Ο Ντέρκ Μάρτνινεϊλ ήταν 23 ετών το 1985, όταν του είπαν ότι είχε HIV και 12 μήνες ζωής. Επέζησε αλλά ο μικρότερος αδερφός του Ρίτσαρντ, ο οποίος επίσης προσβλήθηκε από τον ιό, δεν τα κατάφερε. Μετά τον θάνατο του το 1990, ο Ντερκ ζήτησε να δει το σώμα του αδερφού του για τελευταία φορά, αλλά δεν το επέτρεψαν. Ήταν τέτοιος ο φόβος που το προσωπικό του νοσοκομείου είχε ήδη ράψει τη μύτη, το στόμα και τα μάτια του, όπως αναφέρει σε εκτενές ρεπορτάζ του ο Economist.
Ήταν είναι ένας από τους περισσότερους από 30.000 Βρετανούς που μολύνθηκαν από HIV και ηπατίτιδα C μέσω θεραπειών για την αιμορροφιλία στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS) τις δεκαετίες του 1970 και του 1980. Περίπου 3.000 εξ αυτών πέθαναν. Ο Ντερκ ήταν επίσης το πρώτο θύμα που κατέθεσε στη δημόσια έρευνα για το σκάνδαλο μολυσμένου αίματος. Μία έρευνα που άνοιξε μόλις το 2017 και ολοκληρώθηκε χθες με την ανάγνωση του πορίσματος.
Το πόρισμα για την «μακρά λίστα αποτυχιών»
Σε πάνω από 2.500 σελίδες, ο Σερ Μπράιαν εξηγεί πώς «μία μακρά λίστα αποτυχιών» οδήγησε σε μια τέτοια «καταστροφή». Αυτοί που είχαν την ευθύνη – γιατροί, υπηρεσίες αιμοληψίας και μετάγγισης και η κυβέρνηση – δεν έθεσαν πρώτα την ασφάλεια των ασθενών, επισημαίνει.
Επιπροσθέτως, στη συνέχεια συγκάλυψαν την όλη υπόθεση, επιδεινώνοντας τον πόνο των θυμάτων. «Αυτή είναι μια μέρα ντροπής για το βρετανικό κράτος», είπε ο Ρίσι Σουνάκ. Ζήτησε απερίφραστα συγγνώμη στα θύματα, πολλά από τα οποία είχαν πεθάνει «χωρίς να δουν κανέναν να λογοδοτεί».
Η επαναστατική θεραπεία που αποδείχθηκε «θανατική ποινή»
Οι περισσότερες λεπτομέρειες είναι γνωστές εδώ και δεκαετίες, σύμφωνα με τον Economist. Το αίμα που χρησιμοποιήθηκε σε μεταγγίσεις ρουτίνας και τα προϊόντα αίματος στο NHS αποδείχθηκε ότι ήταν μολυσμένα.
Το πιο διαβόητο ήταν ενα προϊόν αίματος, γνωστό ως «Παράγοντας VIII» (Factor VIII). Φάνηκε ότι είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό στη διακοπή της αιμορραγίας, αλλά ήταν επίσης ευρέως γνωστό πως ήταν μολυσμένο με ιούς. Οι γιατροί το αντιμετώπισαν ως μια επαναστατική θεραπεία. Για πολλούς αποδείχτηκε θανατική ποινή.
Αυτό θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί σε μεγάλο βαθμό, καταλήγει η έκθεση. Οι κίνδυνοι μόλυνσης από ηπατίτιδα από προϊόντα αίματος ήταν γνωστοί ήδη από το 1948. Η κυβέρνηση «ήξερε ή έπρεπε να γνωρίζει» τους κινδύνους του HIV μέχρι τα τέλη του 1982, ωστόσο χιλιάδες συνέχιζαν να λαμβάνουν μολυσμένο αίμα για χρόνια μετά. «Αυτή η καταστροφή δεν ήταν ατύχημα», καταλήγει ο Σερ Μπράιαν.
Υπήρχαν και άλλες επιλογές. Στο παιδικό νοσοκομείο του Σέφιλντ, οι γιατροί προέβλεψαν τον κίνδυνο χρήσης προϊόντων πλάσματος που πραγματοποιήθηκαν με τη συγκέντρωση δωρεών από μεγάλους αριθμούς ξένων δωρητών (περίπου το ήμισυ του Παράγοντα VII που εισήγαγε η Βρετανία προερχόταν από την Αμερική). Αντίθετα, επέστρεψαν στο να δίνουν στους ασθενείς κρυοϊζήματα, ένα πιο υποτυπώδες αλλά ασφαλέστερο προϊόν από πλάσμα που λαμβάνεται από έναν μόνο δότη.
Παιδιά με αναπηρία ως «αντικείμενα έρευνας»
Άλλοι επέλεξαν έναν μοιραία διαφορετικό δρόμο. Στο Lord Mayor Treloar’s College στο Hampshire, ένα εξειδικευμένο σχολείο για παιδιά με αναπηρία με το δικό του κέντρο αιμορροφιλίας, οι γιατροί συνέχισαν να δίνουν στα παιδιά το Factor 8. Συχνά θεωρούσαν τους μαθητές ως «αντικείμενα για έρευνα».
Μερικοί μαθητές και οι γονείς τους δεν ενημερώθηκαν ποτέ ότι είχαν μολυνθεί από τον ιό HIV. Είναι πιθανό ότι περίπου το 70% των 122 μαθητών με αιμορροφιλία στο σχολείο πέθαναν ως αποτέλεσμα μολυσμένων προϊόντων αίματος. Το Treloar’s ήταν ένας «μικρόκοσμος» του τι πήγε στραβά στη Βρετανία, καταλήγει η έκθεση.
Χιλιάδες ίσως δεν έμαθαν ποτέ ότι μολύνθηκαν
Ο Σερ Μπράιαν επιβεβαιώνει επίσης αυτό που πάντα υποψιάζονταν τα θύματα: υπήρξε συγκάλυψη. Πολλά θύματα δεν ενημερώθηκαν για τις διαγνώσεις τους για χρόνια μετά την εξέταση. κάποιοι μόλυναν εν αγνοία τους τους συντρόφους τους. Ίσως χιλιάδες που μολύνθηκαν από ηπατίτιδα C από μετάγγιση παραμένουν χωρίς διάγνωση. Οι φάκελοι στο Υπουργείο Υγείας καταστράφηκαν εσκεμμένα. Τα θύματα στιγματίστηκαν και τους δόθηκε ελάχιστη υποστήριξη.
Το 1989 η Μάργκαρετ Θάτσερ, τότε πρωθυπουργός, είπε ότι οι άνθρωποι είχαν την «καλύτερη διαθέσιμη μεταχείριση», μια γραμμή που χρησιμοποιήθηκε επανειλημμένα στη συνέχεια και την οποία ο σερ Μπράιαν περιγράφει ως ακατάλληλη, απαράδεκτη και λανθασμένη.
Σκάνδαλο με διεθνείς διαστάσεις
Η έκθεση δικαίως επικρίνει ορισμένες κραυγαλέες αποφάσεις εντός του βρετανικού κράτους. Ωστόσο, πράττοντας αυτό, παραμελεί να αναγνωρίσει ότι επρόκειτο για ένα διεθνές σκάνδαλο, στο οποίο πολλές χώρες δεν κατάφεραν να αξιολογήσουν τους κινδύνους του αίματος και των προϊόντων αίματος, παρατηρεί ο Economist.
Περίπου 4.000 άνθρωποι, πολλοί από αυτούς με αιμορροφιλία, μολύνθηκαν από τον ιό HIV στη Γαλλία, για παράδειγμα, σε σύγκριση με περίπου 1.250 άτομα με αιμορροφιλία στη Βρετανία. Η Σκωτία ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που ήταν αυτάρκης στον θερμικά επεξεργασμένο Παράγοντα VII, ο οποίος εξάλειψε τον κίνδυνο του AIDS (αν και όχι της ηπατίτιδας).
Στην Αμερική οι αγωγές επικεντρώθηκαν στις φαρμακευτικές εταιρείες, οι οποίες στρατολόγησαν ενεργά ομοφυλόφιλους άνδρες επειδή το πλάσμα τους ήταν «πλούσιο σε αντισώματα για την ηπατίτιδα Β», ενώ προμηθεύονταν πλάσμα από κρατούμενους και τοξικομανείς επί πληρωμή.
