Αυξάνεται και στην Ελλάδα το ενδιαφέρον για την κατασκευή παθητικών κτιρίων με δυνατότητα μείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης για θέρμανση και ψύξη έως και 90% σε σύγκριση με ένα συμβατικό κτίριο.
Σύμφωνα με όσα αναφέρει στη «Ν» ο πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Παθητικού Κτιρίου, Στέφανος Παλλαντζάς, «το αυξημένο ενδιαφέρον για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών άνθρακα έχει οδηγήσει πολλούς να στραφούν προς τις βιώσιμες πρακτικές κατασκευής, όπως τα παθητικά κτίρια.
Η Ευρώπη είναι πρωτοπόρος στην κατασκευή παθητικών κτιρίων. Σε ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία και η Αυστρία, το ποσοστό των νέων κατασκευών που ακολουθούν το πρότυπο παθητικών κτιρίων μπορεί να φτάνει το 10-20%. Σε ορισμένες περιοχές και έργα, το ποσοστό μπορεί να είναι ακόμα υψηλότερο. Στη χώρα μας τα παθητικά κτίρια αυξάνονται πλέον με ταχύτατους ρυθμούς».
Όσο για το επιπλέον κόστος για την κατασκευή ενός παθητικού κτιρίου σε σχέση με ένα συμβατικό ο κ. Παλλαντζάς σημειώνει πως «μπορεί να διαφέρει ανάλογα με πολλούς παράγοντες, όπως η τοποθεσία, το μέγεθος του κτιρίου, η εμπειρία του κατασκευαστή και οι συγκεκριμένες τεχνολογίες και υλικά που χρησιμοποιούνται.
Στην Ευρώπη και στη χώρα μας, το επιπλέον κόστος για την κατασκευή ενός παθητικού κτηρίου κυμαίνεται συνήθως από 5% έως 8% σε σχέση με ένα συμβατικό κτήριο. Ο καλός σχεδιασμός και η έμπειρη ομάδα που αναλαμβάνει το έργο, μπορεί να κατεβάσει έως και να μηδενίσει το πρόσθετο κόστος.
Σε βάθος χρόνου, οι ιδιοκτήτες παθητικών κτηρίων σίγουρα βλέπουν σημαντική εξοικονόμηση στα λειτουργικά έξοδα λόγω της μειωμένης ενεργειακής κατανάλωσης, κάτι που μπορεί να αντισταθμίσει μέσα σε διάστημα το πολύ 5 ετών το αρχικό επιπλέον κόστος κατασκευής».
Ένα υφιστάμενο παλιό κτίριο στο μεταξύ δύναται να ανακαινιστεί και να μετατραπεί σε παθητικό κτίριο, ωστόσο, όπως σημειώνει ο κ. Παλλαντζάς, «αυτό μπορεί να είναι προκλητικό και δαπανηρό. Η διαδικασία ανακαίνισης ενός παλιού κτιρίου σε παθητικό απαιτεί σημαντικές επεμβάσεις και προσεκτικό σχεδιασμό για να πληρούνται οι αυστηρές προδιαγραφές της ενεργειακής απόδοσης. Η ανακαίνιση μπορεί να είναι δαπανηρή, ιδιαίτερα αν το κτίριο είναι παλιό και χρειάζεται εκτεταμένες εργασίες. Μερικά κτίρια μπορεί να έχουν περιορισμούς που καθιστούν δύσκολη την εφαρμογή ορισμένων μέτρων, όπως ιστορικά κτίρια με προστατευόμενες προσόψεις. Η ανακαίνιση μπορεί να απαιτήσει σημαντικό χρόνο, ειδικά αν οι εργασίες είναι εκτεταμένες και περίπλοκες. Σε κάθε περίπτωση η τεχνικοοικονομική μελέτη αποδεικνύει ότι το παθητικό κτίριο «βγάζει τα λεφτά του» σε κάθε περίπτωση».
Σημειώνεται ότι οι βασικές προδιαγραφές που χρειάζεται να πληροί ένα κτίριο για να χαρακτηριστεί “παθητικό” μεταξύ άλλων είναι:
Η ετήσια ενεργειακή κατανάλωση για θέρμανση και ψύξη δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 15 kWh/m² ετησίως.
Η συνολική πρωτογενής ενεργειακή κατανάλωση, που περιλαμβάνει θέρμανση, ψύξη, ζεστό νερό χρήσης, και ηλεκτρικές συσκευές, δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 120 kWh/m² ετησίως.
Το κτίριο πρέπει να είναι εξαιρετικά αεροστεγές, οι θερμoγέφυρες πρέπει να ελαχιστοποιούνται για να μειώνονται οι απώλειες θερμότητας και να αποφεύγονται οι υγροποιήσεις και το σύστημα μηχανικού αερισμού πρέπει να περιλαμβάνει ανάκτηση θερμότητας (HRV) ή ενέργειας (ERV) με αποδοτικότητα ανάκτησης τουλάχιστον 75%.
Επίσης τα παράθυρα και οι πόρτες πρέπει να έχουν χαμηλό συντελεστή θερμοπερατότητας (U-value) και να είναι τοποθετημένα με τρόπο που ελαχιστοποιεί τις θερμικές γέφυρες, ενώ το κτίριο πρέπει να είναι σχεδιασμένο με τρόπο που να εκμεταλλεύεται την ηλιακή ενέργεια το χειμώνα και να προστατεύεται από την υπερθέρμανση το καλοκαίρι. Αυτό περιλαμβάνει τον κατάλληλο προσανατολισμό, τη χρήση σκίαστρων και την αξιοποίηση της φυσικής σκίασης.
Ρωτήσαμε επίσης τον κ. Παλαντζά την άποψη του Ελληνικού Ινστιτούτου Παθητικού Κτιρίου αναφορικά με τα κίνητρα που δίνει ο ΝΟΚ για την κατασκευή κτιρίων μειωμένης κατανάλωσης ενέργειας με αφορμή την συζήτηση που βρίσκεται σε εξέλιξη σε σχέση με το ύψος:
«Το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτηρίου παρακολουθεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και προσοχή τη δημόσια συζήτηση και τις αντιπαραθέσεις περί ΝΟΚ και ύψους κτιρίων στις αστικές περιοχές της Αττικής. Το ΕΙΠΑΚ θεωρεί πως η εν λόγω συζήτηση, έτσι όπως εξελίσσεται, δεν προσφέρει απολύτως τίποτα στην διαρκή προσπάθεια για καλύτερα, πιο βιώσιμα και ενεργειακά πιο αποδοτικά κτίρια.
Αντιθέτως οι ρητορικές ακρότητες και οι δικαστικές εμπλοκές που οδηγούν αναρμόδιους να κρίνουν και να αποφασίζουν, μπορεί να οδηγήσουν στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, δηλαδή σε χειρότερα κτίρια. Σήμερα δεν θα έπρεπε να συζητάμε για το ύψος των κτιρίων και για θέματα που άλλες χώρες και μεγάλες πόλεις τα έχουν λύσει εδώ και δεκαετίες. Σήμερα δεν θα έπρεπε καν να συζητάμε για το αν η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει πόρους και εξουσία, αλλά και τεχνογνωσία και το έμπειρο ανθρώπινο δυναμικό ώστε να παρεμβαίνει στα σοβαρά πολεοδομικά θέματα και να αποφασίζει για το πως αναπτύσσεται μια πόλη.
Και όμως χάνουμε χρόνο και τα συζητάμε γιατί συντηρούμε μια κοινωνία που έμαθε για δεκαετίες και εξακολουθεί να θέλει να κτίζει άναρχα και αυθαίρετα και ταυτόχρονα να λέει «κάντε ότι θέλετε, αλλά όχι στην δική μου αυλή». Σήμερα θα έπρεπε να συζητάμε και να δράσουμε άμεσα για το πως θα αποφύγουμε τη νέα γενιά ενεργειακών αυθαιρέτων που δημιουργείται από τα Α++ κτίρια που μόνο κατ’ όνομα είναι τέτοια λόγω της εγγενούς αδυναμίας του ΚΕΝΑΚ να δώσει αξιόπιστα αποτελέσματα και των μηχανικών να κάνουν σωστό και αξιόπιστο ενεργειακό σχεδιασμό. Σήμερα θα έπρεπε να συζητάμε για την πλήρη απεξάρτηση της πόλης από τα ορυκτά καύσιμα, για τον εξηλεκτρισμό όλων των κτιρίων που πρέπει προοδευτικά να γίνουν ΝΖΕΒ, δηλαδή να έχουν μικρή απαίτηση και να παράγουν από ΑΠΕ την ενέργεια που χρειάζονται μέσα από μηχανισμούς Net-metering και Net-billing και με όχημα τις σύγχρονες ενεργειακές κοινότητες.
Σήμερα θα έπρεπε να συζητάμε και να ολοκληρώνουμε το πλάνο για το πως θα μπούμε στον σκληρό αστικό ιστό και θα ανακαινίσουμε πολυκατοικίες στην Κυψέλη, τα Πατήσια , στον Νέο Κόσμο αλλά και στο Ταύρο, την Καλλιθέα και τη Νέα Σμύρνη, εκεί που κανείς μέχρι σήμερα και κανένα πρόγραμμα εξοικονομώ δεν τόλμησε να παρέμβει για ενεργειακά καλύτερα κτίρια. Χωρίς την ενεργειακή αναβάθμιση αυτών των περιοχών είναι αστείο να μιλάμε για βιωσιμότητα της πόλης, για ανθρακική ουδετερότητα και αποτελεσματική αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.»
Ο πρόεδρος του ΕΙΠΑΚ επίσης καλεί υπουργείο Περιβάλλοντος, Τοπική Αυτοδιοίκηση και ΤΕΕ «αντί να αντιπαρατίθενται δημόσια χωρίς ουσία, να επιλύσουν άμεσα από κοινού τις ασάφειες του ΝΟΚ που οδηγούν σε ακρότητες και να καθίσουν σε ένα τραπέζι και να συζητήσουν πως θέλουμε να αναπτυχθεί η πόλη τα επόμενα κρίσιμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης χρόνια».
Ακόμη, καλεί ΥΠΕΝ και ΤΕΕ «να ενισχύσουν περαιτέρω τα περιβαλλοντικά κίνητρα στον ΝΟΚ και τον ΚΕΝΑΚ για ακόμη πιο βιώσιμα και ενεργειακά αποδοτικά κτίρια και να δημιουργήσουν τον κατάλληλο μηχανισμό ελέγχου ώστε να εξαλειφθεί το performance gap μεταξύ σχεδιασμού και υλοποίησης. Η τεχνογνωσία και τα εργαλεία υπάρχουν και το ΕΙΠΑΚ τα χρησιμοποιεί ήδη σε έργα όπως η αναβάθμιση της προσφυγικής πολυκατοικίας στον Ταύρο. Αν πραγματικά θέλουμε την κλιματική ουδετερότητα του 2050, τότε πρέπει να πάψουμε να συζητάμε εκτός θέματος και να δράσουμε άμεσα προς τη σωστή κατεύθυνση».
