Είναι ευρέως γνωστό, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκφράσει αναφανδόν την επιθυμία τα κράτη- μέλη της να ακολουθούν μια τακτική προστασίας των δημοσιογράφων τους. Ωστόσο, όσο αυξάνεται η βία κατά ευρωπαίων δημοσιογράφων, τόσο ενισχύεται η πεποίθηση ότι αυτή η πρόθεση, είναι τελικά ανεπαρκής.
Η Ευρώπη, μπορεί να υπερηφανεύεται ως παγκόσμιος ηγέτης στην ελευθερία του Τύπου, χρειάζεται όμως να θεσπίσει ένα κοινό πλαίσιο αντιμετώπισης φαινομένων, όπως βίαιων επιθέσεων, δολοφονιών, διαδικτυακών απειλών, ακόμη και λεκτικής κακοποίησης, που απειλούν τους επαγγελματίες του Τύπου σε ένα μεγάλο μέρος της Γηραιάς Ηπείρου.
Το Politico έχει ασχοληθεί εκτενώς με περιστατικά επιθέσεων σε δημοσιογράφους. Σε σημερινό δημοσίευμα αναφέρει ότι τους τελευταίους δύο μήνες, διαδηλωτές κατά του εμβολιασμού, εισέβαλαν στα στούντιο του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα της Σλοβενίας RTV.
Ακόμη, ενας δημοσιογράφος για την ιταλική La Repubblica, χτυπήθηκε στο πρόσωπο κατά τη διάρκεια διαδήλωσης ενάντια στους περιορισμούς του κορωνοϊού, βόμβες μολότοφ δέχτηκε ένας Ολλανδός δημοσιογράφος στο σπίτι του, ενώ διαδηλωτές πέταξαν κροτίδες και πυρπόλησαν αυτοκίνητα σε κυπριακό τηλεοπτικό σταθμό. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια, δημοσιογράφοι δολοφονήθηκαν στη Μάλτα, τη Σλοβακία, την Ελλάδα και την Ολλανδία.
Σημειώνεται ότι σε παλαιότερο δημοσίευμα, το Politico, είχε ασχοληθεί και με τη δολοφονία του Σωκράτη Γκιόλια πριν 11 χρόνια και το γεγονός ότι δεν βρέθηκαν ποτέ οι δολοφόνοι του. Συγκεκριμένα, είχε αναφέρει ότι «Αν και η Αθήνα θεωρείται γενικά μια ασφαλής πόλη, παρ’ όλα αυτά γίνονται συχνά δολοφονίες από συμμορίες και δεν είναι πρωτάκουστες οι δολοφονίες δημοσιογράφων».
Είχε ασχοληθεί επίσης και με την πρόσφατη στυγνή δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ, σημειώνοντας ότι ο γιος του ανέφερε ότι ο θάνατος του πατέρα του δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό, ενώ εντύπωση έκανε η δήλωσή του «Ο πατέρας μου, θα συγχωρούσε τους δολοφόνους του και θα προσπαθούσε να βρει τον λόγο πίσω από τον οποίο σκοτώθηκε».
Πρόβλημα στον πυρήνα της ΕΕ
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η βιαιότητα εναντίον δημοσιογράφων, είναι ένα πρόβλημα που περνά στον πυρήνα της ΕΕ – ένα θεσμικό όργανο που βασίζεται σε δεσμεύσεις για την υπεράσπιση των δημοκρατικών αρχών, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας των μέσων Ενημέρωσης.
Οποιαδήποτε αποτυχία να τηρηθούν αυτές οι υποσχέσεις, κινδυνεύει να διαβρώσει την εμπιστοσύνη σε ένα θεσμό, που ήδη αγωνίζεται να αποτρέψει τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση μεταξύ πολλών δικών του μελών.
Εντούτοις, το δημοσίευμα αναφέρει ότι αυτή την εβδομάδα, η Κομισιόν θα δώσει νέες συστάσεις σχετικά με την ασφάλεια των μέσων ενημέρωσης για τις χώρες της ΕΕ με στόχο τη βελτίωση των νομικών υπηρεσιών και της κρατικής προστασίας για τους δημοσιογράφους που αντιμετωπίζουν βία.
«Η πληροφόρηση είναι δημόσιο αγαθό. Πρέπει να προστατεύσουμε τους δημοσιογράφους», δήλωσε την Τετάρτη η Πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την πορεία της ΕΕ Ένωσης, ενώ ανακοίνωσε ότι του χρόνου, η Κομισιόν θα προτείνει νόμο για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, που αποσκοπεί στη διαφύλαξη της ανεξαρτησίας τους.
Όμως, δημοσιογράφοι, ακτιβιστές και ειδικοί τονίζουν ότι αυτές οι ενέργειες είναι απλώς τα πρώτα βήματα σε ένα μακρύ ταξίδι για την εξάλειψη μιας ανησυχητικής πολιτιστικής αλλαγής. «Υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν σε επίπεδο ΕΕ, τα οποία δεν γίνεται να πλαισιωθούν ποτέ σε μία μόνο οδηγία ή σύσταση για την ασφάλεια των δημοσιογράφων», δήλωσε ο Μάθιου Καρουάνα Γκαλίζια, η μητέρα του οποίου, η Μαλτέζα δημοσιογράφος Ντάφνε Καρουάνα Γκαλίζια, δολοφονήθηκε το 2017.
Κάμερες σε σπίτια, κουμπιά έκτακτης ανάγκης
Δημοσιογράφοι σε ολόκληρη την ΕΕ αντιμετωπίζουν απειλές και εκφοβισμούς στα σπίτια τους, στα γραφεία τους, στο διαδίκτυο, ενώ εκπονούν γνήσιο ρεπορτάζ και παρόλο που ορισμένοι έχουν λάβει υποστήριξη από τις τοπικές Αρχές, άλλοι λένε ότι στις χώρες τους, πολιτικοί και υπηρεσίες επιβολής του νόμου είναι μέρος του προβλήματος.
«Η ΕΕ είναι το ασφαλέστερο μέρος στον κόσμο για να είναι κανείς δημοσιογράφος και το νομικό πλαίσιο εδώ είναι φυσικά το ισχυρότερο στον κόσμο», δήλωσε ο Τζέιμι Γουάισμαν, νομικός στο International Press Institute, όμως, όπως διευκρίνισε, υπάρχουν «τεράστιες» ανισότητες, στο «πόσο σοβαρά αντιμετωπίζεται η ασφάλεια των δημοσιογράφων από τις Αρχές, σε διάφορα μέρη της ΕΕ».
Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός Media Freedom Rapid Response, έχει τεκμηριώσει 202 παραβιάσεις της ελευθερίας του Τύπου στην ΕΕ και τις υποψήφιες χώρες της το πρώτο εξάμηνο του 2021. Το 45 % αυτών των περιστατικών αφορούσαν λεκτικές απειλές, το 20 % αποτελούνταν από σωματικές επιθέσεις, ενώ το 11 % ήταν επιθέσεις ή απειλές κατά περιουσιακών στοιχείων.
«Η κατάσταση δεν είναι καλή», δήλωσε ο Πίτερ ντε Βέλντε, διευθυντής στο PersVeilig, μια κοινή πρωτοβουλία ολλανδικών ομάδων δημοσιογράφων, της εισαγγελίας και της αστυνομίας της χώρας για την παροχή βοήθειας σε δημοσιογράφους. «Σε ορισμένα μέρη, έχουμε εγκαταστήσει κάμερες στα σπίτια των δημοσιογράφων που απειλήθηκαν», είπε ο ντε Βέλντε, προσθέτοντας ότι μερικοί «κυκλοφορούν με κουμπιά έκτακτης ανάγκης για να έρθουν σε επαφή άμεσα με την αστυνομία αν χρειαστεί».
Μια φετινή έρευνα Ολλανδών δημοσιογράφων, διαπίστωσε ότι περίπου 8 στους 10, έχουν βιώσει κάποια μορφή επίθεσης ή απειλής, σε σύγκριση με 6 στους 10 το 2017, στην Ιταλία, περίπου 20 δημοσιογράφοι ζουν υπό αστυνομική προστασία, ενώ στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, τα μέσα ενημέρωσης είναι συχνά απροστάτευτα.
Ταυτόχρονα, στη Βουλγαρία, η οποία βρίσκεται στη χαμηλότερη θέση στην ΕΕ όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου, ένας συντάκτης εφημερίδας ξυλοκοπήθηκε πέρσι από μασκοφόρους με μεταλλικές ράβδους. Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν ενδείξεις για αστυνομική βία εναντίον δημοσιογράφου, καθώς και αδράνεια της αστυνομίας για απειλές θανάτου που στοχεύουν άλλο δημοσιογράφο.
Αναπληρωτής αρχισυντάκτης της πολωνικής εφημερίδας Gazeta Wyborcza, Μπαρντόζ Γουιελίνσκι, δήλωσε ότι κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων πέρσι, δημοσιογράφοι δέχτηκαν σκόπιμες επιθέσεις από την αστυνομία, ενώ σημείωσε ότι ο ίδιος και οι συνάδελφοί του υφίστανται συνεχώς παρενόχληση στο διαδίκτυο, καθώς τα δημόσια μέσα ενημέρωσης «υποκινούν μίσος εναντίον τους».
Στην Ουγγαρία, όπου τα ανεξάρτητα ΜΜΕ συρρικνώνονται, οι πρόσφατες αναφορές ότι τα τηλέφωνα πολλών δημοσιογράφων στοχοποιήθηκαν χρησιμοποιώντας το λογισμικό υποκλοπής Pegasus, έχουν αυξήσει τις ανησυχίες όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου.
Εν τω μεταξύ, στη Σλοβενία, δημοσιογράφοι λένε ότι υφίστανται έντονη πίεση, υποκινούμενη από τον πρωθυπουργό, Γιάνεζ Γιάνσα, ο οποίος έχει επανειλημμένα επιτεθεί στα κύρια δημόσια μέσα ενημέρωσης της χώρας, με τις γυναίκες δημοσιογράφους να έχουν επηρεαστεί περισσότερο, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Τις πταίει;
Οι ειδικοί λένε ότι είναι ένας συνδυασμός παραγόντων που συμβάλλει σε αυτό τον δρόμο του μίσους και τις απειλές κατά δημοσιογράφων. «Το ένα είναι φυσικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το άλλο είναι οι λαϊκιστές πολιτικοί», δήλωσε η Τερέζα Ριμπέιρο, εκπρόσωπος της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη. H Ριμπέιρο επισημαίνει επίσης μια «γενική δυσπιστία απέναντι στα ΜΜΕ», αλλά και μια τάση ατιμωρησίας από τις Αρχές.
Υπάρχει κι άλλος ένας λόγος, είπε ο Μάθιου Καρουάνα Γκαλίζια, γιος δολοφονημένου δημοσιογράφου της Μάλτας. «Οι άνθρωποι μπαίνουν στη διαδικασία να βλάψουν δημοσιογράφους, ειδικά εκείνους που στοχεύουν στην εξάλειψη της διαφθοράς όπως το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος», υποστηρίζει.
Επίσης, συμπληρώνει ότι υπάρχει «κενό» στο σύστημα της δικαιοσύνης, που επιτρέπει σε χώρες να δολοφονούνται δημοσιογράφοι, ενώ κυκλοφορούν απόψεις που κατηγορούν κυβερνήσεις και πολιτικούς για «συνέργεια» στην εξάπλωση του θυμού προς τους δημοσιογράφους.
«Νομίζω ότι υπάρχει μια αυξανόμενη έχθρα και μερικές φορές ακόμη και μίσος, προς τους δημοσιογράφους και τη δημοσιογραφία στην ΕΕ», δήλωσε η Τζούλι Μάγερτσακ, επικεφαλής του γραφείου των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα στις Βρυξέλλες. «Αυτή η έχθρα μερικές φορές – ίσως συχνά – ενθαρρύνεται από τους πολιτικούς ηγέτες», υπογραμμίζει.
Ακόμη, η πανδημία έχει επίσης τροφοδοτήσει επιθέσεις σε δημοσιογράφους, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων. Μεταξύ Νοεμβρίου 2020 και Φεβρουαρίου 2021, ένα στα τέσσερα περιστατικά παρενόχλησης του Τύπου στην ΕΕ και τις υποψήφιες χώρες σχετίζονταν με τις εξελίξεις για τον COVID-19, σύμφωνα με έκθεση της πρωτοβουλίας για την ελευθερία των μέσων ταχείας αντίδρασης, ενώ πάνω από το ένα τρίτο αυτών των περιστατικών συνέβησαν κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων.
Η ΕΕ κάνει τα πρώτα της βήματα
Την ίδια στιγμή, η Κομισιόν έχει ετοιμάσει ένα σύνολο συστάσεων ως μέρος του ευρύτερου σχεδίου της για την αντιμετώπιση της ασφάλειας των μέσων ενημέρωσης.
Η οδηγία, η οποία σύμφωνα με το Politico θα δοθεί εντός της εβδομάδος, ίσως και σήμερα, παρακαλεί τα κράτη μέλη να αναλάβουν σημαντική δράση ενάντια στη βία κατά δημοσιογράφων. Καλεί τις χώρες να δημιουργήσουν κέντρα συντονισμού ώστε η αστυνομία, οι δικαστικές και δημόσιες Αρχές να μπορούν να επικοινωνούν καλύτερα με τις διοικήσεις των μέσων ενημέρωσης.
Προτρέπει ακόμη τα κράτη μέλη να «παρέχουν έγκαιρη και αποτελεσματική προστασία» στους δημοσιογράφους που κινδυνεύουν και προτείνει νέες «εξειδικευμένες υπηρεσίες» για να παρέχουν στους δημοσιογράφους «νομικές συμβουλές, ψυχολογική υποστήριξη και καταφύγια». Ακόμη τονίζει την ανάγκη καλύτερης προστασίας των δημοσιογράφων που καλύπτουν διαδηλώσεις.
Παρόλα αυτά, οι συστάσεις αυτές δεν θα είναι δεσμευτικές από τα κράτη- μέλη.
«Η σύσταση είναι μια καλή αρχή, αλλά η Επιτροπή θα πρέπει να προχωρήσει περαιτέρω και να εφαρμόσει συγκεκριμένες δεσμεύσεις στο δίκαιο της ΕΕ», δηλώνει η Εύα Σάιμον, ανώτερη υπεύθυνη υπεράσπισης των Πολιτικών Ελευθεριών για την Ευρώπη, ενώ η ομάδα της υποστηρίζει τον νόμο για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης που υποσχέθηκε η φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της.
Έπειτα, στη εξίσωση μπαίνει και η πλευρά επιβολής του νόμου, καθώς η ΕΕ εξαρτάται επί του παρόντος από τις τοπικές Αρχές για τη δίωξη εγκλημάτων κατά δημοσιογράφων.
Για να αντιμετωπιστεί αυτό, ο Καρουάνα Γκαλίζια, επιθυμεί ένα νέο «Ευρωπαϊκό FBI», καθώς και ένα ευρωπαϊκό ισοδύναμο με τον αμερικανικό Νόμο περί Εξωτερικής Διαφθοράς, που απαγορεύει στους Αμερικανούς να πληρώνουν ξένους αξιωματούχους προκειμένου να υπογράψουν οποιαδήποτε επιχειρηματική συμφωνία.
Η ΕΕ θα μπορούσε επίσης να αναδείξει τον νέο της «Ευρωπαίο Εισαγγελέα», ο οποίος προς το παρόν έχει περιορισμένες αρμοδιότητες, όπως η απάτη στον προϋπολογισμό που σχετίζεται με τα κονδύλια της ΕΕ.
Ο Ρόσεν Μπόσεβ, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων της Βουλγαρίας, δήλωσε ότι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν από μόνες τους. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα «πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι τα ζητήματα επιβολής του νόμου, η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, η έλλειψη αποτελεσμάτων στην καταπολέμηση της διαφθοράς και της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, είναι προβλήματα αλληλοσυνδεόμενα», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Μαρία Βε
