Τα εμβόλια κατά της Covid αποδείχθηκαν ένα αποτελεσματικό όπλο κατά του ιού. Αυτό το φθινόπωρο, εκατομμύρια άνθρωποι θα κάνουν ακόμη ένα εμβόλιο για να προστατευθούν έναντι του νέου κορωνοϊού που εισέβαλε στη ζωή μας στα τέλη του 2019 και ανέτρεψε τα πάντα. Όπως επισημαίνει σε εκτενές άρθρο του ο Atlantic, οι Αμερικανοί θα κάνουν την πρώτη τους δόση, με εμβόλιο που δεν περιλαμβάνει το στέλεχος που πυροδότησε την πανδημία πριν από περισσότερο από τρεισήμισι χρόνια. Σε αντίθεση με το τρέχον εμβόλιο, το οποίο προστατεύει από δύο παραλλαγές ταυτόχρονα, το επόμενο θα μπορούσε, όπως η πρώτη έκδοση του εμβολίου, να έχει μόνο ένα κύριο συστατικό – την πρωτεΐνη ακίδα της σειράς XBB.1 της παραλλαγής Όμικρον.
Το σχέδιο δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί. Ο FDA πρέπει ακόμη να συγκαλέσει μια ομάδα εμπειρογνωμόνων και στη συνέχεια αναμένεται να λάβει την τελική απόφαση για τη συνταγή του φθινοπώρου. Αλλά ειδικοοί δήλωσαν στον Atlantic πως ελπίζουν ο αμερικανικός οργανισμός να ακολουθήσει την πρόσφατη σύσταση μιας συμβουλευτικής ομάδας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και να επικεντρώσει το επόμενο εμβόλιο μόνο στα στελέχη που κυκλοφορούν τώρα.
Γιατί αλλάζει συνεχώς η στρατηγική εμβολιασμού
Η αλλαγή στρατηγικής —από δύο παραλλαγές σε μία, από τον αρχικό SARS-CoV-2 συν Omicron στο XBB.1 μόνο—θα ήταν σοβαρή αλλά σοφή, εξήγησαν οι ειδικοί, αντικατοπτρίζοντας τα όσα έχουμε πια μάθει για την εξέλιξη του ιού και τις ιδιορρυθμίες του ανοσοποιητικού συστήματος . «Είναι πολύ λογικό», είπε η Μέλανι Οτ, διευθύντρια του Ινστιτούτου Ιολογίας Gladstone, στο Σαν Φρανσίσκο. Το XBB.1 είναι η κύρια ομάδα κορωνοϊού που κυκλοφορεί σήμερα. Ούτε η αρχική παραλλαγή ούτε το BA.5 δεν πλέον νόημα για το εμβόλιο. Και ένα εμβόλιο που εστιάζει στο XBB.1 μπορεί να δώσει στον παγκόσμιο πληθυσμό μια ιδιαίτερα καλή ευκαιρία για τη διεύρυνση της ανοσίας.
Την ίδια στιγμή, τα εμβόλια για τον COVID εξακολουθούν να βρίσκονται σε ένα είδος beta – δοκιμών. Τα τελευταία τρία και πλέον χρόνια, ο ιός έχει γεννήσει αμέτρητες μεταλλάξεις, πολλές από τις οποίες ήταν εξαιρετικά καλές στο να μας ξεπεράσουν. Εμείς οι άνθρωποι, εν τω μεταξύ, είμαστε στην τρίτη προσπάθειά μας να σχεδιάσουμε ένα εμβόλιο που μπορεί να συμβαδίσει με τα εξελικτικά σπριντ του παθογόνου. Και εξακολουθούμε να μαθαίνουμε για την ικανότητα του κορωνοϊού για ευελιξία και αλλαγή, λέει ο Rafi Ahmed, ανοσολόγος στο Πανεπιστήμιο Emory.
Το πείραμα συνεχίζεται. Και αυτό γιατί πετυχαίνει. Είναι σαφές πως τα εμβόλια είναι απαραίτητα για την πρόληψη σοβαρών ασθενειών και θανάτου και ότι είναι πιθανώς απαραίτητος κάποιος ρυθμός ενίσχυσης για να διατηρηθεί η αποτελεσματικότητά τους σε υψηλά επίπεδα. Αλλά όταν ο ιός αλλάζει την εξελικτική του τακτική, η στρατηγική εμβολιασμού πρέπει επίσης να αλλάζει, να ακολουθεί. και οι ειδικοί εξακολουθούν να αναρωτιούνται πώς να εξηγήσουν αυτές τις αλλαγές καθώς επιλέγουν τα εμβόλια για την κάθε χρονιά.
Η ιδιαιτερότητα των μεταλλάξεων του Covid
Την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2022, την τελευταία φορά που οι ΗΠΑ σκέφτονταν μια νέα φόρμουλα εμβολίου, η Όμικρον ήταν ακόμα σχετικά νέα. Το παθογόνο είχε ξοδέψει περισσότερα από δύο χρόνια βγάζοντας μεταλλάξεις με ονομασίες από ελληνικά γράμματα, χωρίς προφανές σχέδιο διαδοχής. Αντί να συσσωρεύει γενετικές αλλαγές σε μια ενιαία γενεαλογία – μια πιο επαναληπτική μορφή εξέλιξης, περίπου παρόμοια με αυτή των στελεχών της γρίπης, ο κορωνοϊός παρήγαγε μια δέσμη από απομακρυσμένα συγγενείς παραλλαγές που ζητούσαν έλεγχο.
Η Δέλτα δεν ήταν άμεσος απόγονος της Άλφα. Η Όμικρον δεν ήταν παρακλάδι της Δέλτα. κανείς δεν μπορούσε να πει με βεβαιότητα τι θα προέκυπτε στη συνέχεια. «Δεν καταλάβαμε την τροχιά», λέει ο Kanta Subbarao, επικεφαλής της συμβουλευτικής ομάδας του ΠΟΥ που συγκλήθηκε για να κάνει συστάσεις σχετικά με τα εμβόλια για τον COVID.
Η συμπερίληψη μιας παραλλαγής Όμικρον στο πλάνο του εμβολίου ήταν απαραίτητη, λόγω του πόσο πολύ είχε αλλάξει ο ιός. Αλλά το να εστιάσουμε αποκλειστικά στην Όμικρον φαινόταν πολύ επικίνδυνο – ορισμένοι ειδικοί ανησυχούσαν ότι «ο ιός θα επέστρεφε πίσω», εξήγησε Subbarao, σε μια μετάλλαξη παρόμοια με την Άλφα ή τη Δέλτα. Έτσι πολλές χώρες συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, ακολούθησαν έναν συνδυασμό.
Τα εμβόλια αυτά ενίσχυσαν την προϋπάρχουσα ανοσία. Αλλά δεν έφεραν μια νέα σειρά απαντήσεων έναντι της Όμικρον στον βαθμό που ήλπιζαν ορισμένοι ειδικοί. Ήδη εκπαιδευμένα στην προγονική εκδοχή του ιού, τα σώματα των ανθρώπων φαινόταν να έχουν γίνει λίγο μυωπικά – επανειλημμένα αφυπνίζοντας ξανά τις άμυνες ενάντια στις παρελθούσες παραλλαγές, σε βάρος νέων που θα μπορούσαν να επιτεθούν πιο δυνατά. Το αποτέλεσμα δεν θεωρήθηκε ποτέ κακό. Το δισθενές εμβόλιο σαφώς διεύρυνε τις ανοσολογικές αποκρίσεις των ανθρώπων έναντι του SARS-CoV-2 σε σύγκριση, ας πούμε, με ένα άλλο απλό, και μείωσε τα ποσοστά νοσηλείας. Εκ των υστέρων ωστόσο πολλοί εκτιμούν ότι ένα εμβόλιο που θα εστίαζε αποκλειστικά στην Όμικρον, θα μπορούσε να είχε αναζωογονήσει περαιτέρω αυτό το ήδη ισχυρό αποτέλεσμα.
Το να δοθεί τώρα πλήρης βαρύτητα στο XBB.1 θα μπορούσε να μας αποτρέψει από το να πέσουμε στην ίδια παγίδα. Οι άνθρωποι που λαμβάνουν μια ενημερωμένη λήψη μόνο με αυτό το στέλεχος θα λάβουν μόνο το νέο, άγνωστο συστατικό, επιτρέποντας στο ανοσοποιητικό σύστημα να επικεντρωθεί στο φρέσκο υλικό. Η πρωτεΐνη ακίδα του XBB.1 επίσης δεν θα αραιωθεί με μία από μια παλαιότερη παραλλαγή.
Ούτε η στρατηγική αυτή θα μπορούσε βεβαίως να εγγυηθεί εκ των προτέρων πλήρη επιτυχία. Ο ιός θα μπορούσε ακόμα να παράγει μια παραλλαγή εντελώς διαφορετική από το XBB.1, αν και αυτό, σε αυτό το σημείο, φαίνεται απίθανο. Εδώ και ενάμιση χρόνο, η Omicron άντεξε και τώρα έχει τη μεγαλύτερη “θητεία” από οποιαδήποτε άλλη μετάλλαξη από την έναρξη της πανδημίας.
Η ενίσχυση XBB.1 μπορεί να είναι μια εξαιρετική επιλογή για άτομα με προϋπάρχουσα ανοσία. Αλλά μια δισθενής που μπορεί να προσφέρει μεγαλύτερο εύρος μπορεί να εξακολουθεί να είναι η πιο απρόβλεπτη επιλογή για κάποιον του οποίου η ανοσολογική πλάκα είναι κενή.)
Αναμφίβολα θα υπάρξουν περισσότερες αλλαγές στη στρατηγική εμβολιασμού. Ο SARS-CoV-2 είναι ακόμα νέος για εμάς. το ίδιο και τα εμβόλιά μας. Αλλά η εξέλιξη του ιού αρχίζει να θυμίζει λίγο εκείνη της γρίπης, είναι πιο εποχιακή. Οι ρυθμιστικές αρχές στις ΗΠΑ έχουν ήδη ανακοινώσει ότι τα εμβόλια κατά του COVID πιθανότατα θα προσφέρονται κάθε χρόνο το φθινόπωρο – όπως ισχύει και με τα ετήσια εμβόλια κατά της γρίπης. Οι ιοί δεν είναι καθόλου ίδιοι. Όμως, καθώς προχωρούν τα χρόνια, η σύγκριση μεταξύ των εμβολίων για τον COVID και τη γρίπη θα μπορούσε να είναι πιο κατανοητή.
