Πρώτα τα φάρμακα αντιμετώπισαν τον διαβήτη. Στη συνέχεια, με μια μόνο ένεση την εβδομάδα, αντιμετώπισαν την παχυσαρκία. Τώρα έχουν βρεθεί ότι θεραπεύουν καρδιαγγειακές και νεφρικές παθήσεις και ερευνώνται κατά πόσο μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του Αλτσχάιμερ και του εθισμού.
Είναι ακόμη νωρίς, αλλά τα λεγόμενα GLP-1 ανάλογα και αγωνιστές των υποδοχέων έχουν όλα τα χαρακτηριστικά μιας από τις πιο επιτυχημένες κατηγορίες φαρμάκων στην ιστορία, όπως επισημαίνεται σε ρεπορτάζ του Economist. Καθώς γίνονται φθηνότερα και ευκολότερα στη χρήση, υπόσχονται να βελτιώσουν δραματικά τη ζωή περισσότερων από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπων – με βαθιές συνέπειες για τη βιομηχανία, την οικονομία και την κοινωνία.
Στα τρία χρόνια από τότε που εγκρίθηκε η σεμαγλουτίδη για τη θεραπεία της παχυσαρκίας, έχει κατακλύσει την Αμερική. Μετά από δεκαετίες απογοητευτικών «θαυματουργών θεραπειών», αυτά τα φάρμακα λειτουργούν. Ήδη ένας στους οκτώ Αμερικανούς ενήλικες έχει λάβει φάρμακα GLP-1. Η Novo Nordisk, που παρασκευάζει με βάση τη σεμαγλουτίδη το Ozempic για τον διαβήτη και το Wegovy για απώλεια βάρους, και η Eli Lilly με την τιρζεπατίδη έχουν φτάσει μαζί περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε αγοραία αξία από το 2021.
Κινητικότητα καταγράφεται πλέον πολύ πέρα από την Αμερική. Με περισσότερα από τα 2/5 του κόσμου να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα, η ζήτηση για φάρμακα GLP-1είναι αδηφάγα. Οι φαρμακευτικές εταιρείες αγωνίζονται για να τα κάνουν να λειτουργούν ως χάπια, τα οποία θα ήταν φθηνότερα να παραχθούν από τα εμβόλια, και να μειώσουν τις παρενέργειές τους. Οι γενικές εκδόσεις για παλαιότερους αγωνιστές GLP-1 εισέρχονται στην αγορά. Η πατέντα για τη σεμαγλουτίδη θα καταργηθεί στη Βραζιλία, την Κίνα και την Ινδία το 2026. Οκτώ τέτοια φάρμακα βρίσκονται υπό ανάπτυξη στην Κίνα. Καθώς τα εισοδήματα στον αναπτυσσόμενο κόσμο έχουν αυξηθεί και η ζωή έχει γίνει πιο καθιστική η παχυσαρκία πλήττει και εκείνες της χώρας.
Καρδιαγγειακά, εγκεφαλικά, εθισμοί και γήρανση
Ο περιορισμός της παχυσαρκίας είναι ο πρωταρχικός στόχος. Ωστόσο, τα φάρμακα GLP-1 υπόσχονται να κάνουν πολύ περισσότερα. Οι υπέρβαροι ασθενείς που λαμβάνουν σεμαγλουτίδη έχει βρεθεί ότι κινδυνεύουν λιγότερο από καρδιακά επεισόδια και εγκεφαλικά. Tα οφέλη, εκπληκτικά, φαίνεται να είναι σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητα από το πόσο βάρος χάνεται. Η τιρζεπατίδη βοηθά στην άπνοια του ύπνου. Οι δοκιμές δείχνουν ότι οι αγωνιστές GLP-1 μειώνουν τη χρόνια νεφρική νόσο στους διαβητικούς. Kαι υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να μειώσουν τη συρρίκνωση του εγκεφάλου και τη γνωστική έκπτωση στη νόσο του Αλτσχάιμερ. Μελέτες των αρχείων υγείας δείχνουν ότι μπορεί να βοηθήσουν και με τους εθισμούς. Άτομα που ήδη έπαιρναν φάρμακα GLP-1 στην Αμερική ήταν λιγότερο πιθανό να πάρουν υπερβολική δόση οπιοειδών ή να κάνουν κατάχρηση κάνναβης ή αλκοόλ. Οι ερευνητές μιλούν ακόμη, με σιωπηλούς τόνους, για τα αντιγηραντικά τους αποτελέσματα.
Πώς μπορεί μια κατηγορία φαρμάκων να κάνει τόσα πολλά; Όπως εξηγεί ο Economist τα φάρμακα όχι μόνο δρουν στο έντερο, αλλά συνδέονται επίσης με υποδοχείς σε όλο το σώμα και στον εγκέφαλο. Τα φάρμακα φαίνεται να μειώνουν τη φλεγμονή και αλληλλεπιδρούν με μηχανισμούς που συνδέονται με αισθήματα ανταμοιβής. Με κάθε νέο εύρημα, οι ερευνητές μαθαίνουν περισσότερα για τη λειτουργία της νόσου και τους δεσμούς μεταξύ του σώματος και του εγκεφάλου.
Φυσικά, χρειάζεται περισσότερη δουλειά. Αν και οι αγωνιστές GLP-1 χρησιμοποιούνται στον διαβήτη εδώ και 20 χρόνια, ορισμένα από τα νεότερα ευρήματα βασίζονται σε μελέτες παρατήρησης και θα πρέπει να συμπληρωθούν με τυχαιοποιημένες δοκιμές. Οι ασθενείς μπορεί να χρειαστεί να παραμείνουν σε αυτά τα φάρμακα για όλη τους τη ζωή και τα μακροπρόθεσμα οφέλη τους δεν έχουν ακόμη ποσοτικοποιηθεί.
Οι ανησυχίες
Αυτό κάνει και το κόστος αβέβαιο. Προς το παρόν τα φάρμακα είναι ακριβά: η τιρζεπατίδη κοστίζει πάνω από 500 δολάρια το μήνα στην Αμερική. Οι άμεσες παρενέργειές τους, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν ναυτία, παγκρεατίτιδα, διάρροια και απώλεια μυών, μπορεί να είναι απογοητευτικές. Τα αποτελέσματα από δεκαετίες λήψης τους είναι αβέβαια. Κάποιοι ανησυχούν για την ιατρικοποίηση της καθημερινής ζωής και για το αν οι άνθρωποι θα καταλήγουν να παίρνουν υπερβολικές δόσεις, γνωρίζοντας ότι μπορούν να επιστρέψουν σε μια θεραπεία.
Ωστόσο, με τον καιρό, τον πειραματισμό και την καινοτομία, τα οφέλη θα γίνουν πιο ξεκάθαρα και το κόστος θα μειωθεί. Οι υγιεινές συνήθειες και οι καλές συμβουλές για τη δημόσια υγεία θα εξακολουθούν να έχουν σημασία. Εάν τα φάρμακα ανταποκριθούν στην αρχική τους υπόσχεση, θα ήταν σκληρό να στερηθούν οι ασθενείς φάρμακα που θα μπορούσαν να βελτιώσουν δραματικά τη ζωή τους. Τα φάρμακα θα μπορούσαν να έχουν την ίδια υπόσχεση για τον εθισμό.
Το 2019 οι καρδιακές παθήσεις, το εγκεφαλικό επεισόδιο, ο διαβήτης, το Αλτσχάιμερ και η νεφρική νόσος κατατάχθηκαν μεταξύ των δέκα κορυφαίων παγκόσμιων αιτιών θανάτου. Μέχρι το 2050, καθώς ο κόσμος γερνάει και η υγειονομική περίθαλψη των αναπτυσσόμενων χωρών βελτιώνεται, αυτές οι ασθένειες θα έχουν μεγαλύτερο τίμημα. Πέρυσι περισσότεροι από 100.000 Αμερικανοί σκοτώθηκαν από υπερβολική δόση οπιοειδών και 180.000 πέθαναν από υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.
Για τους ασθενείς, οι νέες χρήσεις των φαρμάκων GLP-1 θα σημαίνουν όχι μόνο μεγαλύτερη, πιο υγιή και παραγωγική ζωή, αλλά και πιο ήρεμη. Σε έναν κόσμο αφθονίας οι άνθρωποι υποκύπτουν στις παρορμήσεις τους ακόμα κι αν γνωρίζουν ότι η συμπεριφορά τους είναι επιβλαβής μακροπρόθεσμα. Παρόλο που οι αγωνιστές GLP-1 μπορεί να περιορίζουν την ευχαρίστηση της στιγμιαίας ικανοποίησης, υπόσχονται να τερματίσουν τις παρεμβατικές επιθυμίες και να βελτιώσουν τη μακροπρόθεσμη υγεία.
Ο συνολικός λογαριασμός για τη συνταγογράφηση αυτών των φαρμάκων θα μπορούσε να είναι τεράστιος. Ωστόσο, για τις κυβερνήσεις θα μείωναν κάποιο άλλο κόστος: τον άμεσο ιατρικό λογαριασμό για τους παχύσαρκους.
