Ο Ιατρικός Τουρισμός είναι μια διαρκώς αναπτυσσομένη αγορά για τους ασθενείς που αναζητούν θεραπείες και φαρμακευτικές αγωγές που δεν παρέχονται ή είναι ακριβές στην χώρα τους. Η δυναμική που μπορεί να δημιουργήσει ως πυλώνας της εθνικής οικονομίας και η ενίσχυση περιοχών που δεν έχουν τυπικά τουριστικά χαρακτηριστικά είναι μεγάλη.
Διεθνείς έρευνες δείχνουν ότι, το 56% των ασθενών παγκοσμίως αναζητούν καλύτερη θεραπεία, το 22% επιδιώκει ξένους προορισμούς, εκτός της χώρας που διαμένει, με στόχο το χαμηλότερο κόστος, το 18% αναζητούν θεραπευτικές επιλογές που δεν είναι διαθέσιμες στις χώρες τους και το 10% θέλει τη θεραπεία, το συντομότερο δυνατό, όπου διεθνώς αυτό είναι προσβάσιμο.
Σε παγκόσμιο επίπεδο ο ρυθμός ανάπτυξης του κλάδου εκτιμάται ότι ανέρχεται στο 15-25% ετησίως, με τους κορυφαίους προορισμούς το Μεξικό, την Ινδία, την Τουρκία, τη Μαλαισία, τη Κόστα Ρίκα και τη Σιγκαπούρη. Για τις χώρες που έχουν επενδύσει στον Ιατρικό Τουρισμό αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους τομείς της οικονομίας, εξοικονομώντας παράλληλα 40-80% πόρους από τις ιατρικές διαδικασίες, παρακινώντας τους ασθενείς να αναζητούν θεραπείες στο εξωτερικό.
Το μέγεθος του κλάδου στην παγκόσμια αγορά εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 346,1 δισ. δολάρια μέχρι το 2032 καθώς θα αυξάνεται με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 11,59%, από το 2023 έως το 2032. Σύμφωνα με τα στοιχεία τα έσοδα το 2023 άγγιξαν τα 35 δισ. δολάρια γιατί όπως αναφέρουν τα στοιχεία ο ιατρικός τουρίστας ξοδεύει 60% περισσότερα χρήματα από τον τουρίστα διακοπών. Μεγάλη αύξηση παρουσιάζει ειδικά ο τουρισμός υγείας και ευζωίας, κατά 6,5% έναντι 3,2% του γενικού τουρισμού ενώ, είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος, μετά τον πολιτιστικό τουρισμό.
Η Ελλάδα το 3% της αγοράς
Όπως ανέφερε σε πρόσφατο συνέδριο ο δερματολόγος – αφροδισιολόγος, συντονιστής της Ομάδας Εργασίας Ιατρικού Τουρισμού του ΙΣΑ, Χριστόφορος Τζερμιάς, σε μελέτη του Medical Tourism Magazine για τον δείκτη Medical Tourism Index 2020-2021, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 34η θέση, σε σύνολο 46 κρατών και στην 9η θέση στην Ευρώπη, ως προορισμός για τον Ιατρικό τουρισμό. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του ΙΣΑ και περιφερειάρχης Αττικής Γιώργος Πατούλης, εξήγησε ότι η Ελλάδα κατέχει το 3% αυτής της αγοράς με δυναμική ανάπτυξη όμως για τα αμέσως επόμενα έτη. Όπως είπε, σύμφωνα με τις διεθνείς τάσεις, πρωταρχικοί μοχλοί επέκτασης του ιατρικού τουρισμού είναι η προσβασιμότητα, η οικονομική προσιτότητα των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης υψηλής ποιότητας και η υποστήριξη από τις τοπικές κυβερνήσεις και τα γραφεία τουρισμού.
Η Ελλάδα κάνει βήματα προς αυτές τις κατευθύνσεις. Στις 12 Ιουλίου 2024 ψηφίστηκε στη Βουλή το νομοσχέδιο του υπουργείου Τουρισμού στο οποίο συμπεριλαμβάνεται ο Ιατρικός Τουρισμός. Εκτός από τις μονάδες ιαματικής θεραπείας, τα κέντρα ιαματικού τουρισμού – θερμαλισμού, τα κέντρα θαλασσοθεραπείας συμπεριλαμβάνονται και τα κέντρα αναζωογόνησης (spa) δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. Οι όροι και οι προϋποθέσεις για τη διαπίστευση υπηρεσιών ιατρικού τουρισμού θα είναι σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα.
2024-2025 έτη σταθμοί
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι το τομέας αυτός θα αποτελέσει στο μέλλον έναν ισχυρό κρίκο στην αλυσίδα της ενίσχυσης της ελληνικής οικονομίας. Σε μελέτη του Medical Tourism Magazine για τον δείκτη Medical Tourism Index 2020-2021, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 34η θέση, σε σύνολο 46 κρατών και στην 9η θέση στην Ευρώπη, ως προορισμός για τον Ιατρικό τουρισμό. Διεθνώς είναι μία από τις πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες βιομηχανίες η οποία συνδυάζει ιατρική και θεραπεία ευεξίας με διακοπές. Και η χώρα μας έχει πλεονεκτήματα όχι μόνο στο κομμάτι των διακοπών αλλά και στην πληθώρα υπηρεσιών υγείας και επιστημόνων.
Το 2024 και το 2025, τα στοιχεία δείχνουν ότι θα είναι τα «έτη σταθμοί» για τον ιατρικό τουρισμό διότι η αξία της αγοράς αυτής θα αυξηθεί σημαντικά. Όπως μας εξηγεί ο Δημήτρης Μπατάκης διδάκτωρ στο Πολυτεχνείο Κρήτης, Εργαστήριο Financial Engineering Μ.Sc. LSE International Health Policy, M.Sc. Health Economics and Management, μπορεί η Ελλάδα να αντιπροσωπεύει σήμερα μόλις το 3% του παγκόσμιου ιατρικού τουρισμού, όταν χώρες όπως η Τουρκία, η Πολωνία και η Τσεχία φτάνουν στο 13% και το Βέλγιο στο 8%, εκτιμάται όμως, ότι μπορεί να προσελκύσει τουλάχιστον 100.000 “ταξιδιώτες ασθενείς” ετησίως για τα επόμενα πέντε χρόνια, δημιουργώντας έσοδα άνω των 400 εκατομμυρίων ευρώ κάθε χρόνο. Οι αριθμοί αυτοί έχουν μεγάλο ενδιαφέρον όπως λέει, ειδικά για μια χώρα όπως η Ελλάδα που προσβλέπει στον τουρισμό καθώς, η συμβολή του στο ΑΕΠ αναμένεται να ξεπεράσει τα 43 δισ. ευρώ.
Η ανάπτυξη του τουρισμού υγείας είναι μια σημαντική πρόκληση καθώς η χώρα μας, διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα για να ενισχύσει τη θέση της στην παγκόσμια αγορά. Η Ελλάδα, εκτός από το πλήθος ιατρονοσηλευτικού προσωπικού της διαθέτει επαρκείς υποδομές με 160 νοσοκομεία (δημόσια, ιδιωτικά και στρατιωτικά) ενώ, στα βασικά της πλεονεκτήματα συμπεριλαμβάνονται το κλίμα, η πολιτιστική κληρονομιάς της, η μεσογειακή διατροφή, η δυνατότητα απευθείας διασύνδεσης με τα περισσότερα κράτη του κόσμου, οι πολύ καλές τιμές και η ασφάλεια του κράτους.
Αλλά η Ελλάδα έχει και ένα άλλο πλεονέκτημα που έχει να κάνει με το κόστος παροχής αυτών των υπηρεσιών. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι η χώρα μας κατέχει 60%-90% χαμηλότερες δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης και μικρότερες λίστες αναμονής σε σύγκριση με τις αντίστοιχες στο Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά ή τις Ηνωμένες Πολιτείες. Για παράδειγμα, μια εξωσωματική γονιμοποίηση στην Ελλάδα κοστίζει περίπου 3.000-5.000 ευρώ, ενώ στην Αμερική και στον Καναδά κοστίζει περί τα 20.000 ευρώ και στην Αγγλία 8.000 ευρώ.
Σύμφωνα με έκθεση της Glasgow Research & Consulting η αυξανόμενη ζήτηση μπορεί να αποτελέσει μια τεράστια ευκαιρία σε ιδρύματα υγειονομικής περίθαλψης και κλινικές σε όλο τον κόσμο τα επόμενα χρόνια και η συνολική αξία της παγκόσμιας αγοράς ιατρικού τουρισμού θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 9,7% έως το 2025 – με περίπου 44 εκατομμύρια ανθρώπους να μετακινούνται διασυνοριακά για υγειονομική περίθαλψη ετησίως.
Κορυφαίες ιατρικές υπηρεσίες
Οι πλέον περιζήτητες ιατρικές πράξεις στον Ιατρικό Τουρισμό περιλαμβάνουν την αισθητική χειρουργική, τις οδοντιατρικές θεραπείες, εξωσωματική γονιμοποίηση, τις ορθοπεδικές επεμβάσεις και καρδιολογικές επεμβάσεις, ιαματικές θεραπείες κ.α. με την προέλευση των ασθενών στην πλειονότητά τους να προέρχεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Δυτική Ευρώπη.
Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τις δημοφιλέστερες υπηρεσίες Ιατρικού Τουρισμού, οι αισθητικές επεμβάσεις αντιπροσωπεύουν περίπου το 25% της αγοράς, με δημοφιλείς θεραπείες όπως η αύξηση του στήθους, η λιποαναρρόφηση και το λίφτινγκ προσώπου. Οι οδοντιατρικές θεραπείες αποτελούν περίπου το 15% του ιατρικού τουρισμού, συμπεριλαμβανομένων υπηρεσιών όπως τα εμφυτεύματα, οι όψεις και η λεύκανση δοντιών και οι ορθοπεδικές χειρουργικές επεμβάσεις, με τις αντικαταστάσεις αρθρώσεων αποτελούν περίπου το 10%, με σημαντική εξοικονόμηση κόστους σε σύγκριση με πολλές ανεπτυγμένες χώρες.
Επίσης, οι καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις, όπως η χειρουργική επέμβαση bypass και η αγγειοπλαστική, προσελκύουν ασθενείς λόγω της υψηλής ποιότητας περίθαλψης με χαμηλότερο κόστος, αποτελώντας περίπου το 8% του Ιατρικού Τουρισμού, οι θεραπείες γονιμότητας, όπως η εξωσωματική γονιμοποίηση, αναζητούνται από τα ζευγάρια, συμβάλλοντας περίπου στο 12% της αγοράς, συχνά λόγω διαθεσιμότητας και οικονομικής προσιτότητας. Επιπλέον, οι βαριατρικές χειρουργικές επεμβάσεις για απώλεια βάρους αντιπροσωπεύουν περίπου το 7%, προσφέροντας εξειδικευμένες θεραπείες και ολοκληρωμένη φροντίδα και τέλος οι θεραπείες καρκίνου περίπου το 8%.
Πολύ θετικό είναι το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία όσων επισκέπτονται τις χώρες προορισμού είναι ικανοποιημένοι από την ποιότητα περίθαλψης που λαμβάνουν κατά την διάρκεια του ιατρικού ταξιδιού τους σε ποσοστό άνω του 90%. Αυτό το γεγονός αποφέρει όπως είναι αναμενόμενο και σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο, αφού ο κλάδος του Ιατρικού Τουρισμού εκτιμάται ότι συμβάλλει πάνω από 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως στην παγκόσμια οικονομία (Patients Beyond Borders, Medical Tourism Association, Deloitte).
Παράγοντες που επηρεάζουν τις στατιστικές
Οι λόγοι που οι ιατρικοί τουρίστες επιλέγουν τις υπηρεσίες εκτός της χώρας τους είναι πολλοί (Patients Beyond Borders, Deloitte, McKinsey & Company, Journal of Travel Medicine, Global Wellness Institute, Medical Tourism Association, Medical Tourism Magazine, International Journal of Environmental Research and Public Health, Deloitte).
Σύμφωνα με τις έρευνες, η εξοικονόμηση του κόστους αποτελεί πρώτιστο λόγο για επιλογή υπηρεσιών υγείας σε άλλη χώρα. Σύμφωνα με τους αναλυτές οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να εξοικονομήσουν έως και 80% από τις ιατρικές διαδικασίες.
Σημαντικό ρόλο παίζει η και ποιότητα περίθαλψης, με περίπου το 45% των ιατρικών τουριστών να επιλέγουν προορισμούς με βάση την ποιότητα της ιατρικής περίθαλψης ενώ το 62% των ενδιαφερομένων επισημαίνει ως σοβαρό λόγο την πρόσβαση σε προηγμένη ιατρική τεχνολογία. Άλλοι λόγοι είναι οι χρόνοι αναμονής όπως αναφέρει πάνω από το 70% των ενδιαφερομένων, η ευκολία στην επικοινωνία είναι ζωτικής σημασίας, με το 87% των ασθενών να προτιμούν προορισμούς όπου μιλούν τη γλώσσα ή έχουν πολιτισμικές ομοιότητες.
Επιπλέον, η ιδιωτικότητα και η ανωνυμία αποτελούν ακόμα έναν παράγοντα, αφού οι ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής επηρεάζουν περίπου το 30% των ιατρικών τουριστών που αναζητούν θεραπεία μακριά από τις χώρες τους, ενώ το νομικό και ρυθμιστικό περιβάλλον, αφορά το 49% των ιατρικών τουριστών, που εξετάζει το νομικό πλαίσιο της χώρας προορισμού για τις ιατρικές διαδικασίες. Ένας τελευταίος παράγοντας είναι τα τουριστικά αξιοθέατα που επηρεάζουν το 55% όσων επιλέγουν τις υπηρεσίες του Ιατρικού Τουρισμού.
Ηλικιακή και έμφυλη κατανομή
Σημαντικές πληροφορίες για την οργάνωση του Ιατρικού Τουρισμού δίνουν επίσης τα στοιχεία που αφορούν την ηλικία και το φύλο (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Patients Beyond Borders, Deloitte, Journal of Travel Medicine). Συγκεκριμένα, το 45% του συνόλου των ιατρικών τουριστών αφορά τις ηλικίες 40-60 ετών (με το 60% να είναι γυναίκες). Το 15% αφορά τις ηλικίες 18-30 ετών, και το 25% είναι ηλικίας 60 ετών και άνω οι οποίοι αναζητούν εξειδικευμένες θεραπείες, όπως αντικαταστάσεις αρθρώσεων και καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις. Σημειωτέον ότι στις αισθητικές επεμβάσεις οι γυναίκες συχνά επικρατούν, αποτελώντας περίπου το 80% των ασθενών, ενώ οι άνδρες τείνουν να αναζητούν καρδιολογικές και ορθοπεδικές θεραπείες.
Οι αδυναμίες της Ελλάδας
Ωστόσο, όπως εξηγεί ο Δρ. Μπατάκης, η χώρα μας θα πρέπει να ενισχύσει τον Ιατρικό Τουρισμό με ενέργειες που αφορούν τον Αναπτυξιακό Νόμο, την λειτουργία των πρωτοβάθμιων μονάδων υγείας εντός των ξενοδοχειακών μονάδων τεσσάρων και πέντε αστέρων με συγκεκριμένες πιστοποιήσεις και προδιαγραφές, το Μητρώο Παρόχων Τουρισμού Υγείας & Ευεξίας, καθώς και την Αδειοδότηση των Μονάδων Ημερήσιας Νοσηλείας (ΜΗΝ), όπως και για άλλες ειδικότητες πέραν αυτών που μπορούν σήμερα να αδειοδοτηθούν.
Τέλος, ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να δοθεί στην επίλυση του προβλήματος της Ιατρικής Βίζας (Medi Visa), η οποία θα αποτελεί μια βραχυπρόθεσμη βίζα που θα παρέχεται αποκλειστικά για σκοπούς ιατρικής περίθαλψης.
