Μεγάλη εξάπλωση των ασθενειών που μεταδίδονται από τα κουνούπια παρατηρείται σε όλο τον κόσμο, αλλά ιδιαιτέρως στην Ευρώπη, και αυτό εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης και της κλιματικής κρίσης.
Ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι, τα έντομα μεταδίδουν ασθένειες, όπως η ελονοσία και ο δάγκειος πυρετός, οι επιπολασμοί των οποίων έχουν αυξηθεί τα τελευταία 30 χρόνια, καθώς η θέρμανση του πλανήτη έχει δώσει τις θερμότερες και πιο υγρές συνθήκες. Σύμμαχος στην αντιμετώπισης αυτής της απειλής στη δημόσια υγεία αποδεικνύεται η τηλεπισκόπηση.
Η Sandra Gewehr (Σάντρα Γκεβέρ) είναι βιολόγος, εργάζεται στην Οικοανάπτυξη από το 1998 και είναι υπεύθυνη για θέματα Δημόσιας Υγείας που σχετίζονται με τα κουνούπια. Διευθύνει το τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης της εταιρείας ενώ είναι μέλος του δ.σ. και πρόεδρος της EMCA (European Mosquito Control Association). Την Τρίτη 9 Ιουλίου, 2024, η Sandra Gewehr συμμετείχε στην ενότητα «Η τεχνητή νοημοσύνη και οι τεχνολογίες παρατήρησης της Γης βοηθούν τη λήψη αποφάσεων σε έργα ελέγχου κουνουπιών μεγάλης κλίμακας» του 44ου ετήσιου «International Geoscience and Remote Sensing Symposium – IGARSS 2024» του IEEE Geoscience and Remote Sensing Society.
Κυριά Γκεβέρ, βρισκόμαστε στο IGARSS 2024, ένα συνέδριο για την ανεύρεση τρόπων αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής σε επίπεδο επιστήμης, τεχνολογία και της πολιτικής. Σε τι έγκειται η δική σας ερευνητική συνεισφορά;
Ως Διευθύντρια Έρευνας και Ανάπτυξης στην Οικοανάπτυξη, μία εταιρία εξειδικευμένη στην καταπολέμηση των κουνουπιών και ταυτόχρονα ως Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Καταπολέμησης Κουνουπιών (European Mosquito Control Association, EMCA) μας απασχολεί έντονα το ζήτημα της αντιμετώπισης των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής σε σχέση με τα κουνούπια. Μία από τις πιο σημαντικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι οι συνέπειες στην οικολογία και στην εξάπλωση των κουνουπιών και στις ασθένειες που αυτά μεταδίδουν. Οι αυξημένες θερμοκρασίες δίνουν τη δυνατότητα στα κουνούπια να πάνε πιο βόρεια και ταυτόχρονα οι καλοκαιρινές βροχοπτώσεις – και ξέρετε ότι χωρίς νερό δεν υπάρχουν κουνούπια – ευνοούν την ανάπτυξή τους. Επίσης, η παγκοσμιοποίηση συμβάλλει επειδή διευκολύνει την μετακίνηση των ανθρώπων. Ο δικός μας τομέας είναι να δούμε πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις επιστήμες της παρατήρησης για να προβλέψουμε τις ασθένειες που προκαλούνται από τα κουνούπια. Αυτό γίνεται στο πλαίσιο του συστήματος EYWA – Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης για τις Ασθένειες που μεταδίδονται με τα Κουνούπια (EWS for Mosquito-Borne Diseases), στο οποίο έχει απονεμηθεί το πρώτο βραβείο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας. Είναι ένα σύστημα που προβλέπει την αφθονία των κουνουπιών σε σχεδόν πραγματικό χρόνο και προβλέπει και την εκδήλωση ασθενειών από κουνούπια, όπως είναι ο ιός του Δυτικού Νείλου.
Από τότε που υπεισήλθαν οι παρατηρήσεις γης και η τηλεπισκόπηση στον κλάδο μας διευκολύνθηκαν πολλές από τις εργασίες που κάνουμε καθημερινά. Αρχικά, η χαρτογράφηση. Η δυνατότητα να εντοπίζουμε υδατοσυλλογές κάτω από τη βλάστηση, οι οποίες και ευνοούν την ανάπτυξη των κουνουπιών. Αυτό μας δίνει την ευκαιρία να περάσουμε από το ερευνητικό στο πρακτικό αντικείμενο, να αντιμετωπίσουμε, δηλαδή, τα κουνούπια. Και τα αντιμετωπίζουμε με δύο τρόπους. Προληπτικά, μέσα στο νερό ως προνύμφες με την προνυμφοκτονία και μετά στο στάδιο του ακμαίου με ψεκασμούς ακμαιοκτονίας. Η τηλεπισκόπηση βοηθά καταλυτικά στον εντοπισμό και την αντιμετώπιση, στον χώρο και τον χρόνο, εστιών κουνουπιών. Διαθέτουμε ημερήσιες, εβδομαδιαίες και μηνιαίες προβλέψεις και πλέον παρακολουθούμε 42.000 εστίες κουνουπιών (π.χ. σε ρέματα, κανάλια, φυσικά συστήματα κ.λπ.) στην Κεντρική Μακεδονία για παράδειγμα και με τη χρήση τεχνολογιών μηχανικής μάθησης μπορούμε να προβλέψουμε αν θα υπάρχουν κουνούπια σε αυτές τις εστίες. Επίσης πολύ σημαντική για την κοινωνία είναι η ανοιχτή εφαρμογή που παρέχουμε και η οποία ονομάζεται “Mosquito Vision”. Η εφαρμογή αυτή προβλέπει την παρουσία ακμαίων κουνουπιών σε 2500 οικισμούς σε τέσσερις Περιφέρειες της Ελλάδας σε καθημερινή βάση.
Ποιες τεχνολογικές καινοτομίες και με ποιον τρόπο βοηθούν το έργο σας;
Για να δημιουργήσουμε μοντέλα πρόβλεψης, χρειαζόμαστε δεδομένα. Τα μοντέλα, πώς δημιουργούνται; Εκτός από τα δεδομένα που έρχονται από την τηλεπισκόπηση της γης, τα οποία είναι ελεύθερα προσβάσιμα, υπάρχουν και τα δεδομένα πεδίου, που μας δίνουν τους πραγματικούς πληθυσμούς κουνουπιών. Αυτά βγαίνουν με πολύ κόπο. Υπάρχουν καινούργιες τεχνολογίες που παρέχει η δικτύωση του Internet of Things (IoT). Με την τηλεπισκόπηση μπορούμε να εντοπίσουμε πολλά, αλλά όχι όλα. Δηλαδή αν υπάρχει νερό κάτω από τη βλάστηση είναι πολύ δύσκολο να το «πιάσει» ο οπτικός δορυφόρος επειδή όταν υπάρχει νεφοκάλυψη οι οπτικοί δορυφόροι δεν «βλέπουν». Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιούμε και εικόνες ραντάρ. Παράλληλα δουλεύουμε και με IoTs πιλοτικά με αισθητήρες νερού που βάζουμε στο πεδίο και μας δίνουν την πληροφορία πότε μπαίνει το νερό μέσα σε μία περιοχή. Οπότε ο συνδυασμός των δορυφορικών δεδομένων με τους αισθητήρες θα μας βοηθήσει να εντοπίζουμε στο χώρο και τον χρόνο, πότε και που υπάρχει νερό και συνεπώς και η πιθανότητα για ανάπτυξη κουνουπιών.
Και μη ξεχνάμε ότι η δουλειά μας δεν είναι μόνο να τα παρατηρούμε, αλλά κυρίως να τα σκοτώνουμε. Στο πλαίσιο αυτό, εφαρμογές γίνονται και με εναέρια μέσα δηλαδή για μεγάλες εκτάσεις χρησιμοποιούνται ελικόπτερα και για μεσαίες χρησιμοποιούμε πλέον drones. Αυτά μας δίνουν και τη δυνατότητα τόσο της τηλεπισκόπησης και της χαρτογράφησης, όσο και του ψεκασμού. Στην Ελλάδα εκ των πραγμάτων είμαστε αρκετά προχωρημένοι επειδή είμαστε και το επίκεντρο του ιού του Δυτικού Νείλου. Δυστυχώς η χώρα μας μαζί με την Ιταλία κρατάει τις πρώτες θέσεις στην εμφάνιση κρουσμάτων του ιού του Δυτικού Νείλου. Είχαμε στο παρελθόν και κρούσματα ελονοσίας τα οποία αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς από τις διευθύνσεις δημόσιας υγείας της χώρας σε συνδυασμό με την καταπολέμηση των κουνουπιών. Και βέβαια κρούσματα Ιού του Δυτικού Νείλου υπάρχουν και σε άλλες χώρες της Μεσογείου ενώ έχουν καταγραφεί και στη Γερμανία.
Εσείς ερευνάτε εργάζεστε και παράγετε λύσεις η κοινωνία όμως δεν το ξέρει. Αν η κοινωνία ήταν πιο ενημερωμένη ώστε να λάβει κάποια μέτρα πρόληψης, θα βοηθούσε;
Η ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή όσον αφορά τις μεταδιδόμενες από τα κουνούπια ασθένειες επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Οι δημόσιες παρεμβάσεις έχουν κάποια όρια. Το κουνούπι τίγρης, για παράδειγμα, αναπαράγεται κατά κύριο λόγο εκεί όπου το δημόσιο δεν έχει πρόσβαση, δηλαδή στον ιδιωτικό μας χώρο. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό να μπαίνει ο πολίτης στο παιχνίδι. Υπάρχουν μέτρα προστασίας που μπορεί να πάρει ο πολίτης έτσι ώστε να αποφευχθεί η ανάπτυξη των κουνουπιών, για παράδειγμα να καλύπτουμε τους βόθρους ή να μη μένει νερό στα πιατάκια από τις γλάστρες. Είναι σημαντικό να τα γνωρίζει αυτά ο κόσμος ώστε να μπορεί να συμβάλει στην προστασία. Το τελευταίο μέτρο ασφαλώς είναι η ατομική προστασία. Μηδενικό κουνούπι δεν είναι εφικτό, οπότε πρέπει πάντα να λαμβάνουμε μέτρα ατομικής προστασίας προκειμένου να μην εκτεθούμε στον κίνδυνο.
