Στο θετικό αποτύπωμα της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας στο ΑΕΠ της χώρα μας, στη συμβολή της RAFARM, μιας ιστορικής και πρωτοπόρου βιομηχανίας στο χώρο του φαρμάκου, η πρώτη που άνοιξε τα φτερά της για εξαγωγές στις ΗΠΑ, στο σημαντικό επενδυτικό της πρόγραμμα ύψους €120εκατ αλλά και στα προσχώματα που βάζει στις επιχειρήσεις το υπέρογκο ποσό των υποχρεωτικών επιστροφών, αναφέρεται ο αντιπρόεδρος της RAFARM Άρης Μητσόπουλος.
1. Η φαρμακοβιομηχανία έχει θετικό αποτύπωμα στη χώρα και την ΕΕ. Ποια είναι η άποψή σας για τις αλλαγές στην ΕΕ για την φαρμακευτική αγορά και πως θα επηρεαστεί η Ελλάδα;
Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία είναι ο κινητήριος μοχλός της οικονομίας και παράλληλα διασφαλίζει την επάρκεια φαρμάκων στη χώρα μας. Σύμφωνα με την πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ, η συνεισφορά της στο ΑΕΠ ανέρχεται σε 2,8 δισ. Ευρώ. Ακόμη, για κάθε 1.000 ευρώ που επενδύονται σε εγχωρίως παραγόμενα φάρμακα, το ΑΕΠ αυξάνεται κατά 3.420 ευρώ. Επιπρόσθετα, ο ρυθμός ανάπτυξης της εξαγωγικής δραστηριότητας συνεχίζει να αυξάνεται: τα ελληνικά φαρμακευτικά προϊόντα καταλαμβάνουν την 4η θέση στο σύνολο των εξαγωγών της μεταποίησης. Ακόμη, ο κλάδος προσφέρει απασχόληση σε 10.800 άτομα άμεσα, ενώ άλλες 13.400 θέσεις εργασίας υποστηρίζονται σε συναφείς τομείς. Επιπλέον, 29.000 θέσεις εργασίας δημιουργούνται χάρη στην καταναλωτική δαπάνη από τους μισθούς που καταβάλλονται.
Η φαρμακοβιομηχανία αποτελεί βασικό πυλώνα της οικονομίας και στην ΕΕ. Αντιπροσωπεύει το 5% της προστιθέμενης αξίας στην οικονομία από το σύνολο της βιομηχανίας και το 11% των εξαγωγών της ΕΕ. Απασχολεί άμεσα περίπου 1 εκατ. υψηλής κατάρτισης και καλά αμειβόμενους εργαζόμενους (937.000 το Q4 2023), μάλιστα το 15% από αυτούς είναι σε τμήματα Έρευνας και Ανάπτυξης.
Τα τελευταία χρόνια ο φαρμακευτικός κλάδος εξελίσσεται και αλλάζει ριζικά σε πολλά επίπεδα. Η ΕΕ κινούμενη σε μια λάθος κατεύθυνση τις τελευταίες δεκαετίες, έχει χάσει την ανταγωνιστικότητά της, αλλά, έχει τη μοναδική ευκαιρία να αλλάξει, να επιταχύνει, να προσελκύσει παραγωγικές επενδύσεις για να πετύχει η ΕΕ τον στόχο της ανθεκτικότητας και αυτονομίας. Χρειαζόμαστε άμεσα αύξηση της χρηματοδότησης, μείωση της υπερφορολόγησης και ενίσχυση των επενδυτικών κινήτρων.
Για την ελληνική φαρμακοβιομηχανία, η νέα φαρμακευτική πολιτική της ΕΕ ανοίγει νέους δρόμους, ενώ το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) προσφέρει κρίσιμη επενδυτική στήριξη. Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία δυναμώνει τη θέση της στη διεθνή σκηνή, επεκτείνει την παρουσία της σε νέες αγορές και ενισχύει τις συνεργασίες με παγκόσμιους εταίρους. Ο στόχος είναι ξεκάθαρος: να γίνει η Ελλάδα βασικός κόμβος παραγωγής και ανάπτυξης φαρμάκων στην Ευρώπη και να συνεισφέρει στην ελληνική οικονομία.
2. Αναφέρατε ότι οι σημαντικές επενδύσεις γίνονται με ιδία κεφάλαια των εταιρειών, υποστήριξη από το Ταμείο Ανάκαμψης καθώς και το όραμα κάποιων τολμηρών να πάρουν ρίσκα και να προχωρήσουν ένα βήμα μπροστά. Πόσο τολμηρό είναι αυτό το βήμα δεδομένης κατάστασης που βιώνει η χώρα και με τις «υψηλές επιστροφές»;
Το να επενδύει κανείς σήμερα, με τις οικονομικές προκλήσεις και τις υψηλές επιστροφές (clawback), είναι όντως τολμηρό, αλλά αποτελεί στρατηγική επιλογή για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και εδραίωση στις διεθνείς αγορές.
Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία έχει αποδείξει ότι δεν φοβάται να ρισκάρει, ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες. Από τη δεκαετία της κρίσης, επενδύουμε με δικά μας κεφάλαια, προχωράμε μπροστά αναλαμβάνοντας το ρίσκο. Επενδύουμε και ζητάμε να προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις ώστε να μειωθούν οι ασφυκτικές επιστροφές (clawback και rebate) που μας οδηγούν σε μη βιώσιμες συνθήκες στην εγχώρια αγορά.
Παρ’ όλα αυτά, επενδύουμε με σχέδιο και στρατηγική, διότι βλέπουμε τις μακροπρόθεσμες ευκαιρίες για την ανάπτυξη του κλάδου, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Αυτό το βήμα, όσο τολμηρό και αν φαίνεται, είναι η φυσική μας πορεία – στηριζόμαστε όχι μόνο στο Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά κυρίως στο όραμα και την αποφασιστικότητα να συνεχίσουμε να παράγουμε ποιοτικά φάρμακα και να ενισχύουμε τη θέση μας στην παγκόσμια αγορά, μετατρέποντας τις προκλήσεις σε ευκαιρίες.
3. Δεδομένων των δυσκολιών, τις σκληρές επιστροφές και την πολιτική φαρμάκου στην Ελλάδα, η RAFARM υλοποιεί ένα από τα υψηλότερα επενδυτικά προγράμματα στην Ελλάδα; Μάλιστα, η εταιρεία ρίχνει μεγάλη βαρύτητα στην Ε&Α. Σε τι ύψος φτάνουν οι επενδύσεις στον τομέα αυτό και τι δυνατότητες έχει το νέο ερευνητικό σας κέντρο; Θα κάνει τη διαφορά η μικρή αύξηση στο επενδυτικό clawback;
Η RAFARM υλοποιεί ένα πρόγραμμα επενδύσεων ύψους €120εκατ (2021 – 2027), από τα οποία €45εκατ είναι οι επενδύσεις για CAPEX και €75εκατ για ανάπτυξη νέων προϊόντων, εισαγωγή καινοτομίας και αύξηση τεχνογνωσίας.
Οι νέες κτιριακές εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν τη δημιουργία σύγχρονων παραγωγικών μονάδων, πλήρως εξοπλισμένων εργαστηρίων ποιότητας και ένα νέο υπερσύγχρονο ερευνητικό κέντρο. Επίσης, επενδύουμε στην ανάπτυξη σύνθετων υψηλής τεχνογνωσίας προϊόντων, εισάγουμε καινοτομία κάνοντας συνεργασίες με έγκριτα ερευνητικά κέντρα, Πανεπιστήμια, και start-ups, για να ενισχύσουμε την εξειδίκευση και τεχνογνωσία μας. Είναι ενδεικτικό ότι το 20% των αναπτύξεων αφορά σε σύνθετα προϊόντα προστιθέμενης αξίας με σαφέστατη κατεύθυνση την εισαγωγή καινοτομίας. Ειδικότερα η RAFARM, επενδύει σε νέες αναπτύξεις γενοσήμων αλλά και νέες αναπτύξεις τεσσάρων καινοτόμων οφθαλμικών φαρμάκων σε συνεργασία με ερευνητικά κέντρα και Πανεπιστήμια.
Η μικρή αύξηση στο επενδυτικό clawback καθώς και κάθε πολιτική για την υποστήριξη της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας είναι στη σωστή κατεύθυνση. Όμως, ακόμα δεν υπάρχουν τα εργαλεία στην Ελλάδα και την Ευρώπη που να υποστηρίζουν την παραγωγή και ανάπτυξη. Κρατήστε πως η ενίσχυση των κινήτρων από την πολιτεία ξεκλειδώνει επενδύσεις. Δημιουργεί δυναμική εξέλιξης, ισχυροποιεί το αποτύπωμα της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας όχι μόνο στην παραγωγή αλλά και την έρευνα. Και το πιο σημαντικό δημιουργεί υπεραξία τεχνογνωσίας και εξειδίκευσης, μετασχηματίζοντας την ελληνική φαρμακοβιομηχανία σε asset/σημαντικό περιουσιακό στοιχείο για την χώρα, τόσο από οικονομικής όσο και από επιστημονικής άποψης. Δημιουργεί νέα δυναμική ώστε μεσο-μακροπρόθεσμα η Ελλάδα να συμμετέχει ανταγωνιστικά στο παγκόσμιο οικοσύστημα για την ανάπτυξη και παραγωγή φαρμάκων.
4. Είναι εύκολο να ενδυναμώσεις την ομάδα R&D στην Ελλάδα και να βρεις εξειδικευμένο προσωπικό; Υπάρχει σύνδεση εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με φαρμακοβιομηχανία;
Η προσέλκυση εξειδικευμένου προσωπικού στην Ελλάδα αποτελεί πρόκληση, κυρίως λόγω της περιορισμένης διασύνδεσης μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και φαρμακοβιομηχανίας. Η ΠΕΦ αναπτύσσει και προωθεί εκπαιδευτικά προγράμματα που στοχεύουν στην ανάπτυξη των κατάλληλων δεξιοτήτων για όσους επιθυμούν να ενταχθούν στον κλάδο. Παράλληλα, η RAFARM καλλιεργεί συνεργασίες με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, ενισχύοντας τις γέφυρες μεταξύ εκπαίδευσης και φαρμακοβιομηχανίας, συμβάλλοντας έτσι στην ενδυνάμωση της ομάδας R&D.
5. 15 χρόνια πριν η RAFARM επέλεξε να μπει στην μεγαλύτερη αγορά του κόσμου τις ΗΠΑ. Πως πάρθηκε η απόφαση να χτυπήσει η RAFARM τη μεγάλη αγορά των HΠΑ (αλλαγή νομίσματος, διαφορετικών πολιτικών), μια αγορά με τεράστια φαρμακοβιομηχανία;
Από το 2009, είχαμε θέσει ως στόχο η RAFARM να γίνει ένας παγκόσμιος παίκτης, και για να το πετύχουμε αυτό, έπρεπε να μπούμε στη μεγαλύτερη αγορά του κόσμου, τις ΗΠΑ. Η απόφαση αυτή δεν ήταν εύκολη, δεδομένων των πολλών προκλήσεων, όπως οι διαφορετικές ρυθμιστικές πολιτικές και, φυσικά, η μεγάλη και απαιτητική φαρμακοβιομηχανία των ΗΠΑ.
Ξεκινήσαμε επενδύοντας στη στελέχωση των τμημάτων μας από έμπειρα στελέχη της αγοράς που μπορούσαν να υποστηρίξουν το μεγάλο ορόσημο της έγκρισης από τον FDA. Η ομάδα R&D ενισχύθηκε με υψηλής εξειδίκευσης επιστήμονες και ξεκίνησε την ανάπτυξη νέων προϊόντων υψηλής τεχνογνωσίας. Παράλληλα, αναδιαμορφώσαμε την οργανωτική μας δομή, προχωρήσαμε τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τη δομημένη διαχείριση δεδομένων.
Επιβεβαιώνοντας τη δέσμευσή μας να είμαστε πάντα ένα βήμα μπροστά από τις εξελίξεις, κατασκευάσαμε νέες αυτοματοποιημένες γραμμές παραγωγής και αναβαθμίσαμε τον τεχνολογικό μας εξοπλισμό για την παραγωγή στείρων προϊόντων. Προχωρήσαμε σε στρατηγικής σημασίας συνεργασίες με εταίρους που μας υποστήριξαν στις κανονιστικές υποθέσεις, ιδρύσαμε την Aggrega μαζί με τη Bluepharma από την Πορτογαλία, τη Substipharm από τη Γαλλία και τη Welding από τη Γερμανία, με στόχο την ανάπτυξη προϊόντων που εστιάζουν στην αγορά των ΗΠΑ.
Όλα τα παραπάνω συνέβαλαν στο να επιτευχθεί το μεγάλο ορόσημο της έγκρισης από τον FDA, το 2017. Και φυσικά δεν σταματήσαμε εκεί, οι εξαγωγές στις ΗΠΑ είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες ανάπτυξης της RAFARM.
6. H RAFARM κατατάσσεται στις μεγαλύτερες ελληνικές φαρμακευτικές με μεγάλο όγκο εξαγωγών. Ποια είναι η ανάπτυξή της στο κομμάτι εξαγωγές και ποιοι οι νέοι σας στόχοι;
Τα προϊόντα της RAFARM εξάγονται σε 60 χώρες, και οι εξαγωγές έχουν υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία πέντε χρόνια. Όπως προανέφερα, ένας από τους βασικούς πυλώνες ανάπτυξής μας είναι η μεγάλη αγορά των ΗΠΑ, όπου ήδη κυκλοφορούν έξι προϊόντα μας. Προϊόντα που έχουν αναπτυχθεί και παράγονται εδώ στην Ελλάδα. Μάλιστα, το 2024 ήταν μια σημαντική χρονιά για εμάς, καθώς λάβαμε δύο επιπλέον εγκρίσεις για οφθαλμικά από τον FDA, ενώ μέσα στο επόμενο διάστημα αναμένουμε ακόμα πέντε νέες εγκρίσεις.
Παράλληλα, το 2024 κυκλοφορήσαμε το πρώτο μας προϊόν στην Κίνα, ανοίγοντας έτσι νέες προοπτικές και σε αυτήν την αγορά. Αυτές οι επιτυχίες δεν είναι τυχαίες, αλλά αποτέλεσμα πετυχημένων συνεργασιών, σκληρής δουλειάς και διαρκούς προσήλωσης στην ποιότητα των προϊόντων μας.
Νέος μας στόχος είναι να ενισχύσουμε την τεχνογνωσία μας στην ανάπτυξη σύνθετων γενοσήμων (κυρίως οφθαλμικών και ενέσιμων) και να καταφέρουμε να αναπτύξουμε και να κυκλοφορήσουμε καινοτόμα προϊόντα. Η εισαγωγή καινοτομίας γίνεται μέσω συνεργασιών με ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια για την ανάπτυξη τεσσάρων καινοτόμων προϊόντων. Σήμερα, ένα από τα τέσσερα καινοτόμα προϊόντα μας βρίσκεται σε κλινική μελέτη φάσης ΙΙ, ένα σε κλινική μελέτη φάσης Ι και δύο σε προκλινική ανάπτυξη.
7. Έπειτα από 50 χρόνια πορείας στην ελληνική αγορά που σας έχουν καθιερώσει ως μία από τις μεγαλύτερες ελληνικές φαρμακευτικές εταιρείες και με ένα σημαντικό εξαγωγικό αποτύπωμα που θεωρείται ότι οφείλεται η επιτυχία της εταιρείας και η συνεχής ανάπτυξή της;
Η επιτυχία της RAFARM και η συνεχής ανάπτυξή της οφείλονται σε ένα συνδυασμό επιχειρηματικών επιλογών, διαχρονικών αξιών και ανθρώπινου δυναμικού. Από την ίδρυση της εταιρείας, επενδύσαμε στην ποιότητα, την αξιοπιστία και την καινοτομία, και χτίσαμε μακροχρόνιες σχέσεις εμπιστοσύνης με τους συνεργάτες μας, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Η έμφαση που δίνουμε στην ποιότητα και την αξιοπιστία των προϊόντων μας, η εξωστρέφεια και η προσαρμοστικότητα, μαζί με την εξειδίκευση και αφοσίωση των ανθρώπων μας, συμβάλλουν καθοριστικά στην ανάπτυξη και την επιτυχία.
Η ισχυρή μας εξαγωγική δραστηριότητα βασίζεται σε σταθερά βήματα και συνεργασίες με σημαντικούς παγκόσμιους εταίρους. Η διαρκής εκπαίδευση ενισχύει την τεχνογνωσία, και η προσαρμοστικότητα στις νέες προκλήσεις της αγοράς δείχνουν ότι είμαστε μία εταιρεία που διαρκώς εξελίσσεται! Αναγνωρίζουμε τις ευκαιρίες και επενδύουμε στους ανθρώπους, τις υποδομές και την τεχνολογία. Προχωράμε πάντα μπροστά.
