Της Κατερίνας Παπανικολάου
Κλινικής Ψυχολόγου (MSc) – Ψυχοθεραπεύτριας
O εγκλωβισμός μέσα στα αυτοκίνητα στα χιόνια της Αττικής οδού ήταν μια ικανή συνθήκη να προκαλέσει αισθήματα κλειστοφοβίας, από μια δυσφορία ως φόβο και πανικό σε πολλούς που τον βίωσαν. Η συνειδητοποίηση ότι βρίσκομαι αποκλεισμένος σε ένα μέρος χωρίς δυνατότητα διαφυγής όπου η αίσθηση εκούσιας επιλογής χάνεται και ο έλεγχος της πρωτόγνωρης κατάστασης αφήνεται κάπου αλλού, καθώς μάλιστα οι ώρες περνούν, δημιουργεί αισθήματα αβοηθητότητας και ανημπόριας, που μπορεί να φτάσουν και σε επίπεδα πανικού.
Ο φόβος του εγκλωβισμού είναι μια ειδική φοβία που κατατάσσεται στις καταστασιακού τύπου φοβίες. Ο έλεγχος χάνεται από το υποκείμενο και επαφίεται στην κατάσταση. Τα άτομα με κλειστοφοβία συχνά παρουσιάζουν συμπτώματα όπως δυσκολία στην αναπνοή, εφίδρωση, πόνο στο στήθος, ταχυκαρδία, ή ναυτία όταν βρίσκονται ή αναμένεται να βρεθούν σε κάποιο κλειστό χώρο, όπως ασανσέρ, μικρά δωμάτια χωρίς παράθυρο, μικρά αυτοκίνητα, μετρό ή αεροπλάνα, τούνελ ή χώρους με πάρα πολύ κόσμο. Κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες αισθάνονται φόβο ότι θα πάθουν ασφυξία ή φόβο εγκλωβισμού.
Τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλουν ανάμεσα στα άτομα και να φτάνουν σε σημείο κρίσης πανικού. Αναγνωρίζοντας το φόβο τους αποφεύγουν τις καταστάσεις αυτές που τους προκαλούν φόβο πχ. χρησιμοποιούν τις σκάλες αντί για ασανσέρ και παίρνουν τις κατάλληλες προφυλάξεις πχ στο σινεμά κάθονται κοντά σε κάποιον διάδρομο για να είναι εύκολη η διαφυγή τους.
Η κλειστοφοβία σχετίζεται συχνά με κάποια τραυματική εμπειρία του παρελθόντος, όπως παιδική τιμωρία με περιορισμό σε μικρό χώρο, εγκλωβισμό σε κάποιο στενό χώρο, ατύχημα με αυτοκίνητο. Άλλες πάλι φορές εμφανίζεται χωρίς να υπάρχει κάποιο τέτοιο ιστορικό. Ψυχαναλυτικά το φράκταλ του φόβου του εγκλωβισμού και εγκλεισμού μας πάει πίσω στην ενδομήτρια περίοδο. Ωστόσο δεν χρειάζεται κάποιος να είναι «κλειστοφοβικός» για να νιώσει δυσφορία και φόβο όταν παραμείνει κλεισμένος με τις ώρες σε ένα βαγόνι του μετρό ή σε ένα ασανσέρ.
Η εμπειρία του εγκλωβισμού σε ένα μέρος που δεν υπάρχει η δυνατότητα διαφυγής όπως συνέβη τις προηγούμενες μέρες ύστερα από τη χιονόπτωση στην Αθήνα, ήταν μια εμπειρία που μπορεί να προκάλεσε συναισθήματα φόβου σε πολλούς από όσους τη βίωσαν, από μια δυσφορία γύρω από την απώλεια του ελέγχου και το άγνωστο μέχρι κρίσεις πανικού. Ο πολύωρος εγκλεισμός και η αδυναμία διαφυγής και προσωπικής διαχείρισης της κατάστασης τους έφερε σε μια συνθήκη παγώματος. Αν αναλογιστούμε τα 3F (fight- flight- freeze) – τους τρεις τρόπους που αντιδρά ένας οργανισμός όταν βρίσκεται κάτω από συνθήκες φόβου ή στρες, το πάγωμα ήταν ο μόνος δυνατός τρόπος αντίδρασης και στη συγκεκριμένη συνθήκη όχι μόνο με την μεταφορική έννοια.
