Η μάστιγα που λέγεται ναρκωτικά αφορά το σύνολο των κοινωνιών μας και όχι τα περιθωριακά άτομα όπως συνήθιζαν να λένε παλαιότερα. Το πρόβλημα έχει πολλές πτυχές και η λύση δεν είναι μια.
Ο ψυχίατρος και αντιπρόεδρος του ΟΚΑΝΑ κ. Αθανάσιος Δημητριάδης μας αναλύει το σύνολο των προβλημάτων και μας εξηγεί τους τρόπους αντιμετώπισης ενός εξαρτημένου ατόμου.
1. Κύριε Δημητριάδη με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών θα ήθελα να μας λύσετε μερικές απορίες αναφορικά με αυτή τη μάστιγα που ταλανίζει τις κοινωνίες μας. Καταρχάς ποια ναρκωτικά έχουν τη μεγαλύτερη κίνηση στη χώρα μας και σε ποιους πληθυσμούς;
Να ξεκινήσουμε από το γεγονός ότι η εξάρτηση δεν κάνει διακρίσεις. Μπορεί να συμβεί σε όλους μας.
Η ηρωίνη αποτελεί με διαφορά ακόμα την επικρατέστερη ουσία χρήσης στη χώρα μας. Παρουσιάζεται ωστόσο μία πτωτική τάση. Η τάση χρήσης τόσο παγκοσμίως, όσο και στην Ελλάδα έχει διαφοροποιηθεί. Νέες ψυχοδραστικές ουσίες έχουν εισέλθει στο πεδίο, ως απόρροια της οικονομικής ή/και υγειονομικής κρίσης των τελευταίων ετών. Παρατηρήθηκε αύξηση στη χρήση διεγερτικών ουσιών, όπως η κοκαΐνη, η κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη, αλλά και των νόμιμων ουσιών, όπως το αλκοόλ και ο τζόγος. Επίσης έχει παρατηρηθεί και αύξηση στη χρήση της κάνναβης και μάλιστα και σε νεαρές ηλικίες. Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων ο ΟΚΑΝΑ λειτουργεί τα Πολυδύναμα Κέντρα, όπου αντιμετωπίζουν αυτού του είδους τις εξαρτήσεις και βρίσκονται δίπλα σε όποιον έχει ανάγκη.
2. Πώς γίνεται η θεραπεία και πόσες κατηγορίες θεραπειών έχουμε;
Η θεραπεία των διαταραχών χρήσης εθιστικών ουσιών αποτελεί πολύπλευρη και μακροχρόνια διαδικασία η οποία απαιτεί την κινητοποίηση και ενεργό συμμετοχή τόσο των εξαρτημένων ατόμων και της οικογένειάς τους όσο και της θεραπευτικής ομάδας.
Ο στόχος της θεραπείας δεν είναι μόνο η αποχή από τις ουσίες αλλά και η αντιμετώπιση του συνόλου των προβλημάτων και η κάλυψη των αναγκών των εξαρτημένων συνανθρώπων μας, καθώς και η απόκτηση της λειτουργικότητάς τους.
Οι βασικές αρχές ορθής πρακτικής για κάθε θεραπευτική υπηρεσία απεξάρτησης πρέπει να είναι:
· η προσβασιμότητα για όλα τα εξαρτημένα άτομα
· η στοχοθέτηση ειδικών κατηγοριών εξαρτημένων ατόμων (έφηβοι, γυναίκες, άτομα με άλλες ψυχικές διαταραχές κα)
· η ολοκληρωμένη και επαρκής αξιολόγηση της εξάρτησης
· ο θεραπευτικός σχεδιασμός
· η δέσμευση στη θεραπευτική διαδικασία
· η αξιολόγηση του θεραπευτικού προγράμματος
· η επάρκεια προσωπικού
· και η τήρηση του κώδικα δεοντολογίας και η ύπαρξη πλαισίου λειτουργίας
Τα προγράμματα που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στον ΟΚΑΝΑ καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα των αναγκών των ουσιοεξαρτημένων. Αναλυτικά υπάρχουν τα:
· προγράμματα θεραπείας με χορήγηση υποκατάστατου
· «στεγνά» προγράμματα με εντατικοποιημένη ψυχοκοινωνική υποστήριξη, χωρίς τη χορήγηση υποκατάστατου
3. Εν μέσω πανδημίας και ειδικά στις ημέρες της καραντίνας ο ΟΚΑΝΑ βγήκε στους δρόμους για να στηρίξει του χρήστες. Τι αντιμετωπίσατε εκείνες τις ημέρες;
Η πανδημία δυσκόλεψε τη ζωή όλων μας. Περισσότερο όμως, δυσκόλεψε τη ζωή των άστεγων χρηστών ουσιών, όπου δεν μπορούσαν να τηρήσουν μέτρα ασφαλείας αλλά και λόγω της κατάστασης δεν μπορούσαν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες, ιδιαίτερα κατά τα lock-down. Δεν μπορώ ακόμα και σήμερα να ξεχάσω τους ανθρώπους που συναντούσα στο δρόμο και μου έλεγαν ότι το μεγαλύτερο πρόβλημά τους είναι να βρουν νερό.
Ο Οργανισμός για να μπορέσει να ανταπεξέλθει στη νέα αυτή πρόκληση αλλά και να καλύψει τις ανάγκες των ωφελούμενών του, εντατικοποίησε τις δράσεις streetwork στο πεδίο. Αναλαμβάνοντας τον ρόλο του στην προάσπιση της ατομικής και Δημόσιας Υγείας, καθημερινά διένειμε εκτός από ΚΙΤ ασφαλούς χρήσης, ΚΙΤ με υγειονομικό υλικό προστασίας από την πανδημία, είδη πρώτης ανάγκης για τους άστεγους χρήστες ουσιών αλλά και νερό και φαγητό.
Παράλληλα, ο Οργανισμός σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων και το ΚΕΘΕΑ άνοιξαν έναν Ξενώνα Φιλοξενίας στο κέντρο της Αθήνας για την εξυπηρέτηση και διαμονή αυτών των ανθρώπων. Ξενώνα που εν τέλει λειτούργησε και ως προθάλαμος για την ένταξή τους σε προγράμματα θεραπείας και απεξάρτησης. Παρόμοια δράση υλοποιήθηκε και στη Θεσσαλονίκη σε συνεργασία με το Δήμο.
Στα προγράμματα θεραπείας για την αποφυγή της επαφής δόθηκε take-home αγωγή, ενώ οι συνεδρίες συνεχίστηκαν κανονικά μέσω των νέων τεχνολογιών καθώς αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπείας.
4. Ποια είναι η ψυχική κατάσταση των ασθενών-χρηστών;
Έχει διαπιστωθεί ότι ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων εθισμένων σε ουσίες ασθενεί και από ψυχική νόσο. Η συνύπαρξη ψυχικής διαταραχής και διαταραχής χρήσης ουσιών περιγράφεται συνήθως από τον όρο διπλή διάγνωση ή συν-νοσηρότητα.
Συχνά βλέπουμε ανθρώπους με διαταραχές της διάθεσης (πχ κατάθλιψη), διαταραχή προσωπικότητας (πχ. αντικοινωνική), με ψύχωση (πχ. αλλοίωση της εσωτερικής και εξωτερικής πραγματικότητας), να βιώνουν έντονο άγχος, πόνο, φόβο, έκρηξη θυμού, επιθετικότητα και ανησυχία.
5. Έρχονται για βοήθεια στον Οργανισμό; Αν θέλει κάποιος να βοηθήσει πως μπορεί και που πρέπει να απευθυνθεί και τι ανάγκες έχει ο Οργανισμός;
Υπάρχουν εξαρτημένα άτομα που αναζητούν από μόνοι τους βοήθεια για να αντιμετωπίσουν την εξάρτησή τους. Επίσης, υπάρχουν οικογένειες και σημαντικοί άλλοι που έρχονται σε επαφή με τον Οργανισμό και ζητούν βοήθεια για κάποιον οικείο τους. Δυστυχώς όμως, υπάρχουν και τα άτομα που βιώνουν την καθημερινότητά τους στο δρόμο και δεν γνωρίζουν τις θεραπευτικές επιλογές τους. Εκεί παρεμβαίνουμε με το δυνατό δίκτυο άμεσης πρόσβασης και το streetwork και προσεγγίζουμε τον πληθυσμό στόχο. Δημιουργούμε μία ισχυρή θεραπευτική σχέση με στόχο να γίνει από τον ωφελούμενο το επόμενο θεραπευτικό βήμα.
Σε οποιαδήποτε περίπτωση ο ΟΚΑΝΑ βρίσκεται πάντα δίπλα σε όποιον το έχει ανάγκη. Οι θεραπευτικές επιλογές υπάρχουν.
Όποιος θέλει να ενημερωθεί υπάρχει και η γραμμή SOS 1031. Εκεί μπορεί όποιος επιθυμεί να ενημερωθεί περαιτέρω για τις διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές του ΟΚΑΝΑ αλλά και να πάρει περισσότερες πληροφορίες.
6. Τι είδους εκπαιδευτικά προγράμματα υλοποιούνται στον ΟΚΑΝΑ;
O ΟΚΑΝΑ συνεργάζεται με διάφορους φορείς, όπως σχολεία, πανεπιστήμια και κοινότητες, προκειμένου να προωθήσει την ευαισθητοποίηση και την εκπαίδευση για το θέμα των ναρκωτικών και της χρήσης ουσιών. Αυτές οι συνεργασίες μπορεί να περιλαμβάνουν ομιλίες, σεμινάρια και εκπαιδευτικά προγράμματα που στοχεύουν στην πρόληψη της χρήσης ουσιών και την προώθηση ενός υγιούς και ασφαλούς τρόπου ζωής.
Παράλληλα, υλοποιεί ενημερωτικά και εκπαιδευτικά σεμινάρια σε άμεσα εμπλεκόμενους φορείς στο πεδίο. Συγκεκριμένα, έχουν γίνει τέτοιου είδους σεμινάρια στην αστυνομία και το ΕΚΑΒ.
Με την διεύρυνση του πλαισίου χορήγησης της Ναλοξόνης μάλιστα, ο ΟΚΑΝΑ ανέλαβε την υλοποίηση εκπαιδευτικών στα στελέχη πρώτης γραμμής του Οργανισμού, στους εργαζόμενους στις Μονάδες Θεραπείας της Εξάρτησης αλλά και στα Καταστήματα Κράτησης, ενώ συμμετείχαν και στελέχη του ΕΚΑΒ που μπορεί να κληθούν να αντιμετωπίσουν περιστατικό υπερδοσολογίας
7. Γιατρέ, τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σας φέρνει ένα άτομο και ειδικά ένα νεαρό παιδί στη χρήση ουσιών. Πόσο εύθραυστη είναι η ψυχολογία ενός τέτοιου ατόμου που αφήνει τον εαυτό του έρμαιο και φτάνει ως το θάνατο;
Μέχρι και πριν από λίγες δεκαετίες, οι ουσιοεξαρτημένοι θεωρούνταν άτομα προβληματικής ηθικής υπόστασης, με ελαττωματική βούληση και η αντιμετώπισή τους είχε κυρίως τιμωρητικό χαρακτήρα. Η σύγχρονη επιστημονική έρευνα άλλαξε άρδην τον τρόπο προσέγγισης των εθισμών και άνοιξε τον δρόμο για αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπιση της εξάρτησης.
Σήμερα, η επιστημονική κοινότητα θεωρεί ότι η εξάρτηση αποτελεί μία χρόνια υποτροπιάζουσα νόσο του εγκεφάλου που καθορίζεται τόσο από περιβαλλοντικούς όσο και από φαρμακολογικούς και γενετικούς-βιολογικούς παράγοντες που αλληλοεπιδρούν.
Σε αυτό το αιτιοπαθολογικό πλαίσιο, η πορεία προς την εξάρτηση περιλαμβάνει μία διαδικασία διαδοχικών φάσεων-σταδίων. Αρχικά, είναι η 1η φάση του πειραματισμού όπου το άτομο μπορεί να ξεκινήσει τη χρήση με διαφορετικά κίνητρα, όπως η μείωση της δυσφορίας, το αίσθημα της διαφορετικότητας, η αναζήτηση νέων εμπειριών, η αναζήτηση ευχαρίστησης και η αποδοχή από την παρέα. Η αρχική εμπειρία μπορεί να αποτυπωθεί ως εξαιρετικά θετική και ελκυστική και να ανατροφοδοτηθεί θετικά. Η φάση αυτή μπορεί να οδηγήσει στην ενεργή αναζήτηση (2η φάση) και την ενασχόληση με την ουσία (3η φάση). Κατά την 2η και 3η φάση υπάρχει σημαντική αύξηση της χρήσης και κάνουν την εμφάνισή τους η ψυχική και σωματική εξάρτηση. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι η μείωση σημαντικών κοινωνικών, επαγγελματικών και ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων. Στην 4η και τελική φάση της εξάρτησης η χρήση πλέον είναι το επίκεντρο της ζωής του ατόμου (αρνητικές επιπτώσεις στις οικογενειακές, κοινωνικές και εργασιακές σχέσεις και στις εκπαιδευτικές επιδόσεις).
Ποιος είναι ο Αθανάσιος Δημητριάδης
Ο Αθανάσιος Δημητριάδης ολοκλήρωσε την ειδικότητα του στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής – Ψ.Ν.Α. Δρομοκαΐτειον, αποκτώντας εκτεταμένη κλινική εμπειρία και κατάρτιση. Σήμερα, κατέχει τον τίτλο του Επιμελητή Α΄, ενώ έχει πολυετή εμπειρία καθώς έχει εργαστεί και σε πλήθος δομών ψυχικής υγείας (οικοτροφεία-ξενώνες) αλλά και σε ιδιωτική ψυχιατρική κλινική. Από τον Φεβρουάριο του 2020 τελεί χρέη Αντιπροέδρου στον Οργανισμό Κατά των Ναρκωτικών.
