Αποστολή Τελ Αβίβ – Ανθή Αγγελοπούλου
[email protected]
Όλες οι χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας του ΠΟΥ – που περιλαμβάνει 53 κράτη – μέλη και της κεντρικής Ασίας, αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις σχετικά με το εργατικό δυναμικό στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης, σύμφωνα με μια νέα έκθεση που δημοσιεύθηκε σήμερα από τον ΠΟΥ/Ευρώπη.
Η ανάλυση διαπιστώνει ότι 13 από τις 44 χώρες που ανέφεραν δεδομένα σχετικά με αυτό το θέμα έχουν εργατικό δυναμικό στο οποίο το 40% των ιατρών είναι ήδη ηλικίας 55 ετών και άνω.
Το γηράσκον εργατικό δυναμικό στην περίθαλψη αποτελούσε μεγάλο πρόβλημα και πριν από την πανδημία COVID-19, αλλά είναι ακόμη πιο ανησυχητικό τώρα, με τη σοβαρή εξουθένωση και τους δημογραφικούς παράγοντες να συμβάλλουν σε ένα διαρκώς συρρικνούμενο εργατικό δυναμικό.
Η επαρκής αντικατάσταση των συνταξιούχων γιατρών και άλλων εργαζομένων στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης θα αποτελέσει σημαντικό μέλημα πολιτικής για τις κυβερνήσεις και τις υγειονομικές αρχές τα επόμενα χρόνια, σύμφωνα με την έκθεση του ΠΟΥ ο οποίος, προτρέπει τις χώρες να δράσουν τώρα για να εκπαιδεύσουν, να προσλάβουν και να διατηρήσουν την επόμενη γενιά εργαζομένων στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης.
Ένα άλλο βασικό εύρημα της έκθεσης είναι η κακή ψυχική υγεία αυτού του εργατικού δυναμικού. Οι πολλές ώρες εργασίας, η ανεπαρκής επαγγελματική υποστήριξη, οι σοβαρές ελλείψεις ανθρώπινου δυναμικού και τα υψηλά ποσοστά μόλυνσης και θανάτων από COVID-19 μεταξύ των εργαζομένων πρώτης γραμμής – ειδικά στα αρχικά στάδια της πανδημίας – έχουν αφήσει σημάδια. Οι απουσίες εργαζομένων στον τομέα της υγείας αυξήθηκαν κατά 62% εν μέσω του πρώτου κύματος της πανδημίας τον Μάρτιο του 2020 και προβλήματα ψυχικής υγείας αναφέρθηκαν σχεδόν σε όλες τις χώρες.
Σε ορισμένες μάλιστα, πάνω από το 80% των νοσηλευτών ανέφεραν κάποια μορφή ψυχολογικής δυσφορίας που προκλήθηκε από την πανδημία. Ενώ σύμφωνα με τον ΠΟΥ στους 10 νοσηλευτές είχαν δηλώσει την πρόθεσή τους να εγκαταλείψουν τη δουλειά τους.
Ανησυχητική η εικόνα σε όλη την περιφέρεια του ΠΟΥ
Ενώ οι 53 χώρες έχουν κατά μέσο όρο την υψηλότερη διαθεσιμότητα γιατρών, νοσηλευτών και μαιών σε σύγκριση με άλλες περιοχές του ΠΟΥ, οι χώρες της Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σημαντικές ελλείψεις και κενά, με σημαντικές υποπεριφερειακές διακυμάνσεις. Η διαθεσιμότητα των εργαζομένων στον τομέα της υγείας ποικίλλει 5 φορές μεταξύ των χωρών. Η συνολική πυκνότητα γιατρών, νοσοκόμων και μαιών κυμαίνεται από 54,3 ανά 10.000 άτομα στην Τουρκία έως πάνω από 200 ανά 10.000 άτομα στην Ισλανδία, το Μονακό, τη Νορβηγία και την Ελβετία. Σε υποπεριφερειακό επίπεδο, οι χώρες της κεντρικής και δυτικής Ασίας έχουν τη χαμηλότερη πυκνότητα και οι χώρες της Βόρειας και της Δυτικής Ευρώπης έχουν την υψηλότερη.
«Οι ελλείψεις προσωπικού, η ανεπαρκής πρόσληψη και διατήρηση, η μετανάστευση ειδικευμένων εργαζομένων, οι μη ελκυστικές συνθήκες εργασίας και η κακή πρόσβαση σε ευκαιρίες συνεχούς επαγγελματικής εξέλιξης καταστρέφουν τα συστήματα υγείας», δήλωσε ο Δρ Hans Henri P. Kluge, περιφερειακός διευθυντής του ΠΟΥ για την Ευρώπη και συμπλήρωσε «Αυτά επιδεινώνονται από ανεπαρκή δεδομένα και περιορισμένη αναλυτική ικανότητα, κακή διακυβέρνηση και διαχείριση, έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού και ανεπαρκείς επενδύσεις για την ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού. Επιπλέον, ο ΠΟΥ εκτιμά ότι περίπου 50.000 εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και της φροντίδας μπορεί να έχουν χάσει τη ζωή τους λόγω του COVID-19 μόνο στην Ευρώπη».
Ο Δρ Kluge προειδοποίησε: «Όλες αυτές οι απειλές αντιπροσωπεύουν μια ωρολογιακή βόμβα που, αν δεν αντιμετωπιστεί, είναι πιθανό να οδηγήσει σε κακά αποτελέσματα υγείας, μεγάλους χρόνους αναμονής για θεραπεία, πολλούς θανάτους που μπορούν να αποφευχθούν και ενδεχομένως ακόμη και σε κατάρρευση του συστήματος υγείας. Η ώρα να δράσουμε για τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης είναι τώρα. Επιπλέον, οι χώρες ανταποκρίνονται στις προκλήσεις σε μια περίοδο οξείας οικονομικής κρίσης, η οποία απαιτεί αποτελεσματικές, καινοτόμες και έξυπνες προσεγγίσεις».
Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία για το 2022, η Περιφέρεια έχει κατά μέσο όρο:
• 80 νοσηλευτές ανά 10 000 άτομα
• 37 γιατροί ανά 10 000 άτομα
• 8 φυσιοθεραπευτές ανά 10 000 άτομα
• 6,9 φαρμακοποιοί ανά 10 000 άτομα
• 6,7 οδοντίατροι ανά 10 000 άτομα
• 4,1 μαίες ανά 10.000 άτομα.
Στην Παγκόσμια Στρατηγική του 2016 του ΠΟΥ για τους ανθρώπινους πόρους για την υγεία, το όριο για τη συνολική πυκνότητα των εργαζομένων στον τομέα της υγείας ορίστηκε σε 44,5 γιατρούς, νοσηλευτές και μαίες ανά 10.000 άτομα.
Επομένως, όλες οι χώρες της Περιφέρειας βρίσκονται πάνω από το όριο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν την πολυτέλεια να εφησυχάζουν. Υπάρχουν σοβαρά κενά και ελλείψεις στο εργατικό δυναμικό της υγείας και της περίθαλψης, τα οποία θα επιδεινωθούν με τον καιρό χωρίς πολιτικές και πρακτικές για την αντιμετώπισή τους.
Μεγάλη η πρόκληση για τις χώρες
«Οι χώρες θα πρέπει να επανεξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο υποστηρίζουν και διαχειρίζονται το εργατικό δυναμικό τους στον τομέα της υγείας. Θα χρειαστεί να σχεδιάσουν στρατηγικές που να αντικατοπτρίζουν τα δικά τους πλαίσια και ανάγκες, επειδή δεν υπάρχει μια προσέγγιση που να ταιριάζει σε όλους», δήλωσε η Δρ Natasha Azzopardi-Muscat, διευθύντρια του Τμήματος Πολιτικών και Συστημάτων Υγείας Χώρας στον ΠΟΥ/Ευρώπη.
Σύμφωνα με την ίδια η περιφέρεια βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή. «Ο στρατηγικός σχεδιασμός και οι έξυπνες επενδύσεις είναι κρίσιμα επόμενα βήματα για να διασφαλίσουμε ότι οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας μας έχουν τα εργαλεία και την υποστήριξη που χρειάζονται για να φροντίσουν τον εαυτό τους και τους ασθενείς τους. Η κοινωνία θα πληρώσει βαρύ τίμημα αν αποτύχουμε να ανταποκριθούμε σε αυτήν την πρόκληση. Αυτή η νέα έκθεση και τα δεδομένα που περιλαμβάνει για κάθε ένα από τα κράτη μέλη μας προσφέρουν λύσεις και ευκαιρίες που δεν πρέπει να χάσουμε» τόνισε.
Πολλές χώρες σε όλη την περιφέρεια του ΠΟΥ έχουν ήδη αρχίσει να κάνουν τολμηρά και καινοτόμα βήματα.
Στην Ιρλανδία, όπου περισσότεροι άνθρωποι θα είναι άνω των 65 ετών παρά κάτω των 14 ετών έως το 2028, η κυβέρνηση εισήγαγε το πρόγραμμα Ενισχυμένης Κοινοτικής Φροντίδας για να βοηθήσει τον γηράσκοντα πληθυσμό να διατηρήσει την ανεξαρτησία του. Το πρόγραμμα απελευθερώνει την πίεση στο νοσοκομειακό σύστημα φέρνοντας βελτιωμένες υπηρεσίες κοινοτικής φροντίδας σε ηλικιωμένους σε πόλεις και χωριά σε όλη τη χώρα.
Στο Κιργιστάν, η κυβέρνηση έχει εισαγάγει ένα σύστημα πληρωμής για απόδοση στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Στόχος είναι η προσέλκυση περισσότερων γιατρών αυξάνοντας τους μισθούς για όσους αποδίδουν καλά στα καθήκοντά τους. Το σύστημα περιλαμβάνει επίσης μια προσφορά για ειδικούς για μετεκπαίδευση ως οικογενειακοί γιατροί, καθώς το 30% των οικογενειακών γιατρών ήταν σε ηλικία συνταξιοδότησης το 2020.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η κυβέρνηση στρατολογεί σταθερά νοσοκόμες και μαίες εκπαιδευμένες στο εξωτερικό για να αντικαταστήσει όσους συνταξιοδοτούνται ή εγκαταλείπουν το επάγγελμα. Επί του παρόντος, σχεδόν 114.000 νοσηλευτές που έχουν εκπαιδευτεί στο εξωτερικό είναι εγγεγραμμένοι εκεί – αύξηση 66% από το 2017/2018. Αντίθετα, ο αριθμός των νοσηλευτών που εκπαιδεύτηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ)/Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ) μειώθηκε κατά σχεδόν 18% την ίδια περίοδο. Αυτό πιθανότατα οφείλεται στην απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από την ΕΕ και αντανακλά μια σημαντική στροφή από τη στρατολόγηση νοσοκόμων από την ΕΕ/ΕΟΧ σε προσλήψεις από άλλες περιοχές και χώρες, ιδίως από την Ινδία, τη Νιγηρία και τις Φιλιππίνες. Παρά τα προοδευτικά βήματα σε πολλά μέρη, απαιτούνται πολύ περισσότερες επενδύσεις, καινοτομία και συνεργασία για να αποφευχθούν περαιτέρω ελλείψεις εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης στο μέλλον.
Ο ΠΟΥ Ευρώπης προτρέπει όλα τα κράτη μέλη –ακόμη και εκείνα που έχουν επί του παρόντος εργατικό δυναμικό πάνω από το μέσο όρο– να μην χάνουν χρόνο αναλαμβάνοντας τις ακόλουθες 10 ενέργειες για την ενίσχυση του εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης:
1. ευθυγράμμιση της εκπαίδευσης με τις ανάγκες του πληθυσμού και τις απαιτήσεις υπηρεσιών υγείας,
2. ενίσχυση της επαγγελματικής ανάπτυξης για τον εξοπλισμό του εργατικού δυναμικού με νέες γνώσεις και ικανότητες,
3. να επεκτείνουν τη χρήση ψηφιακών εργαλείων που υποστηρίζουν το εργατικό δυναμικό,
4. ανάπτυξη στρατηγικών που προσλαμβάνουν και διατηρούν εργαζομένους στον τομέα της υγείας σε αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές,
5. δημιουργία συνθηκών εργασίας που προάγουν μια υγιή ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής,
6. προστασία της υγείας και της ψυχικής ευεξίας του εργατικού δυναμικού,
7. δημιουργία ηγετικής ικανότητας για τη διακυβέρνηση και τον προγραμματισμό του εργατικού δυναμικού,
8. βελτίωση των συστημάτων πληροφοριών υγείας για καλύτερη συλλογή και ανάλυση δεδομένων,
9. αύξηση των δημόσιων επενδύσεων στην εκπαίδευση, ανάπτυξη και προστασία του εργατικού δυναμικού,
10. βελτιστοποίηση της χρήσης των κεφαλαίων για καινοτόμες πολιτικές εργατικού δυναμικού.
