.
Και το Brexit, τι ρόλο παίζει σε όλα αυτά; Σύμφωνα με τον κ Χρυσόγελο η ανάγκη για μία μεγαλύτερη αγορά την επομένη της εξόδου της Βρετανίας δεν είναι ένας παράγοντας που πραγματικά μπορεί να γύρει τη ζυγαριά υπέρ της διεύρυνσης. Δεν είναι κάτι που η Ε.Ε. λαμβάνει υπόψη στην απόφασή της, αφού το συλλογικό βάρος των χωρών των Βαλκανίων δεν αρκεί για να αντισταθμίσει την πολιτική, οικονομική και στρατιωτική απώλεια, που επιφέρει η έξοδος της Βρετανίας. Αντιθέτως εάν επηρεάζει με κάποιο τρόπο αυτός είναι αρνητικός για τις υποψήφιες βαλκανικές χώρες, αφού με το αντίο του Λονδίνου αποδυναμώνεται το στρατόπεδο των υπερμάχων της διεύρυνση της εντός της Ε.Ε.
Η διεύρυνση, όπως και το Βrexit, υπόκεινται με λίγα λόγια στους υπολογισμούς και τις στρατηγικές της συζήτησης για την μετεξέλιξη του πυρήνα της Ε.Ε. Και θα είναι κρίσιμο το πώς αυτή θα εξελιχθεί.
