Όταν η Dana Bowling άρχισε να παίρνει μετφορμίνη το 2010, δεν την ενδιέφερε απαραίτητα να χάσει βάρος. Η 28χρονη είχε σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών που την εμπόδιζε να κάνει ωορρηξία και ήθελε να αποκτήσει παιδιά.
Ο γιατρός της συνταγογραφούσε μετφορμίνη, ένα φάρμακο για τον διαβήτη δεκαετιών που κοστίζει περίπου 10 έως 20 σεντς το χάπι, για να ενεργοποιήσει τον κύκλο της. Μέσα σε λίγους μήνες είχε χάσει 10 κιλά – μια σημαντική διαφορά για τον δικό της σωματότυπο. «Νιώθω ότι απλώς τα κιλά έφυγαν από επάνω μου», είπε στο Business Insider για την απώλεια βάρους. «Και δεν θυμάμαι να άλλαξα τη διατροφή μου».
Τα άτομα που λαμβάνουν μετφορμίνη μπορούν να χάσουν από πέντε έως 15 κιλά κατά μέσο όρο, καθώς το φάρμακο αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο το σώμα ρυθμίζει το σάκχαρο στο αίμα, συχνά μειώνοντας την όρεξη ενός ατόμου. Εν ολίγοις, μιμείται τα οφέλη της νηστείας και της άσκησης διεγείροντας μια βασική διαδικασία κυτταρικού καθαρισμού και ανανέωσης στο σώμα που ονομάζεται αυτοφαγία και αναζωπυρώνοντας τον μεταβολισμό ενός ατόμου. Η πιο κοινή παρενέργεια του φαρμάκου είναι η στομαχική διαταραχή.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί το άπαξ ημερήσιο χάπι ως ένα κρίσιμο εργαλείο για τη δημόσια υγεία για την καταπολέμηση του διαβήτη τύπου 2, αναφέροντάς το ως ένα από τα βασικά φάρμακα που πρέπει να υπάρχουν σε οποιοδήποτε σύγχρονο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης που λειτουργεί σωστά.
H επίδραση στα κύτταρα
Ένας αυξανόμενος αριθμός γιατρών και επιστημόνων πιστεύουν επίσης ότι αυτό το φάρμακο των 5 δολαρίων το μήνα – που προέρχεται από μια ένωση που βρέθηκε πριν από περισσότερα από εκατό χρόνια στις κοινές γαλλικές πασχαλιές – θα μπορούσε να κάνει περισσότερα από το να βοηθήσει τους ασθενείς να χάσουν κιλά και να βελτιώσουν το σάκχαρό τους. Πιστεύουν ότι μπορεί να επιβραδύνει τη γήρανση.
Οι επιδράσεις της μετφορμίνης στον μεταβολισμό, στα κύτταρα και στον τρόπο με τον οποίο το σώμα μας καταπολεμά τους ιούς έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον βιοχάκερ, ακαδημαϊκών και κλινικών γιατρών, με κάποιους να την αποκαλούν «θαυματουργό φάρμακο». Πιστεύουν ότι μπορεί να βελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο γερνάμε, επιβραδύνοντας την άφιξη του καρκίνου, τη γνωστική έκπτωση και την απώλεια όρασης σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας.
Ο Bryan Johnson, ένας πλούσιος επιχειρηματίας λογισμικού που πρόσφατα έγινε πρωτοσέλιδο για την ακραία αντιγηραντική ρουτίνα του, είπε ότι χρησιμοποιεί το φάρμακο για να αποτρέψει την εμφάνιση προκαρκινικών πολυπόδων του εντέρου στο κόλον και το ορθό του. (Ορισμένες μελέτες υποδηλώνουν ότι οι ασθενείς με διαβήτη που λαμβάνουν μετφορμίνη αναπτύσσουν λιγότερους πολύποδες του παχέος εντέρου, ενώ άλλες δείχνουν ότι το φάρμακο μπορεί να καταστέλλει την ανάπτυξη του καρκίνου του παχέος εντέρου.)
Ο Ντέιβιντ Σινκλέρ, βιολόγος και γνωστός ερευνητής για τη γήρανση, λέει στο βιβλίο του «Lifespan», ότι παίρνει ένα γραμμάριο μετφορμίνης κάθε πρωί μαζί με το γιαούρτι του με την ελπίδα ότι θα βοηθήσει στη ρύθμιση του μεταβολισμού του και θα διατηρήσει τα όργανά του πιο υγιή και πιο νέα.
Η μετφορμίνη είναι επίσης υποσχόμενη ως προστασία έναντι της σοβαρής νόσησης από Covid και του long Covid. Σε μια μεγάλης κλίμακας μελέτη που κυκλοφόρησε το 2022, μια ομάδα περισσότερων από 660 υπέρβαρων ατόμων που έλαβαν μετφορμίνη ως προληπτικό μέτρο κατά του ιού είχαν λιγότερες πιθανότητες να αρρωστήσουν σοβαρά και να αναπτύξουν long covid από τους συνομηλίκους τους. Αυτά τα αντιιικά οφέλη θα μπορούσαν να επεκταθούν και πέρα από τον Covid: Σε μια μεγάλη μελέτη του 2022 σε Αμερικανούς βετεράνους με πνευμονία, αυτοί που έλαβαν μετφορμίνη ήταν λιγότερο πιθανό να πεθάνουν.
Αν και οι ερευνητές δεν καταλαβαίνουν ακόμη πώς ακριβώς η μετφορμίνη επηρεάζει τη γήρανση και τις ασθένειες, είναι ασφαλές να πούμε ότι κάνει κάτι.
Η Carolyn Bramante, ερευνήτρια μετφορμίνης που εργάζεται σε κλινικές διαχείρισης βάρους στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, λέει ότι συνταγογραφεί μετφορμίνη «αρκετά συχνά» για τους ασθενείς της με διαβήτη, προδιαβήτη και προβλήματα βάρους.
Είναι σημαντικό να πούμε ότι δεν λειτουργεί για όλους όσους θέλουν να χάσουν το περιττό βάρος. Αλλά ορισμένοι ασθενείς χάνουν έως και «10% του αρχικού τους βάρους ή λίγο περισσότερο», όπως λέει.
Έτσι ο Nir Barzilai συνάντησε για πρώτη φορά τη μετφορμίνη πριν από περίπου οκτώ χρόνια, όταν του συνταγογραφήθηκε το φάρμακο για τον περιορισμό του προδιαβήτη και του υπερβολικού βάρους. Αυτές τις μέρες, ο Barzilai είναι πιο αδύνατος — και εξακολουθεί να παίρνει μετφορμίνη. Ο 67χρονος, ο οποίος διευθύνει το Ινστιτούτο Έρευνας για τη Γήρανση στο Ιατρικό Κολλέγιο Άλμπερτ Αϊνστάιν στη Νέα Υόρκη, πιστεύει ότι το φάρμακο μπορεί να χρησιμεύσει ως ένας τρόπος να καθυστερήσει τη γήρανση, βοηθώντας τους ανθρώπους να παραμείνουν πιο υγιείς για μεγαλύτερο διάστημα.
Σε μια εργασία του 2020 που συνέταξε στο περιοδικό Cell Metabolism, ο Barzilai παρουσιάζει τους τρόπους με τους οποίους η μετφορμίνη μπορεί να βελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται τα κύτταρα σε ένα γερασμένο σώμα. Μελέτες αναφέρουν ότι το φάρμακο καθυστερεί τη γήρανση των βλαστοκυττάρων, ενθαρρύνει περισσότερη αυτοφαγία και μειώνει τη βράχυνση των τελομερών, τα οποία αποτρέπουν τις επιπτώσεις της γήρανσης.
Ο David Boulware, ειδικός σε μολυσματικές ασθένειες που διεξάγει έρευνα για τη μετφορμίνη μαζί με το Bramante στη Μινεσότα, λέει ότι άρχισε να παίρνει το φάρμακο πριν από περίπου έξι μήνες. Είχε προσβληθεί από τον Covid και ήξερε – με βάση την έρευνα της δικής του ομάδας, που δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine το 2022 – ότι υπήρχε πραγματική πιθανότητα να έχει αντιικά οφέλη. Ήλπιζε ότι θα μείωνε τις πιθανότητες να νοσήσει και να καταλήξει στο νοσοκομείο.
Μετά «το έψαξε λίγο περισσότερο» και αποφάσισε να παραμείνει στη μετφορμίνη για τη διαχείριση του βάρους. Έχει χάσει 10 κιλά μέχρι στιγμής και θα ήθελε να χάσει άλλα 10.
Ο Boulware δεν είναι ακόμη πεπεισμένος ότι υπάρχουν καλές επιστημονικές αποδείξεις ότι η μετφορμίνη από μόνη της μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να ζήσουν μεγαλύτερη και υγιέστερη ζωή. Οι περισσότερες επιστημονικές μελέτες της μετφορμίνης για ζητήματα που σχετίζονται με την ηλικία, όπως η θολή όραση ή ο καρκίνος υποδηλώνουν ότι είναι πιθανό το φάρμακο να έχει κάποιες αντιγηραντικές ιδιότητες, αλλά τείνουν να έχουν μια ασυνήθιστη γλώσσα για το πώς τα στοιχεία είναι ασαφή ή τονίζουν ότι απαιτείται περισσότερη έρευνα.
Το φάρμακο έχει δείξει αντιγηραντικά αποτελέσματα σε σκουλήκια, ποντίκια και μύγες, αλλά αυτό δεν μεταφράζεται αυτόματα σε καλά νέα για τον άνθρωπο. Και σχεδόν όλα τα στοιχεία για τα οφέλη της μετφορμίνης για τους ανθρώπους έχουν γίνει σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2, όχι σε αυτούς με φυσιολογικό σάκχαρο στο αίμα.
Αλλά τουλάχιστον, ο Boulware πιστεύει ότι η διατήρηση ενός υγιούς βάρους είναι καλή για τη γήρανση – και η μετφορμίνη μπορεί να βοηθήσει σε αυτό.
Ο Barzilai εργάζεται επί του παρόντος για να ξεκινήσει μια πρώτη στο είδος του μελέτη που έχει ονομαστεί «Στόχευση της γήρανσης με μετφορμίνη» ή TAME. Θέλει να διεξαγάγει μια μεγάλη, τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη δοκιμή 3.000 ηλικιωμένων σε 14 ιατρικά κέντρα σε όλη τη χώρα, για να απαντήσει τελικά στην ερώτηση: Μπορεί η μετφορμίνη να βοηθήσει τους ανθρώπους να παραμείνουν υγιείς στο τέλος της ζωής τους;
Μόλις χρηματοδοτηθεί το TAME (ο Barzilai έχει συγκεντρώσει περίπου 23 εκατομμύρια δολάρια από τα 75 εκατομμύρια δολάρια που χρειάζεται για την πενταετή δοκιμή), θα αξιολογήσει τον αντίκτυπο της μετφορμίνης στη συχνότητα εμφάνισης μιας ομάδας ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου και του Αλτσχάιμερ.
«Εξετάζουμε μια ασθένεια τη φορά, χωρίς να καταλαβαίνουμε ότι η βιολογία της γήρανσης οδηγεί τις ασθένειες», λέει στο Business Insider. Αν μπορούμε να σταματήσουμε τη βιολογία της γήρανσης, έχουμε λιγότερες ασθένειες. Και αυτό είναι μια υπέροχη ένδειξη».
Αυτή τη στιγμή, οι ασφαλιστικές εταιρείες και οι επιστήμονες του FDA δεν αναγνωρίζουν τη γήρανση ως πάθηση και οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, ως εκ τούτου, δεν ενδιαφέρονται και τόσο για την «θεραπεία» της. Εάν επιτύχει, η μελέτη του Barzilai θα κληθεί για πρώτη φορά ο FDA να εξετάσει ως απόδειξη για μια νέα κατηγορία αντιγηραντικών φαρμάκων, που ονομάζονται «γεροπροστατευτικά», τα οποία δεν έχουν λάβει ποτέ ιατρική έγκριση στις ΗΠΑ στο παρελθόν.
Ο επιστήμονας της αναγεννητικής ιατρικής και ειδικός στη γήρανση Marco Quarta είπε ότι το TAME θα μπορούσε να είναι ένα συναρπαστικό πρώτο βήμα προς την εδραίωση της αξιοπιστίας για το πεδίο, καθώς θα είναι η πρώτη μεγάλη κλινική δοκιμή «που θα εξετάζει πραγματικά τη γήρανση ως σύνδρομο».
Οι παρενέργειες
Η λήψη μετφορμίνης για τη γήρανση έχει κινδύνους, ειδικά για τους νέους. Μπορεί να προκαλέσει σπάνιες παρενέργειες, όπως ηπατική βλάβη και συσσώρευση γαλακτικού οξέος στην κυκλοφορία του αίματος. Και έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την τεστοστερόνη και αναστέλλει την ανάπτυξη των μυών. (Μια μελέτη του 2022 δείχνει επίσης ότι μπορεί να βλάψει το σπέρμα των ανδρών με τρόπο που αυξάνει τον κίνδυνο γενετικών ανωμαλιών.)
«Πάντα θα πρότεινα στους ανθρώπους να είναι προσεκτικοί μέχρι να κάνουμε τις μελέτες για να αποδείξουμε ή να απορρίψουμε ότι η μετφορμίνη μπορεί να είναι ευεργετική και ποιος μπορεί να ωφεληθεί από τη μετφορμίνη, αλλά και σε ποιες συνθήκες», τονίζει ο Quarta.
Ο Barzilai πιστεύει ότι προς το παρόν η μετφορμίνη για μακροζωία θα πρέπει να περιοριστεί σε αυτούς που ήδη βιώνουν τις επιπτώσεις της γήρανσης. «Με τρόμο μαθαίνω ότι νέοι (<40) χωρίς διαβήτη θα σκέφτονταν να πάρουν μετφορμίνη για μακροζωία», έγραψε σε ένα πρόσφατο tweet, επαναλαμβάνοντας τις ανησυχίες για τις επιπτώσεις του φαρμάκου στην τεστοστερόνη και στους μύες.
